Алматы экономика және статистика академиясы

қорғасын  мӛрі,  есептен  кем  шыққан  тауар-лар,  бүлінген  тауарлар,  сыйымдылықтар,  қаптар 
т.с.с.)  жауапты  экспедитор  жүктерді  тексеруден  ӛткізуге  құқылы  болады.  Тексеру 
қортындысы  коммерциялық  акт  жасау  арқылы  рәсімделеді.Бұл  құжат  тасымалдаушы 
ұйымның немесе жүк жіберушінің материалдық жауапкершілігіне негіз бола алады. Актімен 
бекітілген, есептен кем шыққан материалдар орнын толтыру (бүлінген), жоғалған, ұрланған, 
жүктердің  орнын  толтыруға  қойылған  тілек-талап  құжаты  айыпты  болып  танылған  темір-
жол ұйымына немесе қоюшы-ларға тапсырылады. 
Тауар  тасымалдаушы  экспедитор  материалды  құндылықтарды  ұйым-ның  қоймасына 
жеткізіп,  қойма  меңгерушісінің  жауапкершілігне  ӛткізеді.  Материалдар  санына, 
ассортиментіне,  сапасына,  жолдаушы  құжаттардың  дұрыстығына  сәйкес  келуі  тексеріліп, 
қажет болған жағдайда зертханалық талдаудан ӛткізіледі. 
Ешқандай  ауытқушылық  немесе  айырмашылық  фактілері  болмаған  жағдайда  алынған 
материалдар  «Кіріс  ордері»  ТМҚ-3  үлгіні  жасау  арқылы  қоймаға  кіріске  алынады.  (Тиісті 
үлгілер бастапқы құжаттар альбомында берілген). 
Бұл үлгіні қоюшылардан немесе қайта ӛңдеуден түскен материалдарды кіріске алу үшін 
бір  дана  түрінде  материалдар  кіріске  алынған  күні  жауапты  адам  рәсімдейді.  Үлгідегі  
«куәлік  нӛмірі»  бағанасы  қымбат  бағалы  металдар  мен  тастар  сияқты  қымбат  бағалы 
құндылықтар қабылдаған кезде толтырылады.  
Егер  материалдарды  кіріске  алған  кезде  құжаттар  мен  жеткізілген  материалдар 
арасында  ешқандай  айырмашылықтар  болмаған  жағдайда,  кіріс-ордерін  жасамай-ақ 
қоюшының  жіберген  жолдаушы  құжаттарына  арнайы,  тӛрт  күл  штамп  басып  рәсімдеуге 
болады. Мұндай жағдайда құжаттар саны азаяды және қағаздар үнемделіп, есеп жасаушылар 
жұмысы жеңілдейді. 
Белгілі бір тұрақты қоюшылардан   біртекті жүктер бір күн ішінде бір-неше рет түсетін 
болса,  онда  мұндай  жүктерді  (материалдар  т.б.)  жалпы  массасымен  бір  күнде  бірақ  рет 
кіріске алуға болады. Әрбір жеке түскен материалдарға тиісті квитанциялар толтырылады. 
Егер түскен материалдарың  саны мен сапасы жолдаушы құжаттардағы мәліметтермен 
сәйкес  келмеген  жағдайда  арнайы  құрылған  комиссия  №  4    ТМҚ  үлгідегі  «Тауарлы-
материалды құндылықтарды қабылдау жӛніндегі акт» рәсімдеу арқылы кіріске алынады.  
Бұл  үлгі  қошылардың  жолдаушы  құжаттарындағы  мәліметтер  бойынша  анықталған 
сандық  және  сапалық  айырмашылықтар  пайда  болған  жағдайда  және  тауарлы-материалды 
босалқыларды  қабылдауды  рәсімдеу  үшін,    құжат-сыз  түскен  тауарлы-материалды 
босалқыларды қабылдау үшін қолданылады. Осы үлгідегі актіні міндетті түрде материалды-
жауапты  адамның  және  жӛнелтуші  (қоюшы)  жақтың  ӛкілдерінің  немесе  қызығушылық 
танытпайтын ұйымдар ӛкілдерінің қатысуымен қабылдау комиссиясы 2 дана етіп жасайды. 
Актінің негізінде қабылданған тауарлы-материалды босалқылар жӛніндегі осы актіге барлық 
қосымша  құжаттарды  (тауар  тасымалдау  накладнойлар  т.б.)  тіркеп,  тауарлы-материалды 
босалқылар  қозғалысы  есебін  ары  қарай  жүргізу  үшін  бірінші  данасын  ұйым 
бухгалтериясына,  екінші  данасын  қоюшыларға  арнайы  хатпен  жолданады.  «Куәлік  нӛмірі» 
бағанасы қымбат бағалы металдар және тастар қабылдауда ғана қолданылады. 
Нӛмірі  4  ТМҚ  үлгідегі  акті  бастапқы  құжаттар  рӛлін  атқарып,  мұның  негізінде 
құндылықтар кіріске алынады. Кіріс ордерлері қосымша жасалын-байды. 
Орталықтандырылған  автокӛлікпен  жеткізілетін  материалдар  бойынша  қоюшылар  4 
дана тауар тасымалдау накладнойын: материалдарды кіріс орде-рінсіз кіріске алу үшін сатып 
алушыларға;  материалдарды  есептен  шығару  үшін  қоюшыларға;  еңбек  ақы  есептеу  үшін 
жүргізушілерге;  кӛрсетілген  қызметтің  құнын  автокӛлік  ұйымына  тӛлеу  үшін  –  банкке 
жіберіліп отырады.  
Сонымен  қатар,  ұйым  қоймасына  ӛз  цехтарынан  түскен  материалдар  (жұмсалынбаған 
материалдар,  негізгі  қралдарды  жоюдан  түскен  материал-дар,  ӛндірістік  ақаудан  түскен 
материалдар т.с.с.) талап ету накладнойлары-мен (ішкі қозғалыс) кіріске алынады. Талап ету 
накладнойын  материалды  жауапты  тұлға  2  дана  етіп:  бірінші  данасы  материалдар  ӛткізуші 

