ақынның бәрі де – аяулы. Аяулы болатыны, адам баласының қатпарлы

Спорт

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

23

№90 (17027)

7 тамыз

Көлемі 6 баспа табақ

Апталық таралым 41500

Тапсырыс 90

Газет «Шығыс-Ақпарат» 

ЖШС-нің

баспаханасында басылды. 

Өскемен қаласы, 

Бажов көшесі, 12.

Баспаханалық 

қызметтер: 

75-44-78. 75-28-78.

 «Шығыс-

Ақпарат» 

жауапкершілігі

шектеулі 

серіктестігі

 

Директор

Нұржан

ҚуАНтАйұлы

Қабылдау бөлмесі:

тел/факс: 75-15-38. 

Директордың

орынбасары

Александр НИКИШИН

Тел.:

 75-15-38.

газеті

Редактор

уәлихан тоҚпАтАев

Редактордың

орынбасары 

Азамат ҚАСыМ

Қабылдау бөлмесі:

тел/факс: 75-96-19.

Меншікті тілшілер:

Семей – 87051593521,

Күршім – 2-19-12,

Үржар – 3-41-13,

Көкпекті – 87777499510,

Тарбағатай – 87786889717.

Бөлімдер:

қоғамдық-саяси – 75-37-74,

экономика – 75-36-52,

рухани мәселелер – 

75-28-22, 75-28-65,

хабар – 75-36-52,

фототілші – 75-28-39.

Нөмірдің кезекшісі

Мейрамтай

ИМАНҒАлИ

Индекстер: 06001, 06002

Хаттар  мен  қолжазбалар 

қайтарылмайды.  Жария-

ланған  материалдардағы 

пікір  редакциянікімен 

сәйкес  келмеуі  мүмкін. 

Редакция  тапсырысымен 

жазылмаған  материалдар 

үшін қаламақы төленбей-

ді.  белгісі  қойылған 

материалдар  коммерция-

лық  негізде  жариялана-

ды.  Материалдарды  ре-

дакцияның  келісімінсіз 

көшіріп  басуға  тыйым 

салынады.

P

R

070003, Өскемен 

қаласы,

Космос көшесі, 6/3,

www.didar-gazeti.kz;

е-mail: didar@media-

vko.kz, жарнама бөлімі:

22-41-95, 

reklamadidar@media-

vko.kz

Шығыс 

Қазақстан

облысы әкімдігі 

ішкі саясат 

басқармасының 

«Шығыс-

Ақпарат» ЖШС

«Дидар» газеті –

Қазақстан 

журналистика 

академиясының Алтын 

жұлдызының иегері.

«Дидар» газеті Қазақстан 

Республикасының 

Мәдениет және ақпарат 

министрлігінде тіркеліп, 

2012 жылғы 8-қарашада 

№13142-Г куәлігі берілген.

Саңлақ

Жауапты хатшы

Бекәділ

СӘДІБеКов

Тел.: 75-29-23

Алғашқы 

жаттықтырушысы 

әкесі болыпты

Бүгінгі  жастарда  «Ғұсман 

Қосанов  несімен  ұлттың  есінде 

қалды?»  деген  сауал  туындауы 

мүмкін.  Сөздің  шыны  керек, 

Қазақстан  жеңіл  атлетика  мек-

тебінің  тарихы  тым  тереңде 

десек  те,  көп  жыл  бойы  халық-

аралық  ареналарда  ел  намы-

сын  өзге  ұлт  өкілдері  қорғап 

келді.  Оның  үстіне,  қоғамда 

«қазақ – жүгіруге емес, күресуге 

бейім  халық»  деген  ұғым 

қалыптасқан  болатын.  Міне, 

Ғұсман  Қосанов  –  осы  ұғымды 

түбегейлі теріске шығарған аяу-

Ғұсман Қосановты ұмытқан жоқпыз ба?

Серік Әбілқасымұлы

Әр белағаштық 

үшін қазаққа 

Олимпиада 

жүлдесін алғаш 

алып берген

атақты желаяқ

Ғұсман 

Қосановтың 

жөні бөлек.

 

ОСы беттің ОСпағы

Екі 

жігіттің әңгімесі:

– Сенесің бе, менің 

бауырым үш шақырымды 

екі-ақ минутта жүгіріп өтеді.

– Жібердің ғой өтірікті. 

Сенбеймін. 

– Рас айтамын, ол төте 

жолды біледі. 

лы азаматтарымыздың бірі.

Атақты  желаяқтың  туған 

қарындасы  Нағима  апайдың 

қолжазба деректеріне сүйенсек, 

олардың  әкесі  Ситтық  Ықылас-

ұлы  соғыс  басталысымен  1941 

жылы өз еркімен майданға кет-

кенде,  аналары  Бибінұр  қатты 

науқастанып,  1942  жылы  қай-

тыс  болады  да,  бар  ауыртпа-

лық  Ғұсманның  нағашы  әжесі 

Кәкімнің  мойнына  түседі.  1943 

жылы  Ситтық  Ықыласұлы  ауыр 

жарақаттанып,  елге  оралады.  

Артынша  колхозда  бригадир 

болып  еңбекке  араласады.  Ғұс- 

манның өзі туралы жазған «Же-

ңіске  жол»  автобиографиялық 

кітабында  мынадай  жолдар 

бар:  «Атың  өшкір  соғыс  менің 

және 

құрдас-тұстастарымның 

ең қымбат қазынасы – балалық 

бал  дәуренімізді  тартып  алды. 

Біз  таңды  таңға  ұрып,  егістіктен 

масақ  теретін  едік.  Бұл  ауыр 

тұрмыс  бізді  шынықтырды...». 

Ғұсманды  көзі  көргендердің 

айтуынша,  ол  кісінің  бірінші 

жаттықтырушысы  әкесі  Ситтық 

болыпты. Әкесі Ғұсманға арқан-

ды  ұстатып,  өзі  атпен  желіп,  ал 

ұлы  қасында  жүгіріп  отырады 

екен.

Нағима  апаның  естелігіне 

оралсақ, 

«Бәріміз 

Изатолла 

ауылындағы  жетіжылдық  қазақ 

мектебінен  білім  алдық.  Ғұсман 

ағамыз  өте  елгезек  еді  әрі 

спортқа  ерекше  ден  қоятын. 

Мектепте оқып жүргенде спорт-

пен шұғылданып, Новопокровка 

ауылында өтетін мектеп оқушы-

ларының спартакиадасында жү-

гіруден  үнемі  бірінші  орыннан 

көрініп жүрді», – дейді.

Біз  Ғұсманмен  құдандалы 

болып  келетін  әрі  бала  кезін-

дегі  досы  Семейхан  Балықбаев 

ақсақалдан  да  атақты  спорт-

шы  туралы  көптеген  деректерге 

қаныға  алдық.  Семейхан  ақса-

қал  Ғұсманның  жасынан  спорт-

ты  серік  етіп,  әсіресе,  жүгіруді 

басты  орынға  қойғанын  жыр 

қылып  айтып  берді.  «Біз  бірге 

жүгіре  кеткенде,  оның  шаңына 

ілесе  алмай  қалатынбыз»  деп 

сонау  балалық  алыс  дәуренін 

еске  алды  ол.  Әйгілі  желаяқтың 

тағы бір жерлесі Қабыш Омаров 

ақсақал  Қосановтың  бір  ғана 

жүгірумен  шектелмей,  футбол, 

волейбол,  баскетболды  тамаша 

ойнай  білгенін  алға  тартты.  Ат 

арбаға отырып алып, жол бойы 

ән  салып,  сол  кездегі  Жаңа  

Семей  ауданының  орталығы 

болған  Новопокровкаға  (Жұра-

ға)  1  және  9  мамырдағы  спорт 

жарыстарына 

баратындарын 

еске алды. Осында өткен жарыс-

тардағы  алғашқы  жеңіс  жолы 

Ғұсманның  Рим  мен  Токиоға 

бастар  бейне  бір  баспалдағы 

болғандай.

Изатолладағы 7 жыл-

дық  мектепті  тәмамда-

ған  Ғұсман  Семейдегі 

№13  кәсіптік  училищеге 

түсіп,  оны  бітіргеннен 

кейін  депода  жұмыс 

істеп,  сол  жерден  1954 

жылы  әскер  қатарына 

алынады.  1951  жылы 

Ғұсман шаңғыдан 10 ша- 

қырымдық  қашықтықта 

Семей  қаласының  чем-

пионы  атанады.  Сол 

жылы  теміржолшылар 

арасында  өткен  жеңіл 

атлетика 

жарысында 

100  метрге  жүгіруден 

11,7  секундтық  нәтиже 

көрсетіп,  2-3  орынды 

бөлісті. Теміржол учили-

щесінде  оқып  жүрген-

де  Ғұсман  «Локомотив» 

футбол клубында ойнап, 

қала  біріншілігінің  чемпионы 

да  атаныпты.  Азаматтық  боры-

шын  Қырымдағы  Севастополь 

қаласында  өтеген  Ғұсман  өзінің 

сүйікті  қашықтығы  100  метрге 

жүгіруде  әскерилер  арасын-

да  да  болашағынан  зор  үміт 

күттіретін  атлет  екендігін  таныта 

білді. Спортты серік еткен қазақ 

сарбазы  1957  жылы  Киевте 

Украинаның  чемпионы  атана-

ды.  Ол  кезде  әр  одақтас  респу-

блика  жақсы  нәтижелермен 

көзге  түскен  спортшыларды 

қолды-аяғын жерге тигізбей іліп 

әкететін.  Ғұсманға  Молдавия 

құда  түсіп,  атамыз  Кишиневтің 

денешынықтыру  техникумына 

орналасыпты.  Артынша  КСРО 

спорт  шебері  атағын  алып,  төрт 

дүркін  Молдавия  чемпионы 

және  КСРО  чемпионы  атанады, 

Кеңес  Одағының  олимпиада-

лық  құрамасына  үміткер  болып 

қабылданады.  Дәл  осы  кезде 

орыс  спортшыларының  «Біздің 

нанымызды  қос  қазақ  тартып 

алды» деген Ғұсман Қосанов пен 

Әмин  Тұяқовты  меңзей  айтыл-

ған  спорт  афоризмі  дүниеге 

келіпті деседі. 

1960 жылы Қарулы Күштер-

дің 

құрама 

командасының 

қатарында  КСРО  біріншілігінде 

4*100 метрді 40,7 секундта жү-

гіріп  өтіп,  ел  чемпионы  атанды. 

Осыдан  кейін  Ғұсман  Леонид 

Бартенев, Юрий Коновалов және 

Эдвин  Озолинмен  бірге  XVII 

жазғы  Олимпиада  ойындарына 

дайындығын бастап кетеді.

Ол елге 

қашан оралды?

1960 жыл. Рим. Олимпиада-

ға  Молдавияның  өкілі  ретінде 

қатысса  да,  қазақтың  кім 

екенін  спорт  әлеміне  танытқан 

Қосановтың  дәуірі  болды  бұл. 

400 метрлік эстафетаның ақтық 

сынына АҚШ, ГФР, Италия, Ве-

несуэла және КСРО командала-

ры  шықты.  Осы  жарыста  қазақ 

еліне  тұңғыш  алтынға  бергісіз 

күміс бұйырды.

Елінен 

жырақта 

жүрген 

Ғұсман  Молдавияда  молдаван 

қызына  үйленіп,  Марат  және 

Арман  деген  қос  ұл  сүйді.  Де-

генмен,  қалай  айтса  да,  туған 

жердің  түтіні  тартып  тұрады 

емес  пе?!  1961  жылы  елге 

демалысқа 

келген 

Ғұсман 

Қонаевтың  қабылдауында  бо-

лып, өзін Қазақстанға алдыруын 

өтінеді.  Дінмұхамед  Ахметұлы 

бұл  іске  бел  шеше  кірісіп, 

Ғұсманды  Алматыға  алдырып, 

Әмен  Тұяқов  екеуіне  орталық 

стадионға  жақын  жерден  пәтер 

алып береді. 

1964 

жылы 

Токиодағы 

Олимпиадада  Ғұсман  жалпы 

командалық  бесінші  орынды 

иеленіп,  бұдан  кейін  бірыңғай 

жаттықтырушылық 

жұмысқа 

кетеді.  Ғұсманның  бұл  кәсіптегі 

еңбегі де бағаланып, ол «Еңбек 

Қызыл  Ту»  орденімен  және 

«Еңбектегі  ерлігі»  үшін  медалі-

мен марапатталады. 1965 жылы 

Қазақ мемлекеттік дене тәрбие-

сі институтын бітірген соң, 1965 

жылдан  өмірінің  соңына  дейін 

бар  ғұмырын  республикалық 

жоғарғы  спорт  шеберлігі  мек-

тебімен байланыстырды. 

Қосанов  жаттықтырушы  ре-

тінде  де  көптеген  жетістіктерге 

қол жеткізді. Оның шәкірті Люд-

мила  Голомазова  1968  жылы 

Мехико  Олимпиадасында  100 

метрді  11,7  секундта  жүгіріп 

өтіп, қола медаль иеленді.

Амал  не,  Ғұсманға  ұлттық 

құраманы егемендік жылдарын-

да  жаттықтыруға  тағдыр  жаз-

бапты.  Қазақтың  атақты  желая-

ғы  1990  жылы  шілде  айының  

19-ында  қайтыс  болып,  Алма-

тының  Кеңсай  зиратына  жер-

ленді.

Бар-жоғы 53 жыл өмір сүріп, 

ұлтына  аңыз  болған  жан  әр 

спортсүйер  қазақтың  жадысын-

да  мәңгіге  байыздап  қалғаны 

сөзсіз.

Ғұсманның  спорттық  ғұмы-

рындағы  бір  әттеген-айы  –  Ал-

матыда  «Спартак»  спорт  қо-

ғамының  1962  жылы  өткен 

біріншілігінде  100  метрді  10,2 

секундта  жүгіріп  өткенімен,  жел 

күшін  өлшейтін  құрылғы  бол-

мауы  салдарынан,  бұл  нәтиже  

КСРО  рекорды  ретінде  де, 

әлемдік  рекордтың  қайталануы 

ретінде  да  есепке  алынбай 

қалуы еді.

Десек  те,  Қосанов  кеңес 

спринтерлері  арасында  украин-

дық  Редькомен  жұптасып,  аты 

аңызға  айналған  америкалық 

«Қара найзағай» Джесси Оуэнс-

тің  100  метрді  10,2  секундта 

жүгіріп  өткен  әлемдік  рекордын 

қайталады  деп  мақтанышпен 

айта аламыз.

Нағима Ситтыққызы Ғұсман-

ның  60  жылдығы  қарсаңында 

1995 жылы Семей қаласындағы 

бір  көшенің  атын  бергізу  үшін 

талай  табалдырықты  тоздыр-

ды.  Атақты  спортшыға  қаланың 

қақ  ортасынан  көше  берілмей, 

ақыры  даңқты  спортшы  атын 

Барнаульская 

деген 

шаһар 

шетіндегі елеусіз көшеге бергені 

кейде  осы  біз  арыстарымызды 

қадірлей  білеміз  бе  деген  ойға 

да жетелейді.

Семейхан  Балықбаев  ақса-

қал осыдан төрт жыл бұрын Бо-

родулиха  ауданының  орталығы 

Бородулиха  ауылындағы  бала-

лар  мен  жасөспірімдер  спорт 

мектебіне  Ғұсман  Қосановтың 

атын  беруге  ұсыныс  жасаған 

еді.  Міне,  сол  бастама  қолдау 

тауып, жақында аталмыш спорт 

мектебіне  атақты  жерлесіміздің 

есімі  берілгелі  жатыр.  Ендігі 

тілеріміз,  шұғылалы  Шығыста 

маңдайы  жарқыраған  тағы  бір 

желаяқ ұл өмірге келсе екен.

Бородулиха ауданы.

0

1

2

3 

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

24

Алқоңыр

№90 (17027)

7 тамыз

езутартар

Парламентте  әлеуметтік  ма- 

ңызы бар мәселе бойынша талқы-

лау жүріп жатқанда бір депутат:

–  Бұл  Конституциямызға  қай-

шы…  Қайталап  айтамын,  бұл  мә-

селе Конституцияға қайшы келеді. 

Ертең  сайлаушылар  алдында  жа-

уап беретін боламыз.

Сонда жанындағы әріптесі: 

– Апырай-а-а, жауап беру де-

ген не сөзің?!

Қоғамдық көлікте:

– Жолақысын төлеңіз.

– 40  теңге жете ме?

– Сіз зейнеткерсіз бе?

–  Жоқ,  жарты  жолдан  түсіп 

қаламын.

Бір жігіт базарға келеді:

– Маған жақсы киімдер таңдап 

беріңізші.

–  Сіз  бойдақсыз  ба,  әлде 

үйленгенсіз бе?

– Бойдақпын.

–  Онда  үтіктемей  кие  салатын 

киімдер алыңыз...

тіл бітсе, сурет не дейді?

Оқушы жазы

ДИДАР

жүктеу/скачать 5,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: