Institute of economy of the SC upon the MES of the RK

 

 

408 

УДК 658.5 

 

Нұрпейісова Н.С.

1

, Таңатов Б.Б.

2

, Баймамыров А.Д.

3 

 

1

Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, Қазақстан, Алматы, 

2

Каспий қоғамдық университеті, Қазақстан, Алматы, 

3

М. Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті, Қазақстан, Тараз.

 

naziko16@mail.ru 

 

КӘСІПОРЫНДАРДАҒЫ БАСҚАРУДЫ ОҢТАЙЛАНДЫРУ ШАРАЛАРЫ 

 

Аңдатпа.  Мақалада  қазіргі  кезде  ғылыми-техникалық  прогресс  пен  сыртқы  ортаның  динамикасының 

артуы  кәсіпорындарды  күрделі  жүйеге  айналдырып,  оларды  басқаруда  жаңа  әдістерді  керектігі  негізделген. 

Отандық  компанияларды  басқарудағы  қателіктер  мен  олардың  себептері  келтірілген.  Сонымен  қатар, 

кәсіпорындар жағдайын бағалауда бірінші кезекте көңіл бөлінетін факторлар, кәсіпорынды басқаруды жақсарту 

шаралары талданған. 

Негізгі сөздер: кәсіпорынды басқару, оңтайландыру, қаржылық тұрақтылық пен ырықтандыру. 

 

Қазақстанның нарықтық экономикаға көшуі кәсіпорынды басқаруда жаңа әдістерді қажет етеді: 

бірінші  кезекте  тиімділіктің  экономикалық  және  нарықтық  критериялары,  икемділікке  деген 

талаптарда  жоғарлауда.  Ғылыми-техникалық  прогресс  және  сыртқы  ортаның  динамикасы 

кәсіпорындарды күрделі жүйеге айналуға мәжбүрлейді, ал олар басқаруда жаңа әдістерді керек етеді. 

Осы  жерден  кәсіпорынның  тиімді  қызметі  қаржыны,  қызметкерлерді,  сату  мен  сатып  алуды  және 

өндіріс  процесін  басқаруды  біріктіретін  біртұтас  күрделі  жүйесі  негізінде  ғана  жүзеге  асырылуы 

мүмкін.  Мұндай  жүйелер  бизнестің  негізгі  мақсаттарына  (өндірілетін  тауарлар  мен  қызметтердің 

сапасын арттыру, өндіріс көлемін ұлғайту, нарықта жетекші орынға ие болу және өз бәсекелестерін 

жеңу) жету құралдары ретінде қарастырыла бастады [1]. 

Басқару  жүйесі  басқарылатын  объектіге  қажетті  әсерді  қамтамасыз  етеді.  Басқару  қызметі 

лауазымды  адамдар  мен  ұйымның  мамандандырылған  бөлімшелері  арасында  бөлінеді.  Басқару 

жүйесінің  буындары  желілік,  атқарымдық,  желілі-атқарымды,  атқарымды-желілі  әр  түрлі 

комбинацияларда  бола  алады.  Басқару  жүйесі  буындарының  қосарлы,  бірақ  бөлінетін 

бағыныштылығы кезінде ол қалыптамалық болып табылады. 

Көптеген қазақстандық кәсіпкерлердің ең үлкен қателіктері олардың кәсіпорын менеджментін 

(компанияны  басқаруды)  жеткілікті  бағаламауымен  қорытындыланады.  Кейбір  кәсіпкерлер  мұны 

қаржы  мәселелерінің  ерекше  күрделілігімен  түсіндіреді,  сондықтан  да  өзінің  кілеттігін 

бағыныштыларына табыстайды. Мұндай ұстаным қателікті: түсетінде, шығатында ақшалай ағымды 

ешуақытта, ешқандай дербес бағыттауға да, бақылауға да болмайды. Дәл осы ағындар қозғалысында 