жауапты адамның (қоймадан, цехтан) есебінен шығару үшін, екінші данасы материал-дарды 
(цехқа, қоймаға) материалдар алушыларға тапсырылады.  
Материалдар  тиісті  ӛлшем  бірлігімен  таразылау,  кӛлемін  ӛлшеу,  ұзын-дығын  ӛлшеу 
арқылы кіріске алынады. 
Сонымен,  ұйымға  алынған  материалдар  тиісті  бастапқы  құжаттармен:  кіріс 
ордерлерімен, актілермен, тауар тасымалдау накладнойымен, талап ету накладнойымен т.б. 
рәсімделеді.  
Қазіргі уақытта, бухгалтерлік есеп негізінен компьютерлік технология-мен жүргізілуіне 
сай,  электрондық  құжаттар  (кейіннен  қағазға  жазылатын)  заңдылық  сапада  болуы  мүмкін. 
Электронды  құжаттар  кӛптеген  қосымша  мәліметтерден  (тиісті  заңнамаларға  қайшы 
келмейтін) құралады. 
Материалдардың  талапқа  сай  сақталуы  түгендеу  шараларын  жүргізу  арқылы 
инвентаризация және тиісті салыстырмалы ведомостылар жасау арқылы тексеріледі. 
Материалдардың  нақтылы  қолда  барын  анықтау,  нақтылы  қолда  бар  материалдардың 
саны  мен  сомасын  бухгалтерлік  есептегі  мәліметтермен  салыстыру,  қабылданған 
материалдардың  сандық,  сапалық,  сорттық  т.б.  жағынан  ауытқушылық  фактілерін  келісім-
шартта  кӛрсетілген  кӛрсеткіштер-мен  (қою,  сату,  сатып  алу,    осыған  тән  басқа  да 
құжаттардағы  мәліметтермен)  сәйкестендіру,  материалдарды  есептен  шығару  себептерін 
анықтау және қолда бар материалдарды ары қарай пайдалану жақтарын қарастыру, басқа да 
осыларға ұқсас жұмыстарды кешенді түрде жүргізу үшін тұрақты қызмет атқарушы түгендеу 
немесе тексеру комиссиясы құрылады. 
 
3. ХҚЕ 2 «Босалқылар» стандарттарының негізгі принциптерін сипаттау 
 
 
 
Босалқылардың  бухгалтерлік  есебі  бұларды  сатып  алудағы  нақтылы  ӛзіндік  құнымен 
есепке  алынады.  Мұндағы  ең  негізгі  мәселе  –  босалқыларды  активтер  түрінде  тану  және  
активтер  алудағы  шығындар  мӛлшерін  анықтауға  жұмсалған  шығындар  мен  табыстар  ара 
қатынасын алдағы кезеңдерде теңес-тіріп отыру. 
Осы стандарт босалқылар сапасындағы тӛмендегі активтерді қарасты-рады: 
1.
 
қалыпты жағдайдағы қызмет барысында сатуға арналған босалқылық активтер; 
2.
 
ӛндіріске жұмсалынатын және сатуға арналған босалқылар; 
3.
 
ӛндірістік  процеске  немесе  қызмет  кӛрсетуге  жұмсалынатын  сақтауда  тұрған 
шикізаттар және материалдар түріндегі активтер. 
 
Босалқыларды бағалау. Қаржылық қорытынды есепте босалқылар екі ӛлшемнің: ӛзіндік 
құнымен және таза сату мүмкіндігі бағасының тӛменгі дәрежесімен алынған әділетті құнмен 
бағаланады. 
 
Босалқылар  бастапқы  кезде  сатылып  алынғанда,  ӛндірістік  процеске  жұмсалынғанда 
немесе сатылған кезде бағаланады. 
 
Босалқылардың  ӛзіндік  құны  бұларды  сатып  алудағы  барлық  шығындар,  ӛндірудегі 
шығындар және басқадай шығындардан тұрады. Мұндай шығындар босалқыларды ағымдағы 
пайдалану дәрежесіне келтіру және бұларды сақтау орнына қою мақсатында жұмсалынады. 
 
Босалқылар бүлінген, істен шыққан, физикалық және моральдық тозу, сату бағасының 
тӛмендеуі,  яғни  ӛзіндік  құнынан  тӛменгі  бағамен  сатылған  т.б.  жағдайларда,  бұлардың 
бастапқыдағы  ӛзіндік  құнының  орны  толмайтын  сипатта  болады.  Мұндай  жағдайда 
босалқылардың таза сату бағасы мүмкіндігі анықталады немесе таза сату бағасы мүмкіндігі 
бойынша қайта бағаланады. Қайта бағалау айналыстағы материалды активтердің жекелеген 
түрлері  немесе  біртектес  активтердің  топтары  бойынша  жүргізіледі.  Мұның  үшін  мына 
тӛмендегі тәртіптер: 

 
егер активтер сатуға арналса, онда сатудың ағымдағы нарықтық баға-сының негізінде 
есептелінеді; 


 
егер активтер екі  жақты келісім бойынша сатуға  арналса, онда бұлар келісім-шартта 
қаралған  бағамен  бағаланады.  Келісім  сыртында  бағаланбай  қалған  активтер  ағымдағы 
нарықтық баға бойынша қайта бағаланады; 

 
егер  дайын  ӛнімдер  ӛзіндік  құны  сомасына  тең  немесе  ӛзіндік  құны  сомасынан 
жоғары  бағамен  сатылса,  онда  материалдар  мен  шикізаттар  қайта  бағаланбайды.  Ал  осы 
айтылғандарға  кері  жағдай  туындаса,  онда  бұлар  қалпына  келтіру  құны  бойынша  қайта 
бағаланады. 
 
Қайта  бағалаудағы  айырым  сомасы,  осы  айырым  анықталған  кездегі  есепті  кезеңнің 
шығындары  құрамына  жазылады.  Егер  босалқылар  алдағы  кезеңдер  үшін  сақтауда  тұрса, 
онда әрбір алдағы кезеңдерде босалқылар жаңа таза сату бағасы мүмкіндігі бойынша қайта 
бағаланады.  Бағаланған  жаңа  құн  босалқылар  ӛзіндік  құнының  тӛменгі  дәрежесі  бойынша 
анықталады.   
Байырғы есептеу әдісін қолдану арқылы босалқылардың ӛзіндік құнын анықтау: 

 
жеке шығындарды арнайы теңестіру жолымен; 

 
орташа ӛлшеу құны бойынша; 

 
бірінші  түскен  –  бірінші  жұмсалынған  ФИФО  –  негізгі  әдіс  қолдану  арқылы 
анықталады. 
 
Таза  сату  бағасы  мүмкіндігі  әдісін  қолдану  –  жұмыстарды  орындауға  және  сатуға 
мүмкін болатын шығындарды шегеру арқылы босалқылардың мүмкін болатын сату бағасын 
анықтауға  болады.  Есепке  алу  сәтінде  босалқылардың  қандай  мақсаттар  үшін  сақтауда 
қалғандығының есебін шығару керек. 
 
Босалқыларды есептен шығару жеке баптар бойынша, сондай-ақ ұқсас немесе бірімен-
бірі  тығыз  байланысты  баптар  топтастырылады  және  әрбір  қызмет  түрі  жеке  бап  түрінде 
қаралады. 
 
Пайда және шеккен зиян жӛніндегі есептілікте сатылған босалқылар-дың ӛзіндік құны 
шығындар сапасында қаралады (есептен шығарылған кӛлем; босалқылардың жоққа айналуы; 
босалқылардың  нормадан  тыс  шығындары;  шығындарға  таратылмаған  ӛндірістік  үстеме 
шығындар). 
Маңызы қаржылық қорытынды есепте ашылуға жататын босалқылар: 
1)
 
босалқыларды  бағалау  үшін  есеп  саясатын,  оның  ішінде  бұлардың  ӛзіндік  құнын 
есептейтін әдісті  қолдану нәтижесі; 
2)
 
босалқылардың жалпы баланстық  құнын және босалқылар категория-лары бойынша 
баланстық құнын кӛрсету; 
3)
 
топтарға бӛлінген босалқылардың баланстық құнын кӛрсету; 
4)
 
босалқыларды есептен шығарғандағы қайтарылған босалқылардың құны мен кӛлемі; 
5)
 
есептен  шығарылған  босалқыларды  қайта  қалпына  келтіргендегі  пайда  болған 
міндеттемелер; 
6)
 
міндеттмелерді қамтуға салынған босалқылардың баланстық құны; 
7)
 
егер  босалқылар  ӛз  кӛлеміне,  сипатына  немесе  қайдан  және  қалай  пайда  болуына 
қарай әдеттегіден тыс айырықша жағдайда есептен шығарылғандағы баланстық құны; 
8)
 
кезең ішінде шығындар құрамына есептен шығарылған босалқылардың ӛзіндік құны. 
Кезең  ішінде  түскен  табысқа  тән  операциялық  шығындар,  осы  кезеңнің  шығындары 
сапасында  танылған  болса,  онда  мұндай  босалқылар  ӛзінің  сипаты  бойынша  жеке 
топтастырылады. 
 
Халықаралық  қаржылық  есеп  стандарттары  талабына  сай  босалқылардың  ӛзіндік 
құнын есептеу тәсілдері. 
 
Босалқылардың ӛзіндік құнын есептеп шығару үшін тӛмендегі: 
 
а)ФИФО: бірінші түскен – бірінші босатылған;  
 
б) орташа ӛлшенген құнын анықтау; 
         в) шығындарды ерекше теңестіру сияқты әдістер қолданылады.  

 
Сонымен,  ХҚЕ  2  «Босалқылар»  стандарты  тауарлы-материалды  құндылықтарға  тән 
жалпы  ережелер  мен  бағалау,  есеп  жүргізуге  қойылған  талаптар,  ұсыныстар  т.б  қолдануға 
арналған. 
 
Ӛзін-ӛзі бақылау сұрақтары: 
1. Тауарлы материалды босалқылар ұғымын экономикалық сипаттау. 
2.  Материалдарға тән бухгалтерлік есеп жұмыстарын ұйымдастыру.  
3.  Халықаралық  бухгалтерлік  есеп  стандарттары  талабына  сай  материал-ды 
құндылықтарды бағалау.  
 
Ұсынылатын әдебиеттер: 
1.  Қазақстан  Республикасы  Азаматтық  кодексі  (жалпы  бӛлімі)  Алматы:  Юрист, 
2003. 
2.
 Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік  
 туралы» 2007 жылғы 28-і ақпандағы № 234- Заңы.
 
3. Кеулімжаев Қ.К. "Қаржылық есеп" Алматы, 2001. 
4.Радостовец В.К. Радостовец В.В., Шмидт О.Ю. «Бухгалтерский учет на предприятии» 
Алматы, 2002. 
 
 
 
7-такырып.Айналымнан тыс активтер:есебі және тозуы 
1. Ұзақ мерзімді активтер жайлы түсінік,олардың жіктелінуі. 
2.  Материалдық  емес  активтер,негізгі  құралдар  және  биологиялық  активтердің 
анықтамасы және сиапттамсы. 
 
1. Ұзақ мерзімді активтер жайлы түсінік,олардың жіктелінуі. 
Ұйымағы ұзақ мерзімді активтер-деп бір жыдан артық мерзім қолданылатын активтерді 
айтамыз. 
Оларға: 
-  материалдық емес активтер; 
-  негізгі құралдар; 
-  аяқталмаған құрлыс; 
-  инвестициялық қаржы салу; 
- берешектердің ұзақ мерзімді қарыздары; 
Материалды  емес  активтер  (Нематериалные  активы).  Бұларға:  -  «гудвилл», 
патенттер, авторлық құқык,  тауарлардың белгілері, лицензиялар,  «ноу-хау», бағдарламалық 
ӛнімдер,  жер  учаскелерін  пайдалану  құқысы,  табиғат  ресурстарын  пайдалану  кұқысы, 
ұйымдастыру шығындары, монополиялық үстемдік құқысы, т.с.с. жатады. Материалды емес 
активтер  келешекте  табыс  келтіретін,  үзақ  мерзімде  пайдаланылатын  және  қолмен  ұстауға 
жатпайтын  экономикалық  ресурстар.  Бұлардың  физикалық  үлгісі  болмайды.  Материалды 
емес  активтер  бастапқы  кезеңде  жасалған  келісім  шарттағы  бағамен  немесе  арнайы 
комиссияның қойған бағасымен кіріске алынады. Материалды емес активтерді пайдаланудан 
түсетін  табыс,  ұйымдар  қызметінің  жылдан-жылға  табысты  бола  беруіне  үлес  қосады. 
Бүларды  пайдаланудың  мерзімі  шектеулі,  осыған  байланысты  материалды  емес  активтер 
амортизацияланады.  Пайдалану  мерзімі  мен  амортизациялық  норма  деңгейі  тиісті  заң 
актілері және келісш-шарт, басқа да реттеуші ережелерге сай шектеледі. «Материалды есем 
активіер»  терминін  бухгалтерлер  қауымы  бухгалтерлік  баланстың  актив  жағындағы 
ресурстарды  топтастыру  және  активтерді  бағалау  мен  экономикалық  маңызын  ажыратып 
отыру үшін қолданады. 
Негізгі  құралдар  (Основные  средства).  Ӛндірістік  үрдіске  жылдар  бойы  ӛз  қызметін 
кӛрсететін, алдағы кезеңдерде табыс келтіруге арналған және ӛндірілген жаңа ӛнімдер үшін 
жұмсалған шығындар құрамына ӛзінің бастапқы құнын амортизация түрінде біртіндеп беріп 

отыратын  активтерді  -  негізгі  құралдар  деп  атаймыз.  Бұларға:  ғимараттар,  құрылғылар, 
машиналар  мен  жабдықтар,  күш  беруші  құралдар,  ӛлшеу  мен  реттеу  аспаптары,  кӛлік 
құралдары, жер учаскелері жатады. Негізгі құралдарға, бұлардың ең әуелгі бастапқы құнына 
және  пайдалану  мерзіміне  қарай,  амортизация  есептелініп  отырады.  Есептелінген 
амортизациялық  сома  негізгі  құралдардың  бастапқы  қүны  сомасынан  біртіндеп  шегеріліп 
отырады. Бастапқы құннан есептелінген амортизациялық соманы азайтқандығы қалған сома 
-  қалдық  құн  (сома)  деп  аталынады.  Негізгі  қүралдар  классификациялық  арнайы  топтарға 
бӛлінеді. 
Амортизация  (Амортизация).  Түптің  түбінде  негізгі  құралдар  жарамсыздыққа 
айналады.  Бұларды  пайдаланудың  мерзімі  шектеулі.  Негізгі  құралдарды  пайдаланудың 
мерзімі есептелініп, жоспарланады. Пайдалану мерзімі аяқталғанға дейін негізгі құралдарға 
амортизация  (тозу  жарна)  есептелініп,  бұл  сома  жаңадан  ӛндірілген  ӛнімдердің  ӛзіндік 
құнына біртіндеп қосылып отырады. Амортизациялық  соманың есебі  «Негізгі  құралдардың 
тозуы»  счетында  жинақталып  жүргізіледі.  Әрбір  жекелеген  негізгі  құралдар  бойынша 
жинақталған  амортизациялық  соманы,  бұлардың  бастапқы  (тарихи)  құнынан  шегергендегі 
қалған  қалдықты  баланстық  қалдық  құн  деп  атайды.  Негізгі  құралдар  екі  себептен: 
физикалық және моральдық тозу жағдайынан жарамсыздыққа айналады. 
Аяқталмаған  құрлыс  (Незавершенное  стоительство)  -  ұзақ  мерзімді  активтер 
құрамына  жататын  баптардың  бір  түрі.  Мүнда  негізгі  құралдар  салуға  байланысты  күрделі 
қаржы  игеру  шығындарының  есебі,  сондай-ақ  жылжымайтын  мүліктерге  салынған 
инвестициялар  есебі  жүргізіледі.  Бұларға:  құрлыс  толығымен  аяқталғанға  дейінгі 
объектілерге  жұмсалған  шығындар,  салынып  жатқан  құрлыстарға  жұмсалған  шығындар, 
ұзақ  мерзімде  пайдаланылатын  негізгі  құралдарды  сатып  алуға  жұмсалған  шығындар, 
кӛпжылдық  кӛшеттер  отырғызу,  жас  тӛлдер  мен  бордақыға  қойылған  малдарды  ӛсіру  мен 
негізгі  табынға кӛшіру шығындары жатады.  Яғни жоғарыда кӛрсетілген негізгі  құралдарға, 
байланысты  объектілерді  толығымен  пайдалануға  беруге  дейінгі,  сондай-ақ  құрлысының 
аяқталуы  жӛніндегі  құжаттар  рәсімделмегенге  дейінгі  жұмсалған  шығындар  есебі 
жүргізіледі.  Халықаралық  бухгалтерлік  есеп  тәжірибесінде  бір  компанияның  басқа  бір 
компанияны  түгелшен  сатып  алуға  жұмсалған  шығындарының  есебі  де  осы  бапта 
жүргізіледі. 
Инвестициялық  қаржы салу  (Инвестиции).  Қолма-қол ақша, немесе ақшаға тән басқа 
да балама қаражаттарды басқадай сыртқы тұлғалардың осы ұйымға салуын - инвестиция деп 
атайды.  Инвестициялық  қаржы  салу  үрдісі  инвестордың  (қаржы  салымшының)  ӛз 
таңдауында болады. Ӛз қаражатын басқа тұлғаларға салу арқылы қаржы салымшы инвестор 
табыс  табуды  мақсат  тұтады.  Табыс  келтіруге  сенімсіздік  туғызатын  объектілерге 
(ұйымдарға)  ақша  салуға  болмайды.  Әйткенмен  ақшаның  иесі,  басқа  да  қаражаттар  иесі  ӛз 
қаражатына  ӛзі  иелік  етуі  керек.  Қалталы  тұлға  ӛз  ақшасын  қалай,  қайда  жұмсаймын  десе 
еркі ӛзінде. 
Инвестиция алушы жақтың түпкі мақсаты - негізгі капитал кӛлемін үлғайту мен ұстап 
тұру  және  ӛндірістік  үрдісті  технологиялық  жағынан  жетілдіру  болып  табылады.  Ірі 
корпорациялар  басқа  да  компаниялар  мен  фирмалар  ӛз  қаражаттарын  басқа  ұйымдарға 
салуды (инвестиция беруді) акциялар, басқа да құнды қағаздар алу арқылы орындайды. Яғни 
басқаларға  салынған  инвестиция  акцияларға  айырбасталады.  Инвестиция  ұзақ  және  қысқа 
мерзімге алынады. Ұзақ мерзімді инвестиция алу бастапқы кезеңдегі ӛзіндік құнымен кіріске 
алынып, бухгалтерлік балансқа жазылады. Қаржы салымшы инвестор алушы жақтың қаржы 
саясатына зор ықпал етеді. 
Берешектердің ұзақ мерзімді қарыздары (Долгосрочная дебиторская задолженность). 
Ұзақ  мерзімді  берешектер  қарызы  негізінен  бір  жылдан  артық  уақыт  ішінде  жабылатын 
қарыздар.  Ұзақ  мерзімді  берешек  қарыздар  клиенттерден  алынған  вексельдерден,  ақша 
қаражаттарынан, құнды қағаздардан туындайды. Егер клиент жазба түрде вексель рәсімдеген 
жағдайда, онда бұлардың қарыздары бойынша міндетті түрде есеп айырысуы немесе тӛлеуі 
керек. Мұндай сомалар «Алынған вексельдер» счетында жүргізіледі. 

 
2.  Материалдық  емес  активтер,негізгі  құралдар  және  биологиялық  активтердің 
анықтамасы және сиапттамсы. 

жүктеу/скачать 1,42 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: