Әрекеттесуші массалар заңын гидролиз процесінде қолдану. Гидролиздену механизмi.
Қарастырылатын сұрақтар (дәріс жоспары):
1. Әрекеттесуші массалар заңын гидролиз процесінде қолдану.
2.Гидролиздену константасы және дәрежесі.
3.Гидролизденуші тұз ерітінділерінің рН-ын есептеу.
4. Сапалық анализдегі гидролиздің маңызы.
Дәрістің қысқаша мазмұны: Гидролизденген тұздар ерітінділеріндегі тепе-теңдік. Гидролиздің теориялық негізі. Гидролиздің константасы мен дәрежесі. Гидролизге түсетін тұздардың рН-ын, гидролиздену дәрежесін және константасын есептейтін теңдеулерді қорытып шығару. Гидролизді тежеу және жандандыру. Гидролиздің анализдегі мәні.
Заттың суға ерiгенде айырылып алмасу реакциясына ұшырауын гидролиз дейдi. Тұздар гидролизi қайтымды процесс. Химиялық тепе- теңдiктiң жеке бiр бөлiгi ретiнде әрекеттесушi массалар заңына бағынады, осы қайтымды () процестi бейтараптану реакциясы деп атайды.
CH3COONa + HOH ⇄ CH3COOH + NaOH
CH3COO- + HOH ⇄ CH3COOH + OH- Ерiтiндiде ОН- көбейуi, ерiтiндiнiң рН-ың өзгеруiне әкеп соғады. Әртүрлi химиялық қосылыстардың гидролиз механизi де әртүрлi. Иондарға ыдырайтын электролиттердiң гидролизiн гидраттанған қауыздарының өзара поляризациялық әрекеттесуi деп қарастыруғ аболады. Бұл кезде айырылу дәрежесi электролиттiң катионы мен анионының табиғатына байланысты. Ерiген электролиттердiң иондарының поляризациялық әрекетi күштiрек болса, соғұрлым гидролиз көбiрек жүредi. Донорлы-акцепторлы механизм бойынша коваленттi байланыс кезiнде металл катионы мен гидраттанушысу молекуласындағы О-Н байланысы үзiлiп сутектiк байланыс Н. . . .ОН2 болып Н3О+ түзiлiп және металл катионыныңгидроксоаквокомплекстүзiледi де, Н3О+ ионы көбейiп, ерiтiндiнiң рН-ы өзгередi.
Тұздардың құрамына қарай гидролиз 3 түрге бөлiнедi:
Тұздар гидролизi - - ерiтiндiде катиондар түзетiн, поляризацияланбаған жән еакцепторлы қасиетi жоқ, және донорлы қасиетi бар аниондар немесе тұздар гидролизi (ескi терминология б-ша) күштi сiлтi катионымен әлсiз қышқыл анионынан түзiледi.
2. Күшті қышқыл аниондарымен және әлсіз негіздерден түзілетін тұздар гидролизі катион бойынша жүреді немесе ерітіндіде катионды комплекс түзгіштер және аниондар, олардың аниондарының электрон жұптары - әлсіз донорлар. АІСІ3немесе СuSO4 суда ерігенде гидролиз катион бойынша жүреді, ерітіндіде гидроксоионымен қатар катионның гидроксо және аквокомплексі және оның негізі түзіледі.
3. Әлсіз негіз катиондарымен және әлсіз қышқыл аниондарынан түзілген тұздар гидролизі, катион және анион бойынша жүреді. Ерітіндіде күшті поляризацияланған комплекс түзгіш катиондар және аниондар – оның электрон жұптары донорлар, бұл кезде гидролиз катионның да және анионның да әсерімен жүреді. Нәтижесінде әлсіз негіз бен әлсіз қышқыл түзіледі.
Гидролиз саны гидролиз дәрежесі мен константасы арқылы сипатталады. Гидролиз константасы дегеніміз гидролиз өнімдерінің көбейтіндісінің тұздың гидролизденбеген иондарына қатынасы.
Белгілі бір тұздың осы ерітіндідегі динамикалық тепе-теңдігін осы ГК анықтайды. Дәрежесі дегеніміз тұздың гидролизденген бөлігінің (моль/л) жалпы ерітіндінің концентрациясының қатынасы:
hгидр. =