E) материя дегеніміз - біздің санамыздан тыс өмір сүретін объективтік шындық 28. Сонымен, ғылым дегеніміз – арнаулы қоғамдық қызмет нəтижесінде алынып, дамыған жəне қолдану барысында қоғамның тікелей тəжірибелік күшіне айналған обьективті шындықтың динамикалық жүйесі. Ғылымибілімнің құрылымымен ғылым атқаратын функциялар тығыз байланысты. Олар бірнешеу. Ғылымның атқаратын функцияларына жатпайтынын анықтаңыз:
A) болжам жасау – дəл қазіргі кезде жүріп жатқан процестердің даму дəрежесін есепке ала отырып, болашаққа болжам жасау;
B) білім – адамзаттың əр қилы тіршілік ету аймағынан: қарапайым өмірден, саясаттан, экономикадан, өнерден тағы басқа жағдайлардан алу; C) түсіндіру-табиғат обьектілері мен табиғат қөбылыстарының мəнін ашу;
D) жүйелеу–жиналған фактілік материалдарды сұрыптап, бір жүйеге енгізу;
E) жаңалық ашу–табиғаттың жаңа заңдарын ашу, жаңа ғылыми гипотезалар шығару;
30. қожанасырдан əділ шешім есту үшін бір мəмлеге келе алмаған екі адам оған жүгініпті. Біріншісінің шағымын естіген қожанасыр: «Сенікі дұрыс» - деп тауыпты. Екіншісінің дəлелдемелерін естіген қожанасыр: «Сенікі дұрыс» - депті. Сонда келісе алмай тұрған екі адам: «Бұныңыз қалай?» - деп қосарлана таңданған кезде: «Екеуіңдікі де дұрыс»,- деген екен. Осы мысалда логиканың қай заңының талаптары сақталмаған.
A) төртіншісі жоң заңы
B) қайшылықсыздық заңы C) жеткілікті негіз заңы
D) тепе-теңдік заңы
E) үшіншісі жоқ заңы
16. «Адам ақиқатты бас көзiмен көрмейдi, ... көзiмен көредi»,- дейді Ш. Құдайбердіұлы. Жоғарыдаға қалып қалған сөзді толтырыңыз:
A) қайрат
B) ақыл C) жүрек
D) сұлулық
E) сабыр
17. «Тiршiлiк туралы адам арасында көптен берi айтылып келе жатқан екi түрлi жол бар. Бiрi – дене өлсе де, жан өлмейдi, жоғалмайды; өлгеннен кейiн де осы күнгi тiршiлiкке мүлде ұқсамайтын бiр түрлi тiршiлiк өмiр бар; сондықтан адамдар жалғыз ғана дүние тiршiлiгiн ойламай, сол соңғы дүние өмiрiнде де жақсы, бақытты болудың қамын ойлай бiлуi керек дейдi. Мұны ақырет дейдi, өлгеннен соңғы өмiр жолы дейдi. Ендi бiр жол – бұл əлемдегi барлық нəрсенiң бəрi өздiгiнен жаралып жатыр, оны былай деп жаратқан ие жоқ həм өлгеннен соң да тiрiлетiн жан жоқ дейдi. Менiң ойымша, осы екi жолдың қайсысы анық екенiн табу – ақылы сау адамға қатты мiндет». Ш. Құдайбердіұлы. Осы мəтінде Шəкəрім Құдайбердіұлы айтып отырған екі жаратылыс жолының ғылыми атауын атаңыз:
A) материализм жəне идеализм
