Алматы мектегь 1989



Pdf көрінісі
бет10/66
Дата19.12.2022
өлшемі4,18 Mb.
#58170
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   66
ғ а н  м ы н а у Е д і л ж ү р т ! — д е г е н с ө з д ер і д ә л е л д е й түседі.
С а л у  е т і ст і гі ні ң « қ а л д ы р у , т а с т а у » д ег е н м а ғ ы н а с ы көне, ол 
м а ғ ы н а б үл к ү н де ж о ғ а р ы д а к е л т і р і л г е н ө л е ң ж о л д а р ы мен (дәс- 
т ү р л і о б р а з д а р мен) к е й бі р т і р к е с т е р д і ң қ ұ р а м ы н д а с а қ т а л ы п
қ а л ғ а п . М ы с а л ы : « қ ұ л ы н т а с т а д ы » м а г ы н а с ы н д а ғ ы қ ү л ы н с а л -  
ды, «ә лді , б үл д ү н и е н і т а с т а и ке т т і » м а ғ ы н а с ы н д а ғ ы д ү н и е с ал -  
ды д ег ен т і р к е с т е р д е с а л у сөзі  осы көне м а г ы н а с ы н д а .

1 М а х а м б е т т і ц а т а қ т ы к<Ереүіл а т к а ер с а л м а й » ^ еп б а с т а л а -
/^ТБПГ^лен ж о л ы н д а ғ ы е р е у і л  сөзі а қ ы н ж и н а қ т а р ы мен о қ у л ы қ -
а р д а « е р т т е у л і ат» деп т ү с і н д і р і л і п келеді . Б ү л — қ а т е түсі и- 
іру. М а х а м б е т т і н осы ш ы г а р м а с ы 1910 ж ы л ы О р ы н б о р д а ш ы қ -
20


к а й « Ш а й ы р » а т ты к і т а п т а д а ж а р п я л а н ғ а н . О с ы ж н п а қ т ы ку- 
р а с т ы р у п і ы Ғ а б д о л л а М ү ш т а қ ( О м а р Қ а р а ш с в ) с р е у і л ат д ег еп 
сөзг е «мі нб ей с а қ т а ғ а н ат » д ег е н т ү с і ні к б еред і . Б ү л т ү с і ні к т і ц 
л о г и к а л ы қ т а, т і л д і к те қ и с ы н ы б а р : е р т е р е к т е ү л к с н ұ з а қ ж о -
р ы қ қ а а т т а п г а н д а а с т ы н д а ғ ы ат п е п қ о с а ж ә н е бір м ы қ т ы а т а л а
ш ыг у д әс т ү р і қ а й - қ а й х а л ы қ т ы ң д а, ә с і р е с е т ү р к і - м о н ғ о л х а л ы к -
т а р ы н д а о р ы н а л ғ а н , өйт ке н і б ү р ы н ж а я у , а т с ы з а д а м ү р ы с са- 
л а т ы н ж а у ы н г е р б о л а а л м а й д ы . Ұ р ы с т а не ж о л д а а с т ы н д а ғ ы ат 
мс рті ксе , о қ қ а ұ ш с а , өліп қ а л с а , ж о р ы қ ш ы а л а ш ы қ қ а н к о с а л қ ы
а т ы н а ер с а л ы п міпетін б о л ғ а н ( е р с у і л а т т ы ң е р т т е у л і а т е месті -
гін о с ы д а н кейі н т ү р г а н ер с а л м а й  с ө з д е р і н і ц езі ж о қ қ а ш ы ғ а -
р а д ы : а д а м е р т т е ул і а т қ а ер с а л а ма е к е н ! ) . Ал т і л д і к ( э т и м о л о -
г ияс ы) ж а ғ ы н а н қ и с ы н ы б а р б о л а т ы н ы м ы н а д а : мо нг о л , қ а л м а қ
т і л д е р і н д е «сау, дені с а у » д ег е н м а г ы н а д а э р у ү л , э р ү л  с ө з д е р і
б ар. М ұ н ы ң көне м о н ғ о л т і л і нд е г і д ь т б ы с т а л у ы — е р е г ү л .  М ы қ -
т ы л ы қ д е н с а у л ы қ п е н б а й л а н ы с т ы ұ ғ ы м : дені с а у а д а м , м а л мық -
ты б о л а д ы . Д е м е к , « е ре у і л » сөзі « а т » с ө з і ме н т і р к е с к е н д е « м ы қ -
ты ат, т ы ң а т ( мі н б е й с а қ т а ғ а н а т ) » д ег е н д і б і л д і р у і ә б д е н ық- 
т н м а л .
Б у л к ү н де қ а л ы ц о қ ы р м а н ғ а т ү с і н і к с і з д е у е р е у і л  с ө з і н і ң бү- 
д а н б а с к а д а э т и м о л о г и я л а р ы б ар. М ы с а л ы , з е р т г е у ш і Қ ұ л м а т
Ө м і р ә л и е в м ұн ы м о н ғ о л д ы ң и р э г у л ь  с ө з і ме н б а й л а н ы с т ы р а д ы :
ср т ед е м о н ғ о л д а р е р т е ң г і б о л а р м а й д а н ( ү р ыс ) т а г д ы р ы қ а л а й
ш е ші л е рі н , я ғ ни кім ж е н е р і н а л д ы н а л а біліп а л у ү ш і н с оғ ыс
а л д ы н д а екі ж а к т а н екі м ы қ т ы б а т ы р д ы т а ц д а п , о л а р д ы ж с к п е -
ж е к к е ш ы ғ а р а т ы н б о л ғ а н . М о н ғ о л д а р д ы ң ә д е т і н д е к а й ж а қ т ы к
б а т ы р ы ж е ң се , е рт ең г і қ а н м а й д а н д а сол ж а қ т ы ц қ о л ы ж е ц с д і
дег ен н а н ы м б о л ғ а п . Мі не, осы е ке у д і м о н ғ о л д а р и р э г у л ь  деп 
а т а ғ а н . З е р т т е у ш і е р е у і л г е ш ы ғ а т ы н б а т ы р л а р мінетін а т т ы д а


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   66




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет