B) теология жəне пантеизм C) рационализм жəне эмпиризм
D) метафизика жəне диалектика
E) деизм жəне догматизм
24. Эмпирикалық зерттеулердің əдістері: қабылдау - сезім мүшелеріне тікелей əсер ететін сыртқы заттар мен құбылыстардық тұтас бейнесі; бақылау - сыртқы дүниені алдын ала, мақсатты түрде қабылдау, яғни құбылыстарды табиғи шындықта, оларға араласпай, тікелей қабылдау, зерттеу; эксперимент - шындықты, құбылыстарды бақылауға, басқаруға болатын жағдайларда, шарттарда зерттеу; салыстыру - объектілердің ұқсастығы мен айырмашылығын аңғару, салыстыру əдісі; өлшеу - бір шаманың басқа бір шамаға қатынасын анықтау. Жоғарыда берілген мəтіннен эмпирикалық зерттеулердің əдістеріне жатпайтынын анықтаңыз:
A) бақылау
B) салыстыру
C) эксперимент
D) өлшеу
E) қабылдау 25. «Мен ғана бармын жəне менiң түйсiктерiм. Дүние менiң түйсiктерiмнiң кешені» деген. Жоғарыдағы қағида қай философиялық бағытқа тəн. Дұрыс жауабын көрсетіңіз:
A) субъективтiк идеализм B) объективтiк идеализм
C) диалектикалық материализм
D) дуализм
E) механикалық материализм
Аналитикалық ойлау
1. Көне түріктердің түсінігі бойынша, бұл Дүние жоқтан бұрын пайда болған. Оны ұстаға ұқсайтын Жаратқан тудырды. Дүние негізінен: жер, су, от, ... тұрады. Жоғарыдағы төрт стихияның қайсысы жасырын тұр: A) ауа B) күн C) топырақ D) жарық E) табиғат 2. Ежелгі грек ойшылы Фалеске берілген сұрақтардан мынандай жауаптар алыныпты. Бәрінен де жасы үлкен кім? – Құдай, өйткені ол тумаған. Бәрінен де не үлкен? – Кеңістік, өйткені ол бүкіл Дүниені қамтиды. Не нәрсе ең әсем? – Дүние, өйткені әсемдіктің бәрі оның құрамында. Ең дана не? – Уақыт, ол бәрін тудырды, тағы да тудырады. Барлыққа ортақ не? – .... Жоғарыда берілген мәтіндегі ойды аяқтаңыз. A) көрік B) байлық C) денсаулық D) даналық E) үміт 3. «Қайсыбір философияның бастауында ... , дамуында - зерттеулер, соңында - білместік жатыр». (М. Монтень) Жоғарыдағы ойды сабақтай отырып, кезінде Аристотель айтып кеткен философияның бастуында не тұрғандығын ойланыңыз. A) қайғы B) қорқыныш C) еліктеушілік D) таңғалушылық E) қуаныш
23. Онтология – болмыстың мәні туралы ілім. Онтология – адам туралы ілім. Онтология – өмір туралы ілім. Онтология – табиғат туралы ілім. Онтология – құдай туралы ілім. Дұрыс жауабын көрсетіңіз: A) болмыстың мәні туралы ілім B) құдай туралы ілім C) өмір туралы ілім D) табиғат туралы ілім E) адам туралы ілім
20. Зерттеу обьектілерінің бірлігі бірнеше дәстүрлі жаратылыстық ғылымдардың тоғысуынан шығатын жаңа пәнаралық ғылымдардың пайда болуына әкеледі. Пәнаралық ғылымдар - бірнеше жаратылыстану ғылымдарының қиылысында тұрған жаңа ғылымдар. Төменде берілген жауаптардың ішінен пәнаралық ғылымға тиесіліні көрсетіңіз. A) математика B) биофизика C) биология D) химия E) физиология 24. «Егер сен ойлаудан басталатын ғылым нағыз ғылым болады деп есептейтін болсаң, онда мен сенімен келісе алмаймын. Оны жоққа шығарудың бірнеше себептері бар, оның ең бастысы ойдағы пайымдауларда тәжірибе жоқ, ал онсыз ешқандай шындық жоқ»,- деп есептеді Леонардо да Винчи. Жоғарыда айтылған қағида қай философиялық бағытты қолдайтындығын көрсетіңіз: A) сенсуализм B) идеализм C) эмпиризм D) материализм E) рационализм
25. Неміс ағартушысы Г.Лессинг «Егер Құдай мені өзіне шақырып, бір қолымда Дүние жөніндегі толық ақиқат, екіншісінде – ақиқатқа деген іңкәр бар. Қайсысын таңдап аласың?- десе, мен «О жаратқан, бүкіл ақиқаттың иесі – сенсің, маған тек сол ақиқатқа іңкәрлікті берсеңіз болғаны»,- дейді. Осы көркем сөзбен берілген ойда не туралы айтылып тұр және автор нені таңдап алды? A) телеология B) теология C) мифология D) фатализм E) философия 26. Француз ағартушысы Д.Дидро айтқанындай «Ең тамаша ойшылдар философиямен ғасырлар бойы айналысты. Бірақ соған қарамастан онда бірде-бір дау туғызбайтын пікір жоқ». Неге олай? A) философияда үнемі пікір қайшылығы болады, сол арқылы ақиқатқа жетуді көздейді. B) философия дегеніміз-дау туғызбайтын пікірлер. C) философияда тек бір ғана пікір қарастырылады, басқа пікірге орын жоқ. D) философия турасында жоғарыдағы ойшыл дұрыс айтпаған. E) философиямен айналысқан ойшылдардың тамаша болмағандығы себепті.
27. Неміс классикалық философиясының шыңы болып табылатын Г. Гегель «Барлық шындық ақылға сияды. Барлық ақылға сиятын – шындық» деген болатын. Осы қағиданың жұмбақ сырын ашып, оның өмірде қандай көрініс табатынын айтыңыз. A) дүниеде бардың бәрі ақылға сияды B) дүниеде бардың бәрі ақылға сия бермейді, өмірде бардың бәрі шындық емес C) дүние дегеніміз шындық емес D) дүниеде бардың бәрі шындық E) дүниеде бардың бәрі ақылға сияды, өмірде бардың бәрі шындық
28. Көлемі бойынша ұғымдар жалқы және жалпы болып бөлінеді. Жеке деп көлемі жалғыз, дара элементтен тұратын ұғымдарды («бірінші ғарышкер», «екінші дүниежүзілік соғыс», т.б.) айтамыз. Жалпы деп көлеміне кем дегенде бірден артық элемент кіретін ұғымды атайды («ғарышкер», «мемлекет», «қылмыскер» және т.б.). Берілген жауаптардың ішінен көлемі бойынша жалқы ұғымды көрсетіңіз. A) Австралия B) материк C) теңіз D) кітап E) қала
29. Дүниеге көзқарастың келесі бір мифтен кейінгі қалыптасқан түрі – дін. Қазіргі кездегі бір ғана құдайға сенетін монотеистік діннің пайда болуына дейін оның бастапқы нышандары осыдан жүздеген мың жылдар бұрын қалыптасқан. Оларды алғашқы діни сенімдер деп атайды: тотемизм, фетишизм, анимизм, магия, политеизм т.б.
Төменде берілген жауаптардың ішінен белгілі бір халықтың немесе этностың шығу тегін хайуанаттармен немесе өсімдіктермен туыстық байланыста қарастыруының ғылыми атауын табыңыз. A) магия