кәсіпкерлік  белсенділіктің  нақты  нәтижесі  шоғырланады  және  кәсіпкер  іздестіретін  бизнестің 

нәтижелілігін жоғарылату мүмкіндіктері жасырылған. Сондықтан отандық кәсіпкерге бәрінен бұрын, 

қаржыны  басқарудың  барлық  негізгі  принциптері  мен  тәсілдемелерін  игеру,  оларды  талдай  білуі 

қажет, әйтпесе ол табыссыз болады. Сонымен, қаржы менеджментінің барлық потенциалын, барлық 

құпияларын игеру проблемалары бұл – бизнестің өмірі мен өлімінің мәселесі, әсіресе қазақстандық 

нарықтың өзіндік жағдайларында. 

Қазақстандағы  нарықтық  қатынастардың  барлық  кезеңінде  нарықтық  құрылымдардың  негізгі 

буыны  –  кәсіпорындарға  жеткіліксіз  көңіл  бөлінгендігі  анық.  Қаржылық  тұрақтылық  пен 

ырықтандырудың  жоғары  дәрежесі  жағдайларында  экономикалық  өсуге  кәсіпорындар  деңгейінде 

нарықтық  өзгерістердің  баяу  үрдісі  кедергі  болады.  Кәсіпорындардың  нарықтық  құрылымдардың 

негізі ретінде, тиімді қызмет етуіне даму стратегиясының болмауы мен қысқа мерзімді нәтижелерге 

бағытталуы,  нарық  конъюктурасын  жеткілікті  деңгейде  білмегендігі,  менеджменттің  төмен  деңгейі 

және басшылар мен мамандардың жеткіліксіз дайындығы  кедергі жасайды. 

Сол  себепті  отандық  кәсіпорындарды  қайта  құру  мәселесі  кәсіпорындардың  құрылымдарын 

қайта  қараудың  теориялық  негіздерін,  технологиясы  мен  қаржылық  тетіктерін  белгілеуге  себепші 

болады. 

Соңғы уақытта экономикалық әдебиеттерде аталған мәселелерді талдайтын және кәсіпорынды 

экономикалық дамудың негізгі буыны ретінде көрсететін еңбектер пайда бола бастады. Қазіргі даму 

кезеңінде  кәсіпорындардың  тұрақты  даму  мақсаттарын  қамтамасыз  ету  және  тиімді  басқару  үшін 

экономикалық стратегияны қолдану өте маңызды. 

 

 

 

409 

Зерттеушілер  іскерлік  белсенділікті  арттыру  немесе  кәсіпорынның  тиімді  жұмыс  істеуінің 

мынадай жолдарын атап көрсетеді: 

-  айналымдағы  табыстың  үлесін  арттыру,  яғни  бұл  негізінен  шығындарды  азайтуға 

бағытталады. Осы мақсатта шығындардың қалыптасуына үнемі бақылау жасалынып отырады; 

-  активтердің  айналымдылық  жылдамдылығын  арттыру,  яғни  кәсіпорын  қызметінің 

рентабельділігін арттыру болып табылады. 

Есепті  кезеңнің  соңында  әрбір  басшы  өзінің  бухгалтериясынан  кәсіпорын    жұмысының  

қорытындысы  бойынша  құжаттарды алып  отырады. Оларды айқын талдау басқару  шешімін дұрыс 

қабылдауға мүмкіндік береді. Төменде кәсіпорын жұмысын жақсарту  бойынша бірқатар ұсыныстар 

келтіріледі: 

Біріншіден, қандайда болмасын қаржылық талдауды кәсіпорынның мониторингісінен  бастаған  

жөн.  Кәсіпорынның  өткен  белгілі  бір  кезеңдегі  негізгі  қаржылық  сипатын,  олардың  тенденциясын 

анықтау  мақсатымен.  Оның  үстіне  тенденция  көрсеткіштердің    мәніне  қарағанда  маңыздырақ, 

өйткені бағытты, қозғалыс жылдамдығын сипаттайды және  белгіленген нәтижелерге жету қабілетін 

немесе қабілетсіздігін көрсетеді [2]. 

Қаржылық  мониторингтің  міндетіне  қаржылық  көрсеткіштерді  анықтау  кіреді:  белгілі  бір 

кезеңдегі тұрақтылық, өтімділік, айналымдылық  және т.б. және  олардың  тенденциясы. Осы және 

басқа  да  көрсеткіштер  бизнес  пен  инвестиция  әлеміндегі  қатынас  тілі  болып  табылады,  сондықтан 

оларды  білу  және  түсіну  қажет.  Сондай-ақ  алынған  нәтижелерді,  тұжырымдар  мен  ұсыныстарды 

талдау керек. 

Кәсіпорынның  қаржылық  жағдайына  талдау  жүргізу  кезінде  мынандай  құжаттар  керек: 

кәсіпорынның балансы, кәсіпорынның  қаржы-шаруашылық  қызметінің  нәтижелері  туралы  есеп, 

ақша  қаражаттарының  қозғаласы туралы  есеп. 

Тереңірек талдау үшін бухгалтерлік есептің қосымша құжаттары керек болады. Көптеген жеке 

кәсіпкерлер,  заңды  тұлғаларға  қарағанда  өз  баланстарын  жүргізбейді,  өйткені  бұны    қажет  деп 

санамайды,  сондықтан  өздерінің  нақты  жағдайын    дұрыс  бағалау  мүмкіндігінен  айырылады.  Оны 

олар, әдетте, «тірі» ақшамен, не болмаса өндірілген өнімнің көлемі мен түрлері бойынша, немесе оны 

бәсекелесінен    ерекшелендіре  алатын  басқа  да  көрсеткіштер  бойынша  бағалайды.  Кәсіпорынның 

қаржылық    жағдайы  мен    активтеріне    талдауды  жүргізу  керек  болатын  ең  аз  мерзім  бір  жыл,  ал 

талдау кезеңі бір тоқсаннан аспауы тиіс. 

Екіншіден,  баланс  баптарының  өзгерісін  жалпы  бағалау.  Баланс  баптарының  жалпы  

тенденциясының  кезеңдер бойынша өзгеруі кәсіпорын қызметінің нақты сипаттамасын бере  алады. 

Қорытынды  көрсеткіштерді  кезеңднр  бойынша  салыстыруды  бір  графикпен    жүргізген    дұрыс 

болады:  баланс  валютасы;  айналымнан    тыс    активтер;  айналым  активтері;  қаржылық  активтер; 

қаржыландырудың меншікті көздері; ұзақ мерзімді міндеттемелер; қысқа мерзімді міндеттемелер [2]. 

Үшіншіден, талдауға  қарап  Кәсіпорын  қызметінің  жалпы   сипаттамасын  беруге  болады. 

Жоғарыда  айтылған  сипаттардың  барлығы   қалай  болса да  тек  екі  параметмен  ғана : активпен  

және    кредиторлық    берешекпен    байланысты.  Мұнда    актив  ретінде    баланс    активіне    кіретін  

баптардың  жай  ұлғаюы  ғана  емес  сонымен  қатар,  ақша  ағымын  құруға  қабілетті  құралдар  

жиынтығы   түсіндіріледі.   

Кәсіпорын  үшін  ең  жақсы  ара-қатынас  активтің    көбеюі,  ал  кредиторлық  берешектің    азаюы 

болып  табылады.  Тамаша  жағдай,  дегенмен  әрдайым  осылай  бола  бермейді.  Кәсіпорын  тұрақты 

болып қала беруі мүмкін, егер де актив көбейсе және осы кездегі оның өсу жылдамдығы кредиторлық 

берешектің өсу жылдамдығынан тезірек болса. Кәсіпорынның  тұрақты  жұмыс  істеуі  мына  вариант  

болған  жағдайда  мүмкін, активтің  азаюы  кредиторлық  берешекке қарағанда азырақ болса. 

Ең нашар вариант – актив азаяды, ал кредиторлық берешек өседі. Егер де бұл тенденция  болса 

онда,  осы  екі  параметрге  –  актив  пен  кредиторлық  берешекке  тиімді  әсер  етуі    бойынша 

басшылардың  басқару  тұтқалары  жетіспегенін  білдіреді.  Әдетте,  мұндай  құбылыс  кенеттен  пайда 

болмайды.  Бұл  құбылыстың  болу  себебі,  басшылардың  қаржылық    талдаудың  маңыздылығын 

түсінбеуі салдарынан немесе қаржы тұрғысынан білімі таяз  болып, соған  байланысты назарын басқа 

көрсеткіштерге  аударуы  салдарынан  болады.  Кәсіпорын  актив  пен  кредиторлық  берешекті  басқару 

тұтқаларын жетілдіру керек [3]. 

Төртіншіден,  табыс  пен  шығындар  туралы  есептің  шегіндегі  қаржылық    коэффициенттерді 

талдау  өте  маңызды.  Табыс  пен  шығындар  туралы  есепті  жалпы  талдау,  мысалы  түскен  ақша  мен 

шығындар  динамикасының  қатаң  белгіленген  тенденциясы  жоқ    екндігін  және  олардың  әр  кезеңде 

неше түрлі өзгеріп отыратынын көрсетіп отыр. Кейбір  кезеңдерде өсіп отырады, ал кейде – төмендеп 

кететіні  байқалады.  Алайда  қаржылық    сипаттың  осы  кезеңдегі  теріс  тенденциясы  жалғаса  беруі 

 

 

410 

мүмкін.  Бұл  кәсіпорын    басшысының  өндірістік  және  өткізу  қызметтерінің  қаржылық  сипатын 

нығайта  алмай  отырғандығын көрсетеді. 

Бесіншіден,  ақша  қаражаттарының  қозғалысы  туралы  есепті  талдау  –  кәсіпорын  

инвестициялық    саясаты  мен  ағымдағы  қызметі  туралы  ақпарат  бере  алады.  Басшылар  «тірі»  ақша 

көбейе бастаған кезде қателіктер жібере бастайды. Дәл осындай кезеңдерге  кәсіпорынның құлдырап 

қалуына алып келетін шешімдер қабылданады. Тек ақша  қаражаттарының қозғалысы туралы есепті 

талдау ғана басшылардың ақша ағымын  басқаруға қабілеттілігі туралы айқын көріністі бере алады. 

Бұндағы  кеңінен  –  таралған   қателік  –  ұзақ  мерзімді  жоспардың  және  ағымдағы жылға  жан-жақты 

зерттелген  жоспардың    болмауы.  Инвестициялық  жоспардың  болмауы  кәсіпорынды  ақшаның 

жоқтағынан да бетер  құлдыратады. Мұндай құжаттарды жасағысы келмеген басшылар нарық әсерін 

өз  пайдасына қарай өзгертудің орнына өздерін соған тәуелді етеді. Мұндай жоспарлар ең  болмаса 

үшеу  болуы  тиіс.  Біріншісі  жағымсыз  жағдайларға,  екіншісі  –  оптималды  жағдайға,  ал  үшіншісі 

ойдағы  ең  жақсы  мақсаттарды  жүзеге  асыруға  есептеледі.  Және  де  бірінші    жоспар  екіншінің 

құрамдас  бөлігі,  ал  екінші  –  үшіншінің  құрамдас  бөлігі  болуы  керек.  Бұл  осындай  жоспарлардың 

өміршеңдігінің міндетті шарты.  

Алтыншыдан,  қаржылық  талдаулар  кәсіпорын  басшыларының  күнделікті  жұмысы  болуы  

керек. Кәсіпорынға өзінің қаржылық жағдайын жақсарту үшін, әртүрлі тізбектердің тиімділігін дәл 

анықтау және олардың әрқайсысына  жеке   әсер  ететін  өзінің  ағымдағы  жұмысындағы тұтқаларды 

білуі үшін оған бухгалтерлік есепке қосымша басқару есебіне   көшу керек [3]. 

Кәсіпорын  активтерін  басқаруда  жоспарлаудың  да  маңыздылығы  өте  зор.  Ақша  ағындарын 

жоспарлау модельдері дивиденд, инвестиция, корпорацияны қаржыландыру көзі мен әдісі жөніндегі 

шешімдердің  өзара  байланысын  анықтау  арқылы  нақтыланған  болжам  жасауға  арналған.  Батыс 

қаржыгерлері  қаржыны  жоспарлау  процесінде  сценарий  әдісін  жиі    қолданады.  Мысалы,  бір 

сценарийде  кредит  пен  қарыздың  ұлттық  экономиканың  өсу  қарқынын  тежейтін  және  тауар  мен 

қызметтің бағасының түсуіне жол ашатын жоғары пайыздық ставка қарастырылуы мүмкін. Ал екінші 

сценарий  ел  экономикасының  күннен-күнге  құлдырауына,  жоғары  инфляция  мен  әлсіз  ұлттық 

валютаға және т.б. негізделуі мүмкін [4]. 

  Қорыта  айтқанда,  ең  маңыздысы  кәсіпорынның  барлық  функциялары  жоспарланған  

стратегияны жүзеге асыруға және алдына қойған мақсаттарына бағытталған жөн. 

 

Ә

ДЕБИЕТТЕР 

1.  Сейдахметов  А.С.,  Елшібекова  Қ.Ж.  Кәсіпкерлік:  Оқулық.  Қазақстан  Республикасы  Жоғарғы  оқу 

орындарының қауымдастығы. Алматы. «Экономика» 2011. 344 бет. 

2. 

Бердалиев К.Б., Саткалиева Т.С., Сейтказиева А. Инновациялық менеджмент. Оқу құралы.- Алматы: 

Экономика, 2010. 

3. Ұлттық Банктің ай сайын шығаратын статистикалық бюллетені. 

4. 

Литовченко  В.П.  Финансовый  анализ:  Учебное  пособие.  -М.:  Издательско-торговая  корпорация 

«Дашков и К». 2009. 

 

Нурпеисова Н.С., Танатов Б.Б., Баймамыров А.Д. 

Меры по оптимизации управления предприятиями 

Резюме. В статьи  обоснованы необходимость  новых методов  управления предприятиями как  сложной 

системой при современном научно-техническом прогрессе и ускорении динамики внешней среды. Приведены 

ошибки и их причины в управлении отечественными компаниями. Также анализированы главные факторы для 

оценки состояния предприятий, меры по оптимизации управления предприятиями. 

Ключевые  слова:  управление  предприятиями,  оптимизация,  финансовая  стабильность  и 

стимулирование. 

 

Nurpeisova N.S., Tanatov B.B., Baymamyrov A.D. 

Measures to optimize the management of enterprises 

Summary: The paper substantiates the need for new methods  of business management as a complex system 

with modern  scientific  and technological progress  and  acceleration  dynamics  of  the  environment.  Shows  errors  and 

their causes in the management of domestic companies. Also analyzed the main factors for the assessment of the state 

enterprises, measures to optimize the management of enterprises. 

Keywords: business management, optimization, financial stability and incentives. 

 

 

 

 

 

 

411 

УДК 339.0 (574) 

 

Серикбаев А.К. 

Казахский национальный технический университет им. К.И. Сатпаева 

г. Алматы, Республика Казахстан 

Arman_serikbayev@mail.ru 

 

УПРАВЛЕНИЕ ЭНЕРГОЭФФЕКТИВНОСТЬЮ БЮДЖЕТНЫХ ОРГАНИЗАЦИЙ 

 

Аннотация:  В  статье  рассматриваются  проблемы  регулирования  процессами  перехода  Казахстана  к 

«зеленой»  экономике  и  связанная  с  ними  необходимость  усиления  аспектов  финансового  регулирования 

«зеленого»  роста  в  Казахстане.  Приведен  опыт  зарубежных  стран  в  контексте  привлечения  инвестиций  для 

реализации  «зеленой»  стратегии.  Рассмотрены  вопросы  тарифной  политики,  эффективного  использования 

бюджетных  средств,  реализации  «зеленых»  проектов,  а  также  показателей  энергоэффективности  в  качестве 

индикаторов  качества  регионального  развития  требует  проведения  мониторинга  и  анализа 

энергоэкономических зависимостей, улучшения информационного обеспечения и др.  

Ключевые  слова:  «зеленая»  экономика,  устойчивое  развитие,  «зеленые»  проекты,  возобновляемые 

источники энергии, «зеленые» проекты. 

 

В  Казахстане  энергосбережение  и  повышение  энергоэффективности  всех  отраслей  хозяйства 

является  в  настоящее  время  приоритетной  задачей,  которая  позволит  решить  комплекс  проблем: 

энергетических,  экологических  и  экономических.   Без  решения  этой  задачи  неизбежно  будет 

сдерживаться развитие страны. 

Главой  государства  в  области  энергосбережения  поставлена  задача  по  снижению 

энергоемкости внутреннего валового продукта не менее чем на 10% к 2015 году и 25% к 2020 году. 

«Основой  для  проведения  энергосберегающей  политики  является  действующая  нормативная  

правовая  база.  Президентом  РК    13  января  2012  года  были  подписаны  законы  РК  «Об 

энергосбережении  и  повышении  энергоэффективности»  и  «О  внесении  изменений  и  дополнений  в 

некоторые законодательные акты по вопросам энергосбережения и повышения энергоэффективности. 

Необходимо  отметить,  что  промышленность  потребляет  свыше  70%  всей  электроэнергии.   В 

рамках комплексного плана проведен их энергоаудит  50/50  (50% финансирования - это собственные 

средства  предприятий,  остальные  50%  -  это  госбюджет).  По  итогам  энергоаудита  выработаны 

системные меры для снижения энергоемкости промышленности, включая электроэнергетику. 

Большие   непроизводительные  потери  энергоресурсов  мы  имеем  в  жилом  и  бюджетном 

секторах, в связи с чем, начиная с прошлого года на бюджетные средства в этих секторах проводится 

энергоаудит АО «Казахстанский  центр модернизации и развития  ЖКХ». 

«Зеленая  экономика»  -  это  путь  к  решению  многих  проблем  в  экологии  в  условиях 

изменяющегося климата. В рамках реализации этого политического курса важно держать на особом 

контроле социально-экономическую составляющую экспертизу всех «зеленых» проектов [1]. 

Следующий шаг – оснащение помещений современными экономичными электротехническими 

устройствами (например, компактными люминесцентными лампами, светорегуляторами, датчиками 

движения  фотореле,  программируемыми  таймерами,  сумеречными  выключателями,  др.).  Это 

потребует определенных трат, но как показывает практика, эти затраты окупаются довольно быстро и 

обеспечивают не только экономию энергии и бюджета, но и комфортное проживание. 

Традиционные лампы накаливания расходуют до 95% электроэнергии на нагрев и только 5% на 

освещение. 

Компактные люминесцентные лампы (КЛЛ) устроены иначе, что позволяет экономить при 

неизменной яркости  освещения (при их работе электроэнергии тратятся в 4-5 раз меньше, чем при 

работе  обычных  ламп  накаливания).  Еще  один  плюс:  средний  срок  службы  обычной  лампы 

накаливания  –  1000  часов,  у  КЛЛ  он  составляет  15000  часов!  Несмотря  на  высокую  стоимость,  в 

целом  КЛЛ  экономичнее,  чем  дешевая  лампа  накаливания.  К  тому  же,  если  тарифы  на  оплату 

электроэнергии  со  временем  будут  расти  (и  это  к  сожалению  неизбежно),  поэтому  выгода  от  КЛЛ 

будет еще значительнее. 

Обеспечение  эффективности  экономики  республики  возможно  только  на  основе 

стратегического  планирования  комплексных  программ  энергоэффективности,  включающих 

мероприятия по модернизации основных фондов, повышению качества управления и квалификации 

производственного персонала, привлечения масштабных инвестиций. Исходя из этого, необходимым 

условием реализации Новой Программы является использование накопленного научно-технического 

 

 

412 

потенциала  и  нового  инновационного  мышления,  повышение  инвестиционной  привлекательности 

энергоэффективности как нового специализированного вида деятельности.  

Рост экономики Казахстана даже в условиях мирового финансового и экономического кризисов не 

должен  сдерживаться  энергодефицитом,  а  поэтому  энергосбережение  сегодня  единственный  и 

безальтернативный инструмент, который в сжатые сроки и наименее затратным способом (по сравнению со 

строительством генерирующих отраслей) может позволить снизить энергопотребление, не снижая темпов 

роста промышленности и строительства и достичь показателей энергоемкости ВВП развитых стран. 

Основные  программные  мероприятия  энергоэффективности  и  энергосбережения  в  энергетике 

Республики формируются: на базе технического перевооружения генерирующих мощностей, изменения 

структуры  энергетического  баланса,  использования  прогрессивных  и  экологически  чистых  технологий 

сжигания  угля  и  мазута,  применения  и  развития  возобновляемых  и  нетрадиционных  видов  топлива  и 

источников  энергии,  проведения  комплекса  мероприятий  по  оптимизации  схем  и  режимов  работ 

собственных нужд электрических станций и котельных, с внедрением регулируемого электропривода на 

механизмах  с  переменной  нагрузкой  и  других  современных  средств  и  устройств,  восстановления 

пропускной способности действующих и прокладки новых теплопроводов с использованием труб с ППУ 

изоляцией  и  бескомпенсаторных  способов  прокладки,  совершенствования  производственно-

эксплуатационных  баз,  внедрения  автоматизированных  энергосберегающих  технологий  отопления, 

вентиляции, кондиционирования и ГВС в гражданских зданиях мегаполисов. 

Ожидаемый  потенциал  энергосбережения  в  сфере  энергетики  Казахстана  составляет  16  млн. 

т.у.т./год  с  учетом  того,  что  расход  электроэнергии  и  удельный  расход  топлива  на  выработку 

электроэнергии  и  отпуск  тепловой  энергии  превышает  уровень  развитых  стран  на  25÷30%,  объем 

потребления  топлива  электростанциями  и  котельными  составит  38  млн.  т.у.т./год,  а  потери  при 

транспортировке  и  распределении  электрической  и  тепловой  энергии  составляют  соответственно 

около 21% и 24% (уровень потерь в странах ЕС не превышает: 6,5% для электроэнергии и 10% для 

тепловой энергии). 

В  мегаполисах  РК  значительным  энергосберегающим  потенциалом  обладают  более  10000 

предприятий и организаций бюджетной сферы, так как имеют высокие нормативы теплопотребления, 

связанные с нерациональным использованием тепловой энергии в системах отопления, вентиляции и 

горячего  водоснабжения  зданий.  Особенно  большие  потери  тепла  связаны  с  перегревом  зданий  в 

«переходные периоды» отопительных сезонов, в периоды «мягких зим» и в нерабочее время.  

Анализ состояния энергоэффективности и энергосбережения в бюджетной сфере, проведенный 

по результатам обследования более 100 бюджетных организаций в мегаполисах РК показывает, что 

общий  потенциал  энергосбережения  здесь  составляет  от  25  до  40  процентов  от  стоимости  оплаты 

коммунальных  услуг,  и  срок  окупаемости  типовых  энергосберегающих  мероприятий  в  бюджетных 

организациях даже при действующих тарифах составляет не более 3-х лет. 

Как показали результаты обследования значительный эффект может быть достигнут и за счет 

проведения  мероприятий  связанных  с  электрической  энергией.  Целесообразна  установка 

современных энергосберегающих ламп вместо ламп накаливания и современных светильников. При 

этом  потребляемая  электрическая  мощность  снижается  в  3  -  5  раз  при  той  же  светоотдаче.  Срок 

окупаемости этих мероприятий не превысит 1.5-2,5 лет.  

В  организациях  бюджетной  сферы  большой  эффект  дает  энергетическое  обследование 

бюджетных  учреждений  города  с  разработкой  мероприятий  по  энергосбережению.  Только  само 

энергетическое  обследование  может  обеспечить  за  счет  разработки  организационных  мероприятий 

экономию в 4-6% от оплаты за коммунальные услуги. 

Таким образом, внедрение энергосберегающих мероприятий в бюджетной сфере республики со 

сроком окупаемости только до 2-х лет может сэкономить до 20% выделяемых бюджетных средств на 

оплату  коммунальных  услуг,  а  общий  потенциал  энергосбережения  бюджетных  организаций 

республики  может  составить  не  менее  25-30%  потребляемых  энергоресурсов,  При  этом  срок 

окупаемости  типовых  энергосберегающих  мероприятий  в  бюджетных  организациях  даже  при 

действующих тарифах составляет от 1,5 до 4 лет. 

Проблема финансового регулирования «зеленого» роста в Казахстане является актуальной для 

основных сфер экономики и заслуживает особого внимания. На эти вопросы, неоднократно обращает 

внимание Глава нашего государства, Президент Н.А.Назарбаев. В частности, на том же расширенном 

заседании правительства в октябре 2013г. он неоднократно возвращался к вопросу не эффективного 

использования  государственных  средств;  удорожанию  бюджетных  проектов  и  некачественному 

подходу  к  разработке  и  использованию  бюджета  в  целом,  а  также  к  вопросам  финансового 

обеспечения индустрии и экономического развития страны в целом [2].  

 

 

413 

Серьезным  тормозом  на  пути  внедрения  энергосберегающих  мероприятий  в  бюджетных 

организациях  является  отсутствие  экономической  мотивации  к  энергосбережению  и 

заинтересованности  сотрудников  бюджетной  сферы  в  проведении  энергосберегающей  политики  и 

отсутствие профессионально подготовленных кадров в сфере энергосбережении.  

Опыт развитых стран показывает, что наиболее приемлемым механизмом энергосбережения в 

бюджетных учреждениях является схема контрактов с энергосервисной компанией (ЭСКО), которая 

за  счет  собственных  средств  реализует  все  необходимые  мероприятия  по  энергосбережению.  По 

окончанию  работы  из  суммы  экономии,  полученной  за  счет  внедренных  энергосберегающих 

мероприятий, бюджетная организация рассчитывается с ЭСКО за выполненные ею работы. Расчеты 

показывают,  что  даже  при  существующем  тарифе  срок  окупаемости  работ  выполненных  ЭСКО 

может составлять от 2-х до 3-х лет, что исключительно выгодно для бюджета Республики. 

Немалый  экономический  эффект  в  области  энергосбережения  может  быть  получен  при 

внедрении: 

 

Двухставочного  тарифа  для  промышленных  предприятий  (по  установленной  мощности  и 

фактическому энергопотреблению); 

 

Массового внедрения индивидуальных (квартирных) приборов коммерческого учета тепловой 

энергии  (по  аналогии  с  электросчетчиками)  в  жилищно-коммунальном  секторе  и  бюджетных 

организациях. 

жүктеу/скачать 37,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: