Алматы мектегь 1989

р ы л у » д ег е н с и я қ т ы ұ ғ ы м д а б ұл к ү н де а к т и в қ о л д а н ы л а т ы н та- 
ныс сөз.
Б ү л у  етіст і г і неп ж а с а л г а н б ү л і к  сөзіп өт кен г а с ы р д а г ы к а ­
зак, л е к с п к о г р а ф т а р ы « р а з о р е н и е , г и б е л ь » деп к ө рс е т е д і , а л қа -
зі ргі к ү п д е б ү л і к  — « ш ы р ы қ б ұ з а т ы н д а у - ж а н ж а л , ө к і м е т бплігі-
не қ а р с ы қ ү р а л д ы д ү м и у » дст ен м а ғ ы н а н ы б ерс т і н сөз ( Қ а з а қ
т і л і н і ң т ү с і н д і р м е еөздігі, 1976, II т о м ) . Т е г і нд е б ү л у  мен б ү л і н у  
бір т ү б і р д е н ж а с а л ғ а н с ө з д е р деп т а н ы ғ а н кү н д е де, б і р і н і ц ор- 
н ы п а е кі н ші сі и ж а з у ғ а б о л м а й д ы С о н д ы қ т а н б а р ш а к ө п ш і л і к к е
т а н ы с « б ү лг е н е л де н б ү л д і р г і а л м а » д ег еп мә те лд і « бү л і н г ен ел- 
д ен б ү л д і р г і а л м а » ден ж а ц а р т ь і п аГіту ж ө н емсс.
4
-Мінкен е р » г д е г с н ө л е ң і и д е М а х а м б е т өз д ері т у р а л ы , ө з і ні ң
с а р б а з д а р ы т у р а л ы « Б ұ л с ы қ ы л д ы нет ксн ер?» деп с ү р а қ қ о й ып
а л а д ы д а , о ғ а н: К ө л д е н е ц ж а т қ а н Ж а н ы қ т а н , К ы р қ а р л а н ы п  өт- 
кен ер — деп ж а у а п б ере ді . « Қ ы р қ а р л а н у » с ә з і н і ң т үб і р і — « к а ­
т а р, т і з б е к » д е г е н м а ғ ы н а д а г ы « қ ы р қ а » сөзі. С у д а н ( өз е нн ен )
қ ы р қ а р л а н ы п в г у  — а ғ ы с т ы қ и ғ а ш т а й қ а т а р түзіп, бі рі нен с оң 
бірі ж ү з і п өту. Б ү л сөз қ ы р қ а р тарту ж ә п е қ ы р қ а л а й  т ұ л ғ а л а -
р ы н д а д ә л осы м а ғ ы н а д а қ ы р ғ ы з т і лі н д е д е б ар : Қ ы р қ а а р тар- 
тып ч у б а г а н , Қ о л к е л а т т ы д у л а ғ а п . С о н д а е з ен н ен қ ы р қ а р л а н ы г і
э т у — « қ а т а р т үз е п, а ғ ы с т ы қ и г а ш т а п ж ү з і п өту» д еген м а ғ ы п а -
д а ғ ы т і р к е с б о л ы п ш ы ғ а д ы .
М а х а м б е т т і ң «Р К а л ғ а н д у н н е » д еген өл е ні т ек с і н д е : Т а ң д а п
мінген т ұ л п а р л а р , И е с і н қ а й д а ж а я у с а л м а г а н ? — д ег е н ж о л д а р
б ар . М ү н д а ғ ы ж а я у с а л м а ғ а н  д ег ен т і р к е с қ а з і р г і о қ ы р м а н д а р ғ а
т ү с і н і к с і з д е у . Д о л осы ж о л д а р — қ а з а к э и о с т а р ы н д а д а , X V — 
X V I I I ғ а с ы р л а р д а г ы а қ ы н - ж ы р а у л а р
т і л д е р і н д е де к е зд е с е т і н
кәнігі о б р а з . М ү н д а г ы с а л у ( с а л м а ғ а н )  с ө з і н і ң м а г ы н а с ы «тас- 
т а у , қ а л д ы р у » . XV ғ а с ы р д ы ң ж ы р а у ы Қ а з т у т а н : « Қ а й р а н мс ні ң 
Е д і л і м , М е н с а л м а д ы м ,  сен ссілдың — д ейді , яғ ни меп сепі — 
т у г а н м е к е н д і өз е р к і м м е н қ а л д ы р ы п б а р а ж а т қ а н ы м ж о қ , сен 
қ а л д ы р д ы ц ( я г н и к е т у г е м ә ж б ү р б о л д ы м ) д е г е н д і а й т а д ы . М ү н ы
осы ж о л д а р д а н кейінгі: К а й ы р л ы б о л с ы н сі з д е рг е , М е пе н қ а л -  

жүктеу/скачать 4,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: