Project management as a method of effective implementation of the strategy of the organization

 

 

360 

In this article, we present compelling reasons that should make active use project management techniques to 

maximize succeed in the competition. 

Keywords: project management, project, development strategy, efficiency.  

 

Ә

ділова Ә. М. 

Ұйымның стратегиясын тиімділікпен  жүзеге асыру әдісі, жобаларды басқару 

Түйіндеме:  Қазіргі  заманда,  кәсіпорынның  тиімділігінің  барлық  арада  үлкен  дәрежеде  басқарманың 

және  бизнестің  құзырлығының  пішінінің  әдістеріне  тәуелді  болады.  Ұйымдарға  өздеріне  ең  тиімді  бар 

заңнаманың  күнелтілген,  қызмет  етудің  нақты  шарттармен,  қаржы-экономикалық,  инвестициялық  әлуеттің 

және даму стратегиясына сай стратегияны таңдау керек. Ұйымның стратегиясының жүзеге асуының біртұтас 

жүйесінің енгізуі, компанияның біркелкі және ұзақ мерзімді әлеуметтік-экономикалық өсуі қамамасыз етеді. 

Ұйымның басқармасы саласындағы зерттемелер стратегиялық жоспарлау мен басқаруды пайдаранатын 

ұйымдардың жұмыс жетістігі биік және табысы саладағы орта табысынан жоғары болатыны көрсетті 

Осы  мақалада  біз  тиіс  белсене  пайдаланып  барынша  конкуренттік  күресте  өркендеуде    жобаларды 

баскару техникаларын пайдаланудын салмақты себептеін келтіреміз. 

Түйін сөздер: жобаларды басқару, жоба, даму стратегиясы, тиімділік.  

 

 

Абуханова А.Ш. магистрант 

 

ҚР- ДАҒЫ КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТКЕ МЕМЛЕКЕТ ТАРАПЫНАН КӨРСЕТІЛЕТІН 

ҚОЛДАУ ШАРАЛАРЫ МЕН ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА КӘСІПКЕРЛІКТІ ЖЕТІЛДІРУ 

ЖОЛДАРЫ 

 

Андатпа.  Бұл  мақалада  шағын  және  орта  бизнестің  мемлекет  экономикасындағы  рөлі  мен  мәні 

қарастырылады,  оны  мемлекеттің  қолдауы  және  жүзеге  асуы,  дамуының  стратегиялық  маңызды  бағыттары, 

ШОБ даму мәселесі мен оның шешімдері қарастырылған.  

Түйін сөздер. Шағын және орта кәсіпкерлік; кәсіпкерлік; кәсіпкерлікті қолдау «Бизнестің жол картасы - 

2020»; экономиканы дамыту. 

 

Шағын  және  орта  кәсіпкерлікті  кез  келген  ел  экономикасының  негізгі  іргетасы  ретінде 

мемлекет  экономикасының  қарқынды  дамуына  үлкен  ықпал  ете  алатын  маңызды  стратегиялық 

ресурс болып табылады. Халықаралық тәжірибеден шетелдік дамыған елдердің экономикалық даму 

сатысын қарастыратын болсақ шағын және орта бизнес субъектілерін дамыту мен қолдау шаралары 

ел  экономикасын  жетілдірудің  негізі  және  бәсекелестіктің  дамуымен  байланысты  монополизмнің 

ә

серін азайтуға мүмкіндік береді. Жалпы экономикалық теориядан білетініміздей шағын және  орта 

бизнестің дамуы нарықтағы тауарлар мен қызметтердің көбейюіне, жаңа жұмыс орындарының пайда 

болуына, жұмыссыздық деңгейін азайтуға, қоғамның дамуына әкеп соғатын өндіріс  салаларындағы 

технологиялық дамуға, ғылыми- техникалық прогрестің өмірге енгізілуіне әкеледі.  

ҚР-дағы шағын және орта бизнес субъектілерін қолдау мен жетілдіру саласындағы мемлекеттік 

саясат  жүйесіне  өз  кезегінде  мемлекеттік  қолдауды  жүргізу  мен  оның  негізгі  қағидаларын  жүзеге 

асырумен  байланысты    экономикалық,  құқықтық,  саяси,  ақпараттық,  консультациялық  және 

ә

леуметтік шаралар жиынтығын жатқызуға болады.  

Жалпылама түрде айтатын болсақ, шағын және орта бизнес  қоғам үшін тартымды сипатқа ие 

болып, нарықтық экономиканың негізгі дамытушы элементінің бірі болып отыр. Осыған байланысты 

еліміз  тәуелсіздік  алып,  жеке  кәсіпкерлікті  дамытуға  жол  ашылған  соң,  ел  экономикасын  ырғақты 

түрде дамыту үшін, кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мен жетілдіру мақсатында заңдық- нормативтік 

актілер бекітіліп, кәсіпкерлікті заңнамалық түрде реттеу шаралары қолға алынды.  

Елбасымыз  шағын  және  орта  кәсіпкерлікті  дамыту  мемлекеттік  саясаттың  басым  бағытта-

рының бірі ретінде қолға алып, осы істі табысты жүзеге асыру мақсатында 2012 жылғы 14 желтоқсан 

 айындағы   «Қазақстан-2050»  стратегиясы  –  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты  атты 

Қазақстан халқына Жолдауында атап өтілгендей шағын және орта бизнеске қолдау көрсетудің жүйелі 

бағдарламасын қарастырып, кәсіпкерлікті одан әрі нығайтуға айрықша көңіл бөлінген.  

Кәсіпкерлік  қызметке  мемлекет  тарапынан  көрсетілетін  қолдау  шаралары  бүгінгі  таңда 

елімізде экономиканы   нарықтық  қатынаста  қайта  құру  жолында  оның  негізі  болып  табылатын 

кәсіпкерлік  қатынастардың  дамуына  ат  салысады,  оны жандандыру  мен  кәсіпкерлікті  мемлекеттік 

қолдау күн тәртібіндегі өзекті мәселелерің бірі. Сондықтан елдің тұрақты өсуін қамтамасыз ету үшін 

кәсіпкерлік қызметті қолдау мен реттеу шараларының тиімді іске асырылу қажет.  

 

 

361 

Шағын  бизнесті  қолдау  және  де реттеу  шараларының   ішіндегі  негізгі    бағыттардың  бірі  

кәсіпкерліктің дамуының стратегиясы мен даму жоспарын дайындайтын және ұсынатын мемлекеттік 

іс-шаралар  жиынтығы  болып  табылады.  Кәсіпкерлікті  және  шағын  кәсіпкерлікті  мемлекеттік 

қолдауды  қаржылық  қамтамасыз  ету республикалық   және  жергілікті  қаражат  есебінен  жыл  сайын 

аталған  мақсаттарға  көзделетін  бөлінген  қаржы  шегіде,  сондай-ақ  ҚР-сы  мемлекеттік  бюджетінен, 

мемлекеттік земдардың, мемлекеттік ақшалай гранттар есебінен жүзеге асырылып отырады. 

Кәсіпкерлікті  және  шағын кәсіпкерлікті мемлекет  тарапынан  қолдау  мен  рететудің  негізгі 

бағыттарына елде жекешелендіруді одан ары жүргізу, нарықтық қатынастарды жетілдіру, кәсіпкерлік 

қызметтердің  еркін  қызмет  етуіне  қолайлы  ортаны  қалыптастыу,  кәсіпкерлік  субъектілерін 

мемлекеттік  тіркеудің,  олардың  қызметін  лицензиялаудың,  олардың  өнімін  сертификаттаудың 

оңайтылған  тәртібін  белгілеу,  ұлттық  маңызды  және  шағын  кәсіпкерлік  субъектілерін  қолдау  мен 

дамыту үшін инвестицияларды, оның ішінде шетел инвестицияларын тарту мен пайдалану жүйесін 

жасау,  қаржы  көздерін  анықтай  отырып  шағын  кәсіпкерлік  субъектілеріне  несие  берудің  арнаулы 

бағдарламаларын жасау, елдегі кәсіпкерлік субъектілерінің шетелдік әріптестерімен сауда, ғылыми-

техникалық,  өндірістік  және  өзге  де  байланыстарын  дамытуды  қоса  алғанда,  олардың  сыртқы 

экономикалық  қызметін  қолдау,  өнімдер  өндіруге,  жұмыс  атқарып,  қызмет  көрсетуге  мемлекеттік 

сатып алуды орналастырған кезде отандық кәсіпкерлік субъектілеріне артықшылықтар беру жатады. 

Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мемлекеттік, салалық және аймақтық бағдарламалар 

негізінде жүзеге асырылады және ол шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдауға бағытталған шаралар 

кешені болып табылады. Кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымы жеке кәсіпкерлік қызметтің дамуын 

және жұмыс істеуінің ойдағыдай құрылуын қамтамасыз ететін ұйымдар жиынтығын береді.  

Қазақстан  Республикасының  шағын  кәсiпкерлiктi  қолдауды  жүзеге  асыратын  уәкiлеттi 

органдар шағын кәсiпкерлiктi қолдау мен дамытудың мемлекеттiк бағдарламаларының орындалуын 

ұйымдастырады  және  үйлестiрiп  отырады,  шағын  кәсiпкерлiктi  қолдау  мен  дамытуды  қамтамасыз 

ететiн нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеп, Үкiметке табыс етедi, шағын кәсiпкерлiктi қолдау мен 

дамыту  саласындағы  халықаралық  ынтымақтастықты  жүзеге  асырады,  кәсiпкерлердiң  құқықтарын 

қорғауға  бағытталған  заңдардың  орындалуын  бақылауды  жүзеге  асырады,  мемлекеттiк  органдарды 

шағын  кәсiпкерлiктi  дамытуға  қатысты  мәселелер  жөнiнде  аталған  органдардың  лауазымды 

адамдарын тыңдай отырып тексеруді жүзеге асырады, мемлекеттік органдар мен олардың лауазымды 

адамдары  жол  берген  шағын  кәсіпкерлік  субъектілерінің  қызметін  регламенттейтін  Қазақстан 

Республикасының  заңдарын  бұзушылық  туралы  Қазақстан  Республикасының  Президенті  мен 

Үкіметін хабардар етеді, шағын кәсiпкерлiктi қолдау жөнiндегi мемлекеттiк, салалық бағдарламалар 

аясында  осы  қызметтi  қаржыландыру  арқылы  шағын  кәсiпкерлiк  инфрақұрылымын  қолдау  мен 

дамытуды қамтамасыз етедi. 

2010 жылдан бастап Елбасы тапсырмасымен  Үкімет өңірлерде  кәсіпкерлікті дамыту жөнінде 

бірыңғай 

бюджеттік 

бағдарлама 

енгізуін 

қамтамасыз 

етуді 

бастады. 

Бұл 

бағдарламаның мақсаты өңірлерде  кәсіпкерліктің,  бәрінен  бұрын  шағын  және  орта  бизнестің жаңа 

тобын дамыту  есебінен  тұрақты  жұмыс  орындарын  ашу  болады.  «Бизнестің   жол картасы-  2020» 

кәсіпкерлер  үшін  де,  сол  секілді  банктер  мен  инвесторлар  үшін  де  шикізаттық  емес  жобаларды 

қаржыландыру жөнінен жаңа мүмкіндіктер ашады. Бағдарламаның мақсаты – экономиканың шикізат 

емес секторларында өңірлік кәсіпкерліктің орнықты және теңгерімді өсуін қамтамасыз ету, сондай-ақ 

қазіргі  тұрақты  жұмыс  орындарын  сақтап  қалу  және  жаңаларын  құру.  Бағдарлама  Қазақстан 

Республикасы  Экономикалық  даму  және  сауда  министрлігімен  әзірленген  болатын.  Іске  асыру 

 мерзімі – 2010 – 2020 жылдар аралығы.  

«Бизнестің жол  картасы – 2020» бағдарламасын жүзеге асырудың негізгі бағыттары: 

-  Жаңа   бизнес-бастамаларға  қолдау  көрсету.  Бағдарламаны  іске  асырудың  бірінші  бағыты 

Мемлекеттік  бағдарламаның  басымдықтарына  сәйкес  экономиканың  шикізат  емес  секторларында 

жобаларды іске асыру кезінде мемлекеттік қолдау көрсетуді көздейді. Бағдарламаны іске асырудың 

бірінші  бағытының  шеңберінде  мемлекеттік  қолдау  жобаларды  іске  асыру  үшін  банктердің 

кредиттері  бойынша  пайыздық  ставканы  субсидиялауды,  банктердің  жобаларды  іске  асыруға 

бағытталған  кредиттері  бойынша  ішінара  кепілдік  беруді,  өндірістік  (индустриялық) 

инфрақұрылымды  дамытуды,  бизнесті  жүргізуді  сервистік  қолдауды,  кадрларды  даярлау,  жастар 

практикасы және әлеуметтік жұмыс орындарын ұйымдастыруды қамтиды. 

- Кәсіпкерлік  секторды сауықтыру. Бағдарламаны іске асырудың екінші бағыты экономиканың 

шикізат емес секторының кәсіпорындарын сауықтыруға бағытталған. 

-  Экспортқа   бағдарланған өндірістерге қолдау   көрсету.  Бағдарламаны  іске  асырудың  үшінші 

бағыты өнімді сыртқы нарықтарға экспорттайтын кәсіпкерлерді қолдауға бағытталған. Мемлекеттік 

 

 

362 

қолдау  банктерде  бар  кредиттер  бойынша  пайыздық  ставканы  субсидиялау  арқылы  көрсетілетін 

болады.  

Бұл  бағдарламаның   бизнес-бастамаларға  көрсететін  қолдауына  келетін  болсақ,  ол 

төмендегідей маңызды міндеттердің шешім табатынын атап көрсету қажет. Олар: 

1.  Жобаларды жүзеге асыру үшін банктер берген несиелердің пайыздық ставкаларын субсидиялау. 

2.  Жобаларды жүзеге асыру үшін банктер  берген несиелерді ішінара кепілдендіру. 

3.  Өндірістік (индустриялық) инфрақұрылымдарды дамыту. 

4.  Бизнес жүргізуге сервистік қолдау  көрсету. 

5.  Кадрлар даярлау, жастар тәжірибесі және әлеуметтік жұмыс орындарын ұйымдастыру. 

Қазіргі  уақытта  елімізде  шағын  кәсіпкерлік  субъектілерін  қолдау  мақсатында  көптеген 

ұйымдар  қызмет  атқарады.  «Даму»  Қорының миссиясы  –  қаржылық,  консалтингтік  қызметтерді 

ұсыну  интеграторы  және  операторы  рөлінде  шағын  кәсіпкерлік  субъектілерінің,  сонымен  бірге 

Қазақстанның шағын және орта бизнестің сапалы дамуына жәрдемдесу.   

«Шағын  кәсіпкерлікті  дамыту  қоры»  АҚ  басты  мақсатына  қол  жеткізу  үшін  келесідей 

міндеттер жобалық қаржыландыруды дамыту: шағын және орта бизнесті әртараптандыру мақсатында 

және жекелеген аймақтардың әлеуметтік-экономикалық ерекшелігіне сүйене отырып, экономиканың 

приоритетті  салаларындағы  шағын  кәсіпкерлік  субъектілерін  тікелей  кредиттеу;    қаржы  лизингін 

дамыту;  микрокредиттік  ұйымдар  желілерін  дамыту;  шағын  кәсіпкерлік  субъектілерінің  екінші 

деңгейдегі  банктер  алдындағы  міндеттемелеріне  кепілдік  беру  жүйесін  дамыту;  Қордың  жүзеге 

асыратын  бағдарламалары  шеңберінде  шағын  кәсіпкерлік  субъектілеріне  консультациялық  көмек 

көрсету сияқты функциялар мен міндеттерді атқарды. 

Қазақстан  Президенті  кәсіпкерлікті  дамыту  2050  Стратегиясының  негізгі  міндетінің  бірі 

екеніне  тоқталып  өтіп,  27.02.2014  күні  елде  кәсіпкерлік  қызметтің  дамуы  үшін  қажетті  жағдайды 

жақсарту жөніндегі түбегейлі шаралар туралы мәлімдемесіне сәйкес 2014 жылдың 2 сәуірінен бастап, 

2015 жылдың 1 қаңтарына дейін шағын және орта бизнес субьектілеріне тексеру жүргізуге мораторий 

жариялады. Мемлекет басшысы өз мәлімдемесінде: – Менің Жарлығымның жүзеге асуы Қазақстанда 

кәсіпкерлік қызметті дамыту үшін қажетті жағдайды түбегейлі жақсартуды қамтамасыз етеді. Бұл – 

бизнес  жүргізіп  отырған  әрбір  қазақстандық  үшін  нақты  көмек.  Кәсіпкерлердің  жұмыс  жағдайын 

ұдайы жақсартып отыру жайы әрқашан мемлекеттің басты назарында болады. Бұл – Қазақстанның 

ә

лемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылуы жолындағы тағы бір маңызды қадам. Осы шара және 

кәсіпкерлікті  дамытуға  мемлекеттен  қаражат  бөлу  экономикамыздың  өсуіне,  жұмыс  орындарының 

көбеюіне,  барша  қазақстандықтардың  әл-ауқатының  артуына  серпін  береді  деп  сенемін,  –  деп 

тоқталып өтті. 

Қорытындылай келе, кәсіпкерлік қызмет, экономиканың өтпелі кезеңіндегі кәсіпкерлік – елдегі 

экономикалық және әлеуметтік жағдайды тұрақтандыруға көмектесетін экономиканың тірегі, нарық 

қатынастарын  ұдайы  іске  қосып  отыратын  орта.  Шағын  және  орта  кәсіпкерлікті  дамыту  ол  тек 

Қазақстанның  ғана  емес,  кез  келген  ел  экономикасының  негізі.  Дамыған  елдердің  тәжірибелері 

көрсетіп  отырғандай,  шағын  және  орта  бизнесті  қалыптастыру  мен  дамыту  экономиканы  нығайту 

үшін қолайлы алғышарттар жасайды.  

Мемлекеттің  шағын  және  орта  бизнесті  қолдау  саясаты  аясында  кәсіпкерлік  субъектілерінің 

есептілігін  ұйымдастыруды  жетілдіру,  салықтық  жеңілдіктер  ұсыну  сияқты  бағыттарды  алдағы 

орынға қою керек. Мемлекеттік саясат шағын және орта бизнестің жұмыстың айқын жағдайларында 

шағын  бизнес  үшін  тапсырыс  беруші  рөлінде  бола  алатын  әртараптандырылған,  қаржы  жағынан 

тұрлаулы  ірі  кәсіпорындармен  ынтымақтастық  үшін  әкімшілік  және  нормативтік  алғышарттар 

туғызуды  көздеуі  тиіс.  Қоғамдық  мүдделер  мен  пайда  табатын  қызметті  үйлестіретін  бірнеше  ірі 

өңірлік  холдингтер  құруға  болады.  Мемлекеттің  қатысуымен  құрылатын  мұндай  жекеменшік 

корпорациялар – өңірдің Әлеуметтік дамуы мен кәсіпкерлігінің қоры немесе корпорациясы – өңірдің 

даму мүдделері тұрғысынан активтерді басқара алады, жобаларға бастамашы болып, қосымша инвес-

тициялар  тарта  алады.  Олардың  қызметінің  басты  бағыты  –  өңірде  пайда  табатын  ұзақ  мерзімді 

негізде шағын және орта кәсіпорындардың тауарлары мен қызметтеріне деген сұранысты туғызу. 

 

Ә

ДЕБИЕТТЕР 

1.  ҚР Үкіметінің №301 қаулысымен 2010 жылғы 13 сәуірінде бекіткен «Бизнестің жол картасы 2020» 

мемлекеттік бағдарламасы. 

2.  Указ  Президента  РК  от  17  мая  2003  года  №1096  «О  Стратегии  индустриально-инновационного 

развития РК на 2003-2015 годы». 

3.  Мемлекет басшысының 27.02.2014 жылғы елде кәсіпкерлік қызметтің дамуы үшін қажетті жағдайды 

жақсарту жөніндегі түбегейлі шаралар туралы мәлімдемесі (http://www.akorda.kz/). 

 

 

363 

4.  Шағын  кәсiпкерлiк  дамытуға  мемлекеттік  қолдауды  күшейту  және  оны  жандандыру  жөніндегі 

шаралар туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 ж. 6 наурыздағы № 3398 Жарлығы  

5.  ҚР  Президенті  Н.Ә. Назарбаевтың  2012  жылғы 14  желтоқсандағы  «Қазақстан–2050»  стратегиясы»: 

қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауы. 

 

Резюме.  В  данной  статье  рассматривается  роль  и  значения  малого  и  среднего  бизнеса  в  экономике 

государства,  государственные  программы  поддержки  МСБ  в  РК  и  состояния  их  реализации,  стратегически 

важные направления развития МСБ, проблемы развития МСБ  и способы их решения. 

Ключевые  слова.    Малое  и  среднее  предпринимательство:  предпринимательство,  поддержка 

предпринимательства «Дорожная карта бизнеса 2020», развитие экономики. 

Sammary. This article focuses on implementation process if governmental program, which aimed to provide 

support to small and medium businesses. Also, paper reveals its main directions and current situation in development of 

SMB along with determination of problem associated with program realization 

Keywords.Small and medium entrepreneurship:  entrepreneurship, support of entrepreneurship "Business Road 

Map – 2020", development of economy. 

 

 

УДК  339.727.22 (574) 

 

Акишева М. 

Казахский национальный технический университет имени К.И.Сатпаева, 

г. Алматы, Республика Казахстан 

marjan231089@mail.ru 

 

ПОЛИТИКА ЗАЩИТЫ КОНКУРЕНЦИИ – ОСНОВА ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ 

КАЗАХСТАНА 

 

Аннотация.  Конкуренция  –  основа  рыночной  экономики  в  Республике  Казахстан.  Роль 

Антимонопольного законодательствa. А также, состояние конкуренции. 

Ключевые слова. Политика, конкуренция, стратегия, монополия, рынок, структура, закон, экономика, 

бизнес, модернизация, регулирование, агенство, антимонополия. 

 

В Послании народу Казахстана от 27 января 2012 г. Глава государства Н.Назарбаев отметил, 

что  одним  из  основных факторов  успешной  реализации индустриально  –  инновационных проектов 

Республики Казахстан (РК) является формирование благоприятной конкурентной среды [1]. 

Одним из десяти важнейших ориентиров социально – экономической модернизации экономики 

РК  станет  индустриально  -  инновационное  развитие  Казахстана,  при    этом  характерной  чертой  и 

неотъемлемым условием устойчивого развития «новой экономики» является постоянная поддержка и 

активное формирование конкурентной среды.    

«Политика  развития  и  защиты  добросовестной  конкуренции  вошли  в  число  приоритетных 

направлений  экономического  развития  Казахстана.  Долгосрочные  ориентиры  развития,  укрепления 

конкурентоспособной  экономики  заложены  в  Стратегии  развития  Казахстана  до  2030  года.  В 

качестве рыночных механизмов повышения конкурентоспособности экономики определены создание 

конкурентных рынков и надежных средств антимонопольного регулирования» [2].  

Монополизация  товарных  рынков  в  Казахстане  и  России  сложилась  как  наследие 

государственного  монополизма,  присущего  социалистической  экономике,  в  рамках  которой 

концентрация и перераспределение ресурсов является функцией государства, и при инициировании 

перехода к рыночной экономике системная проблема монополизации не была решена. 

 Отказ  от  командно-плановой  системы  хозяйствования  и  стремительное  введение  ценовых 

механизмов без сопутствующего формирования институциональной структуры рыночной экономики 

привели  к  тому,  что  тотальная  монополия  государства  трансформировалась  в  наличие  частных 

монополий,  контролирующих  товарные  рынки  [3].  Адекватным  ответом  на  новые  экономические 

вызовы  стало  формирование  институтов,  реализующих  основные  положения  государственной 

антимонопольной политики в Казахстане и России с начала 1990-х годов.   

Однако  на  протяжении  большей  части  переходного  периода  конкуренции,  как  инструменту 

формирования  добросовестного  рыночного  взаимодействия  между  экономическими  агентами,  не 

придавалось  первостепенного  значения.  Правовые  (законодательные)  институты  формирования 

конкурентной среды недостаточно  отражали современное  состояние и  угрозы как национальной, так и 

мировой экономики, ведущие тенденции и передовые практики регулирования конкуренции на рынках.  

 

 

364 

Рычаги, обеспечивающие соблюдение «правил добросовестной конкурентной игры», были слабы 

и  не  приводили  к  значимому  эффекту  сдерживания.  Отсутствовали  действенные  санкции,  которые 

служили  бы  механизмом  сдерживания  нарушений;  антимонопольным  органам  были  предоставлены 

узкие  полномочия,  не  позволявшие  адекватно  расследовать  нарушения  в  данной  сфере  и  выдавать 

предписания широкого характера против незаконного поведения участников рынка [4]. 

Неразвитость  конкурентных  институтов  ограничивала  возможности  действенного 

международного и двустороннего сотрудничества Казахстана по предотвращению недобросовестной 

трансграничной  бизнес  -  практики,    что  в  условиях  растущей  глобализации  экономических 

отношений  приводило  к  увеличению  ущерба,  наносимому  такими  действиями  казахстанской 

экономике.  

Чрезмерная  количественная  нагрузка  на  сотрудников  антимонопольных  органов  по 

рассмотрению  заявлений  по  сделкам  концентрации  препятствовала  формированию  стандартов 

комплексного  высококачественного  экономического  анализа,  применение  которого  является  одним 

из  базовых  условий  для  обеспечения  конструктивного  контроля  и  регулирования  конкурентной 

среды и совершенствования успешной конкурентной политики. Судейский корпус не в полной мере 

обладал  достаточным  пониманием  специфики  споров  антимонопольного  характера,  отсутствовал  

опыт  судебного  правотворчества,  в  том  числе  в  форме  решений-прецедентов  по  соответствующим 

делам 

Слабому  вниманию  подвергались  трансформационные  процессы  в  организации  производств, 

активизирующие  вертикальную  интеграцию,  явные  и  неявные  институциональные  сделки  в  виде 

соглашений и согласованных действий, защита объектов интеллектуальной собственности.  

Хотя законодательство  РК в области конкурентной политики подвергалось многочисленным  

редактированиям за период его действия до 2009 г., основные положения и действующие нормы не в 

полной  мере  отвечали  экономическим  и  правовым  реалиям  Казахстана  и  современным 

международным правовым нормам конкурентного законодательства [5]. 

Таким  образом,  обозначилась  существенная  потребность  в  модернизации  институтов 

антимонопольной политики в связи с тем, что создаваемая ими система стимулов не поощряла такого 

поведения  экономических  субъектов,  которое  содействовало  бы  продуктивному  решению  проблем, 

стоящих перед казахстанской  экономикой.  

К началу 2009 года сложились благоприятные условия для осуществления масштабных мер по 

модернизации институтов конкурентной политики. В течение года  был разработан содержательно и 

процессуально  существенно  отличающийся  от  имеющихся  нормативных  актов  Закон  Республики 

Казахстан  «О  конкуренции»  [6].  Главная  задача  данного  Закона  –  регулирование  общественных 

отношений в области защиты конкуренции, ограничения монополистической деятельности и защиты 

законных прав потребителей.  Важно отметить, что модернизации подвергся не только сам закон, но  

ряд  положений  Кодекса  об  административных  нарушениях,  включивших  и  дополнивших  статьи, 

предусматривающие административную ответственность за монополистические действия.  

Существенной  трансформации  подверглись  и  нормы  закона,  включающие  предупреждение, 

выявление,  пресечение  нарушений  антимонопольного  законодательства,  а  также  нормы, 

определяющие компетенцию антимонопольного органа (Агентство Республики Казахстан по защите 

конкуренции), права и обязанности антимонопольных органов. 

На  трансформацию  антимонопольных  и  конкурентных  институтов  в  РК  оказали  влияние 

международные  нормативно-правовые  и  социально-экономические  тенденции,  стимулирующие 

модернизацию  конкурентных  институтов  в  Казахстане.  К  ним  относятся:  изменения  условий 

функционирования  мировых  рынков;  новые  институциональные  особенности  конкурентных 

процессов;  формирование  международной  системы  нормативно-правового  регулирования 

конкурентной  среды.  Среди  отечественных  факторов  влияния  –  экономические,  социальные, 

политические и институционально-правовые. 

Совершенствование  законодательства  РК  основано  на  стремлении  к  повышению  открытости 

рынка  страны,  снижению  административных  барьеров,  обеспечению  открытости  и  прозрачности 

деятельности Агентства по защите конкуренции. 

 С  этой  целью  Агентством  планируется  разработка  Информационной  системы «Е-

конкуренция»,  которая будет интегрирована с базами данных государственных органов (Агентства 

по  статистике,  Налогового  комитета,  Министерства  индустрии  и  новых  технологий,  Министерства 

юстиции  и  других  баз  данных),  что  позволит  усовершенствовать  проведение  анализа  состояния 

конкуренции на товарных рынках, сократив срок  его проведения со 180  до 20 дней, предоставлять 

выписки  с  Государственного  реестра  субъектов  рынка,  занимающих  доминирующее  или 

 

 

365 

монопольное  положение  в  течение  1  дня  вместо  30.  Кроме  того,  благодаря  интеграции 

Информационной  системы  в  базы  данных  государственных  органов  сократится  предоставление 

субъектами  рынка  большого  объема  документов,  а  мониторинг  деятельности  субъектов  рынка, 

занимающих доминирующее или монопольное положение, может осуществляться непрерывно.  

Новым  направлением  развития  антимонопольного  законодательства  в  Казахстане  является 

разработка  единой  конкурентной  политики  в  рамках  Единого  экономического  пространства  с 

Россией и Беларусью. В этой связи разработан проект закона "О внесении изменений и дополнений в 

некоторые  законодательные  акты  республики  Казахстан  по  вопросам  конкуренции".  Целью 

законопроекта  является  гармонизация  антимонопольного  законодательства  стран-участниц 

Таможенного  Союза  в  рамках  формирования  нормативно-правовой  базы  Единого  экономического 

пространства  республики  Беларусь,  республики  Казахстан  и  Российской  Федерации,  а  также 

дальнейшее  совершенствование  действующего  антимонопольного  законодательства  республики, 

снижение  административных  барьеров  для  субъектов  рынка,  связанных  с  заполнением  форм, 

отчетности; исключение из законодательных актов республики норм, ограничивающих конкуренцию. 

11  октября  2012  года  в  г.  Усть-Каменогорск  состоялся  круглый  стол  «Единая  конкурентная 

политика  –  необходимое  условие  эффективное  функционирование  Единого  экономического 

пространства».  Круглый  стол  был  организован  и  проведен  Евразийской  экономической  комиссией 

(ЕЭК) совместно с Агентством Республики Казахстан по защите конкуренции  при участии Министра 

по  конкуренции  и  антимонопольному  регулированию  ЕЭК,  депутатов  Парламента  Республики 

Казахстан,  заместителя  руководителя  Федеральной  антимонопольной  службы  Российской 

Федерации,  заместителя  Министра  экономики  Республики  Беларусь,    представители 

государственных  органов,  бизнес-сообщества  России,  Беларуси  и  Казахстана.  Участники 

мероприятия  обсудили  вопросы  гармонизации  национальных  законодательств  стран  ЕЭП,  в  том 

числе  соглашением  по  принципам  и  правилам  конкуренции,  взаимодействия  национальных 

антимонопольных  органов  стран-членов  ЕЭП.  В  частности  рассматривались  актуальные  вопросы 

развития топливно-энергетического комплекса, политики ценообразования  на коммунальные услуги 

и продовольственные товары, а также поднимались вопросы формирования общих рынков нефти и 

нефтепродуктов государств-участников ЕЭП, а также развития конкуренции на этих рынках. 

Особое внимание в рамках выработки единой стратегии поведения регуляторов рынка должно 

в  ближайшей  перспективе  быть  обращено  на  качественно  новые  условия  и  стимулы  деятельности 

экономических  агентов,  вызванные  консолидацией  капиталов  и  созданием  системных  финансово-

продуктовых  альянсов,  глобализацией  хозяйственных  связей  и формированием  инновационных 

рынков.  Конкуренция  интенсифицируется,  принимает  новые  формы,  влияющие  на  структурные 

изменения  на  рынках.  В  связи  с  этим  использование  классических  методов  и  отдельных 

инструментов  антимонопольного  регулирования  ставит  под  сомнение  эффективность  практики  их 

применения.  

Под  воздействием  новых  условий  меняются  и  конкретизируются  акценты  в  стратегии 

проведения антимонопольной политики и происходит преобразование ее содержательных положений 

в конкурентную политику. К настоящему времени в мире создана разветвленная законодательная и 

институциональная  база  регулирования  конкурентных  отношений.  Законы  о  конкуренции  приняты 

почти  в ста  тридцати  странах  мира,  постоянно  проводится  работа  по  совершенствованию  правил 

конкуренции,  гармонизации  законодательной  базы  и  повышению  эффективности  реализации 

конкурентной политики. 

Активно  формирующаяся  в  последние  годы  политика  защиты  конкуренции  в  Республике 

Казахстан  строится  на  стимулировании  добросовестной  конкуренции  через  формирование 

институциональных  условий  конкурентного  поведения  рыночных  агентов,  приоритетность 

«ненанесения  вреда»  экономически  эффективным  участникам  рынка  и  защиты  законных  прав 

потребителей.  

 

ЛИТЕРАТУРА 

1.    Послание  народу  Казахстана  Главы  Государства  Н.Назарбаева    от  27  января  2012  г.  «Социально-

экономическая модернизация – главный вектор развития Казахстана» 

2.  Отчет  о  состоянии  конкуренции  на  отдельных  товарных  рынках  и  мерах,  принимаемых  по 

ограничению монополистической деятельности в 2011 году// www.azk.gov.kz 

3.  Князева  И.В.  Трансформация  антимонопольной  политики  в  политику  защиты  конкуренции  в 

современных  экономических  условиях:  монография  / И.В.  Князева,  О.А.  Лукашенко.  –  Новосибирск:  Изд-во 

НГТУ, 2011. -. 148-150 с. 

 

 

366 

4. Князева И. В. Антимонопольная политика в России. – Учеб. пособие. - 4-е изд. перераб. - М.: Омега-Л, 

2010. - 493 с 

5. Закон РК «О стимулировании конкуренции и защите от монополистической деятельности» (1991 г.) , 

Закон  РК  «О  конкуренции  и  ограничении  монополистической  деятельности»  от  07.07.2006  г.,  Закон  РК  «О 

недобросовестной конкуренции» от 09.06.1998г. 

6.  Закон Республики Казахстан  № 112-IV ЗРК «О конкуренции» от 25 декабря  2008 г. 

 

A.M.Akisheva 

жүктеу/скачать 37,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: