Аналитические материалы по обучению предмету «география» Астана

44 
 
Осылайша,  талдау  көрсеткендей,  республика  бойынша  жалпы  білім  бері 
мектептеріндегі  география  пәні  мұғалімдерімен  қамтамасыз  ету  жағдайы 
тұтастай  алғанда  жаман  емес:  мамандар  жетіспеушілігі  салыстырмалы  түрде 
көп  емес.  Республикадағы  педагог  мамандардың  біліктілігін  арттыру 
жұмыстарын күшейту қажет.  
География  сабақтары  арнайы  кабинеттерде  жүзеге  асырылады  және 
картографиялық,  көрнекілік  құрал-жабдықтардың,  аспаптар  мен  жалпы 
қолданыс  құралдарының,  көрнекілік  және  басқа  құралдардың,  интернет 
ресурстардың,  техникалық  оқыту  жабдықтарының  болуы  қамтамасыз  етіледі. 
Географияның перспективті кабинетінде электрондық оқыту жүйесі болу қажет 
(ЭОЖ), ол өз кезегінде «География» пәні бойынша оқу бағдарламасының жеке 
тақырыптарын оқытуда орбитальды кешендермен байланысты жүзеге асыруға, 
ғаламшар  аймақтары  бойынша  виртуалды  саяхат  жасауға  мүмкіндік  береді. 
Ғарыш аймағына ие болушы елдердің оқушылары («Байқоңыр» ғарыш айлағы) 
осындай мүмкіндікке ие болуы қажет. 
Жалпы  орта  білім  беру  ұйымдарының  оқу  әдебиеттерімен  қамтылуы. 
Мектеп  кітапханасының  қоры  білім  беру  ұйымдарының  білім  алушыларының 
контингентіне  сәйкес  құрастырылады.  Еліміз  бойынша  оқулықтармен 
қамтылған    жалпы  оқушылар  саны  98%  құрайды.  ҚР  БҒМ  мәліметтері 
бойынша,  білім  беру  ұйымдарының,  олардың  республика  бойынша  жалпы 
санына  шаққанда,  88,9%  –  да  кітапханалар  жұмыс  істейді.  Кітапхана  қажетті 
ақпараттың  көзі  ретінде  оқушылардың  оқу  сауаттылығын  дамытуға  ықпал 
ететін  факторлардың  бірі  болып  табылады.  Осыған  орай,  «білім  қоймасын» 
баспа  түрінде,  электрондық  оқу  құралдары  түрінде  де  қажетті  ресурстармен 
лайықты түрде қамтамасыз етуге ерекше көңіл бөлу қажет. 
Педагогиканың  дамуыкөптеген  жылдар  бойыоқу  мен  тәрбиенің  жаңа 
құралдарының,  формаларының  және  әдістерінің  ашылуымен  сүйемелденіп 
отырды. Оқу мен тәрбиенің үдерісін ұйымдастыруға бағытталған жаңа амалдар 
мен көзқарастар, әлеуметтік шарттар мен талаптардың өзгеруіне жауап ретінде 
туындайды.  Бүгінде  әрбір  педагог  оқу  үдерісін  жетілдірудің,  оқушылардың 
қызығушылығы мен оқу үлгерімін арттырудың аса тиімді жолдарын іздейді. 
Мониторинг көрсеткендей, қазақстандық жалпы білім беретін мектептердің 
география  пәні  мұғалімдері  педагогикалық  технологиялардың  келесі  түрлері 
қолданады:  жобалық  жұмыс,  проблемалық  оқыту,  саралап  оқыту,  сын 
тұрғысынан  ойлау,  тұлғалық  бағытталған  оқыту,  модульдік  технология, 
бейімдеу  технологиясы,  Ж.А.  Караевтың  технологиясы,  И.С.  Якиманскаяның 
технологиясы,  П.  Гальпериннің  білімді  кезеңмен  қалыптастыру  технологиясы, 
әрдеңгейлі технология, Шаталовтың технологиясы, Монаховтың технологиясы, 
ақпараттық  коммуникативтік  технология,  денсаулық  сақтаушы  технология, 
биоинформатика  және  синергетика  (БИС),  қауымдастыққа  оқыту,  оқытудың 
интерактивті әдістері, кіріктірілген оқыту технологиясы, оқытудың саралау мен 
тұлғаландыру әдістері, М.М.Жанпеисованың модульдік технологиясы. 
Сабақ  өткізудің  дәстүрлі,  дәстүрлі  емес  түрлерін,  жаңа  педагогикалық 
технологияларды  қолдану  арқылы  оқыту  барысында  мектеп  оқушыларын 

45 
 
оқытудың  заманауи  құралдарының  рөлі  өте  зор.  Алайда  оқулық  пен  атлас 
оқытудың  негізгі  құралы  болып  қалады.  Бірақ  білім  берудің  тиімділігін 
қамтамасыз  ету  үшін  оқыту  құралдарының  басқа  да  көптеген  түрлерін: 
бағдарламаларды,  әдістемелік  нұсқаулар  мен  ұсыныстарды,  оқушыларға 
арналған  арнайы  дәптерлерді,  көрнекі  құралдарды,  бір  сөзбен  айтқанда  оқу-
әдістемелік  кешенін  қолдану  қажет.  Оқу-әдістемік  кешенімен  қоса  оқытудың 
басқа  да  құралдарын:  аудиовизуальды,  экрандық-дыбыстық,  әртүрлі 
интерактивтік  құралдарды  (мультимедиялық  энциклопедиялар  мен  нұсқаулар, 
бейінделген  бағдарламалық-әдістемелік  кешендер,  электронды  оқулықтар, 
тесттер),  сонымен  қатар  оқытудың  заманауи  технологияларын,  ақпарат 
көздерін, білім берудің сандық ресурстары мен құралдарын қолдану керек. 
Қазақстанның  жалпы  білім  беретін  мектептерінде  географияны  оқыту 
үдерісінде  оқушылардың  танымдық  және  шығармашылық  белсенділігін 
арттыру  үшін,  білім  сапасын  көтеруге  мүмкіндік  беретін  заманауи 
технологиялардың  түрлері  өте  көп.  Бұл  технологиялар  оқу  уақытын  тиімді 
пайдалануға  және  сабақ  барысындағы  іс-әрекеттің  өнімді  болуына,  көптеген 
нәтижелерге қол жеткізу мүмкіндік береді. 
Жобалау  әдісі. 
Бұл  әдістеме  бойынша  жұмыс  істеу  оқушылардың  жеке 
шығармашылық  қабілеттерін  дамытуға,  кәсіби  және  әлеуметтік  бағытты 
таңдауда  саналылық  танытуға  мүмкіндік береді.  Мұғалімнің де, оқушының  да 
табысты болуына мүмкіндік беретін тәсіл – жобалау әдісі: 
-
 
 өзінің  оқу  іс-әрекетін  (мақсатын,  міндеттерін,  бағытын,  әдіс-тәсілдерін) 
жоспарлайды; 
-
 
 өзінің оқу іс-әрекетінің нәтиесін алдын-ала болжайды; 
-
 
 алдына қойған мақсатқа жету барысында туындаған қиындықтарды жеңу 
үшін, өзінің психологиялық және дене күштерін шоғырландырады. 
Оқытудағы  зерттеу  әдістері. 
Бұл  әдістің  көмегімен  оқушылар  білім  қорын 
өз 
беттерінше 
толықтыруға, 
мәселені 
тереңірек 
зерделеуге 
және 
дүниетанымдық көзқарастың қалыптасуында маңызды рөл атқаратын мәселені 
шешудің  жолдарын  ұсынуға  мүмкіндік  алады. 
Оқытудағы  зерттеу  әдістері  әр 
оқушының дамуның жеке траекториясын анықтау үшін өте маңызды. 
Проблемалық оқыту 
дегеніміз – белгілі әрекеттерді талап ететін есептердің, 
тапсырмалардын,  теориялық  немесе  тәжірибелік  мәселелердің  түрлері.  Кез 
келген  сұрақ  проблемалы  болмайды  және  сұрақтың  дайын  жауабы  болмайды, 
сұрақтың  жауабын  оқушы  іздеуі  тиіс.  Проблемалық  сұрақ  оқушының  жас 
ерекшелігіне,  шамасына  сай  болуы,  баланың  сана-сезіміне  қиындық  туғызуы 
тиіс.  Оқушыға  дайын  білім  берілмейді,  одан  өз  бетінше  іздену  арқылы 
проблеманың дұрыс шешімін табу талап етіледі. Бала  өз білімін іштей талдап, 
жауап  беруге  жеткіліксіз  екенін  түсінгенде,  жауап  беру  жолдарын  іздеуге 
кіріседі. Ол сұрақтың жауабын өз бетінше іздеу арқылы жаңа білімді меңгереді 
және  сұрақты  шешу  жолдарымен  танысады.  Сонымен  оқу  барысында 
проблемалық  жағдай  туғызу  және  оқушылардың  оқу  проблемасын  дербес 
шешулері  бойынша  іс-әрекеттерін  басқару  болып  табылатын  оқыту  түрі. 
Оқытудың бұл  түрін  қолданудың нәтижесінде  оқушылардың білім,  білік  және 

46 
 
дағдыларды  меңгеруі,  ойлау,  қорытынды  жасау  қабілеттерін  дамыту  жүзеге 
асады,  яғни  оқушылардың  логикалық  ойлау  қабілетін,  пәнге  деген 
қызығушылығын арттырады. 
Лекциялық-семинарлық  сынақ  жүйесі. 
Аталған  жүйе  негізінен  10-11-
сыныптарда  қолданылады,  өйткені  бұл  әдіс  оқушылардың  болашақта  жоғары 
оқу орындарында білім алуларына көмектеседі. 
Лекциялық-семинарлық-сынақ 
жүйесі  оқылған  материалды  бөлімдерге  жинақтауға  және  оны  біртұтас 
материал  ретінде  көрсетуге,  сонымен  қатар  бақылауды  оқушылардың 
дайындығы бойынша өткізуге мүмкіндік береді
 
Денсаулықсақтау технологиялары. Бұл технологияларды қолдану оқытудан 
жақсы  нәтижелерге  жетуге  мүмкіндік  беретін  әртүрлі  тапсырмаларды  сабақ 
барысында  біркелкі  бөлуге,  ойлау  әрекетін  түрлі  ойын,  демалыс  түрлерімен 
кезектестіруге,  күрделі  оқу  материалының  берілу  уақытын  анықтауға, 
оқушылардың  өз  беттерінше  орындайтын  тапсырмаларының  уақытын 
белгілеуге,  оқытудың  техникалық  құралдарын  нормаға  сай  қолдануға 
мүмкіндік береді
 
Жоғарыда  берілген  технологияларды  жеке  немесе  бірлестіріп  қолдану  – 
оқушылардың психологиялық жас ерекшеліктерін есепке ала отырып, олардың 
зияткерік әлеуетін арттыруға бағытталған мұғалімдердің білім беру үдерісіндегі 
шығармашылық амалдарының нәтижесі. 
Сонымен,  жалпы  білім  беретін  мектептерді  мамандармен  қамтамасыз  ету, 
мектептердің  материалдық-техникалық  базасын  нығайту  және  мұғалімдердің 
білімін жетілдіру жұмысын белсендендіру қажет. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

47 
 
Қорытынды  
 
Сонымен,  географиялық  білім  беру  жағдайын  зерттеу  мен  талдау 
төмендегіні көрсетеді:  
-
 
географиялық білім берудің және қазіргі заманғы ақпараттық ағындар, 
қоғамды  ақпараттандырудың  жоғары  деңгейі  жағдайында  географияны  оқыту 
үдерісінен туындайтын құзыреттерді іс жүзінде қолданудың рөлі артады; 
-
 
білімділікті, тұлғалық және кәсіби құзыреттілікті тиімді қалыптастыру 
оқушылардың географиялық мәдениетін қалыптастыру арқылы ғана мүмкін; 
-  қазіргі  заманғы  адам  мәдениетінің  дамуын  географиялық  білімсіз, 
мәдениетінсіз қарастыру мүмкін емес. 
Талдау жұмысы бойынша келесідейқорытынды жасауға болады: 
1.  География  бойынша  оқу  үдерісінің  оқу-әдістемелік  қамтамасыз  ету 
сапасы қанағаттарлық: 
- 6-сыныпта география пәнін оқытуда Мемлекеттік білім беру стандартында 
сағат саны 0,5 сағатқа, ал 9-сыныпта 1 сағатқа көбейтілген; 
-  2013  жылдың  оқу  бағдарламалары  оқушылардың  жас  ерекшеліктеріне 
сәйкес мектептің білім беру деңгейлерінің сабақтастығын қамтуға бағытталған; 
оқытудың деңгейлік жіктелуін нығайту жүзеге асырылған;  
- 
оқулықтарға  функционалдық  сауаттылықты  дамытуға  арналған 
тапсырмалар енгізілген. 
2. Республика бойынша география пәнінен білім жетістігінің мониторингтік 
зерттеуі оқушылардың үлгерім деңгейінің қанағаттандырарлық екенін көрсетті. 
3.  География  пәнінен  мамандармен  қамтамасыз  етудің  қажеттілігін 
көрсетті. 
Елбасының  Қазақстан  халқына  Жолдауында  алдымызға  қойған  жаңа 
міндеттер білім сапасын қамтамасыз етуде жаңа тәсілдерді талап етеді.  
Географиялық  білім  берудің  жаңа  мазмұнын  анықтаудағы  негізгі 
идеологиясы  –  географияның  мектеп  курсының  оқу  бағдарламасын 
күрделендіру емес, мектеп бітіруші кейіннен өзі таңдаған мамандығы бойынша 
білімін  жалғастыратын  болашақ  кәсіби  қызметінің  әртүрлі  салаларында 
географиядан алған білімдерін пайдалану. 
Бұл  білім  берудегі  технологиялық  мәдениеттің  деңгейін  көтеруге  ықпал 
ететіні сөзсіз, бұл әсіресе жоғары дамыған мемлекеттердің біліміне тән.  
Ұсынымдар: 
-
 
жаңартылған  білім  беру  мазмұнына  көшу  жағдайында  географияны 
оқытудың жаңа мазмұнын, әдістерін және технологияларын анықтау; 
-
 
білім беруді дамытудағы қазіргі жағдайда география мұғалімінің рөлін 
анықтау; 
-
 
мұғалімнің  жоғары  рөлін,отандық  географ-ғалымдардың  жетістіктерін 
тек мамандандырылған баспасөз беттерінде ғана емес, сонымен қатар орталық 
баспасөз басылымдарында насихаттау; 

48 
 
-
 
жаңа  білім  беру  технологияларын  енгізу,  жетекші  географ-
ғалымдардың,  білім  беру  ұйымдарының  география  мұғалімдері  мен  жаңашыл 
педагогтердің тәжірибесін тарату және насихаттау; 
-
 
білім алушылардың білімін бақылау жүйесін жетілдіру; 
-
 
оқу-әдістемелік қамтамасыз етуді жақсарту, географиялық білім беруде 
АКТ пайдалануды жандандыру; 
-
 
нақты  өмірлік  жағдаяттарға  негізделген  мектеп  оқулықтарындағы 
тапсырмалар мен сұрақтар санын арттыру; 
-
 
жоғары  оқу  орындарында  география  пәні  мұғалімдерін  дайындауды, 
педагог  мамандардың  біліктілігін  арттыру  мен  қайта  даярлау  жүйесін 
жетілдіру; 
-
 
инновациялық  технологиялар  аясында  дарынды  балалармен  жұмыс 
жүйесін жетілдіру. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

49 
 
Әдебиет 
 
1
 
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан-
2050  Стратегиясы  –  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты»  Қазақстан 
халқына Жолдауы// http://oblsot.zhambyl.kz/ 
2
 
Оқушылардың  функционалдық  сауаттылығын  дамыту  жөніндегі  2012  - 
2016  жылдарға  арналған  ұлттық  іс-қимыл  жоспары.  Қазақстан  Республикасы 
Үкіметінің  2012  жылғы  25  маусымдағы  №832  қаулысымен  бекітілген. 
http: 
//online.zakon.kz 
3
 
Мемлекеттік жалпыға  міндетті білім беру  стандарты.  Бастауыш,  негізгі 
орта,  жалпы  орта  білім.  ҚР  Үкіметінің  2012  жылдың  23  тамыздағы  №1080 
Қаулысымен бекітілген. http: //online.zakon.kz 
4
 
Қазақстандағы  биологиялық  білім  беру  бойынша  талдамалық 
материалдар.  Қазақстанда  биологияны  оқыту  бойынша  талдамалық 
материалдар. – Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2014. – 164 б. 
5
 
Негізгі  орта  білім  беру  деңгейінің  10-11  сыныптары  үшін  «География» 
пәнінен типтік оқу бағдарламасы 
6
 
Результаты международного  исследования оценки учебных достижений 
учащихся 
4-х 
и 
8-х 
классов 
общеобразовательных 
школ 
Казахстана.Национальный отчет. - Астана: НЦОСО, 2013. - 237 стр. 
7
 
http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1300008890
 
8
 
Анализ  результатов  единого  национального  тестирования  (ЕНТ-2014). 
Аналитический сборник. Г. Кусиденова, А. Алина  - Астана: НЦОСО, 2014. 70 
стр. 
9
 
Карбаева  Ш.Ш.  Мектептегі  бағдарлы  оқыту  үрдісінде  оқушылардың 
әлеуметтік-экологиялық  біліктерін  қалыптастыру  (жаратылыстану  пәндерін 
оқыту мысалында): автореферат / Ш.Ш. Карбаева. - Алматы - 2008. - 23 б. 
10
 
 Мазбаев  О.Б.,  Увалиев  Т.О.  Дүниежүзінің  табиғат  ресурстары 
географиясы. – Алматы, «Полиграфкомбинат», 2013. – 244 бет. 
11
 
Мазбаев  О.Б.,  Асубаев  Б.К.,  Аблеева  А.Г.  География:  электрондық 
оқулық. Алматы: Ұлттық ақпараттандыру орталығы (ҰАО) ,2008 
12
 
Есназарова  У.А.  Автореферат  «Научные  основы  создания  учебно-
методического  комплекса  по  курсу  «География  Республики  Казахстан» 
Кыргызский государственный  университет, г.Бишкек, 2005г 
13
 
Қаратабанов  Р.А.  Методические  рекомендации  по  разработке  учебной 
программы  по  предмету  «География»,  филиал  «Центр  образовательных 
программ» АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы», март 2015 г. 
 
 
 
 
 
 
 

50 
 
Мазмұны 
 
 
Кіріспе 
3 
1 
Жалпы  білім  беретін  мектептердегі  география  бойынша  оқу 
материалдарын талдау 
4 
2 
Оқушылардың география бойынша дайындық деңгейінің жағдайы 
15 
3 
Қазақстанның  жалпы  білім  беретін  мектептерінде  географияны 
оқыту әдістемесі мен тәжірибесі: тәжірибелер және инновациялар 
28 
4 
Жалпы  білім  беретін  мектептердегі  география  бойынша  білім 
берудің жағдайы 
37 
 
Қорытынды 
47 
 
Әдебиеттер 
49 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

51 
 
Введение 
 
Развитие 
Казахстана 
с 
момента 
приобретения 
независимости 
характеризуется 
как 
поступательный 
многоступенчатый 
процесс 
экономического  прорыва.  Новый  вектор  устойчивого  развития  Республики 
Казахстан  –  переход  экономики  нашей  республики  к  природосберегающим, 
«зеленым» технологиям.  
Главной  целью  долгосрочной  стратегии  «Казахстан-2050»  является 
создание здорового гражданского общества на основе эффективной экономики, 
сильного  государства,  не  создающего  экологических  рисков  и  умеющего 
разрешать  вопросы  сохранения  природы  на  своей  территории  [1].  Из  десяти 
новых  глобальных  вызовов,  которые  Президент  Республики  определил  для 
нашей страны, пять касаются равновесия «Человек-общество-природа». 
Одним из главных условий реализации стратегии развития страны является 
обновление  содержания  образования,  интеграция  принципов  устойчивого 
развития природы и общества в содержанииучебных предметов, формирование 
социальной  активности  всех  категорий  обучаемых  в  решении  практических 
проблем.  Центральное  место  в  структуре  содержания  образования  стали 
занимать  такие  области  научного  познания,  в  которых  объект  изучения  и 
познавательная  модель  отражают  диалектику  взаимоотношений  человека  с 
целостным природным окружением, раскрывают органическую связь человека 
и природных систем. 
Учебный  предмет  «География»  в  современном  образовании  учащихся 
приобретает  все  большее  значение.  Новые  подходы  к  фомированию    целей, 
содержания  географического  образования  возникли  не  только  в  связи  с 
изменением политической карты мира, но и с появлением новых приоритетов в 
географическом  мышлении.  В  качестве  основной  цели  школьного 
географического образования в Республике Казахстан является формирование в 
сознании  учащихся  системы  взглядов,  принципов,  норм  поведения  по 
отношению  к  географической  среде.  Содержание  предмета  «География» 
включает сложную систему знаний о современной естественнонаучной картине 
мира,  природе  Земли,  ее  отдельных  частях,  регионах,  деятельности 
человеческого  общества,  которая  является  базой  для  воспитания  всесторонне 
развитой  личности.  Изучаются  пространственно-временные  взаимосвязи  и 
изменения  в  природных  и  антропогенных  географических  системах,  от 
локального до глобального их уровня, прогнозируются их последствия. 
В  соответствии  с  современной  концепцией  географического  образования 
география  –  это  интегрированный  предмет  мировоззренческого  характера, 
формирующий у учащихся комплексное, системное представление о Земле как 
о планете с уникальными природными и антропогенными комплексами[2]. 
Всестороннее  изучение  уровня  подготовки  казахстанских  учащихся,  
обеспечения  процесса  обучения,  соответствия  программ  международным 
стандартам  предоставит  возможность  выявить  проблемные  стороны  для 
определения  дальнейшей  стратегии  улучшения  состояния  географического 

52 
 
образования в школах республики.  
В  соответствии  с  этим  Министерством  образования  и  науки  РК, 
Национальной  академией  образования  им.  И.  Алтынсарина  (далее  –  НАО)  
было изучено состояние образовательного процесса по предмету «География»в 
общеобразовательных 
школах 
республики. 
Сотрудниками 
НАО 
проанализированы  соответствующие  предметные  учебные  материалы  для 
общеобразовательных  школ;  проведен  выборочный  мониторинг  качества 
результатов обучения по предмету «География».  
В соответствии с этим мониторинг проводился в следующих направлениях:  
-  статистическое  исследование,  получение  первичной  статистической 
информации;  
- систематизация данных, сводная характеристика совокупности данных;  
- 
проведение 
экспертизы 
учебно-методических 
материалов, 
сопровождающих учебный процесс: учебные программы, учебники;  
-  изучение  кадрового  потенциала,  обеспечивающего  обучение  предмету 
«География». 

53 
 
1 Анализ учебных материалов по географии для общеобразовательных 

жүктеу/скачать 3,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: