Қансорғыш қосқанаттылардың және масаларының биологиялық маңыздылығы
жүктеу/скачать 9,31 Mb.
|
Лекция БГ 33
- Бұл бет үшін навигация:
- Даму биологиясы. Ветеринариялық маңызы. Құмыты
| Қансорғыш масалар (Culicidae)
Тыныш кештерде еркектер ызылдаған дыбыс шығарып, үйір-үйір болып ауада үймелейді. Ұрғашылары үйірге ұшып, еркектерін өздерімен бірге алып жүреді. Копуляция ұшқан уақытта жүреді, содан кейін аналықтардың қан сору қажеттілігі пайда болады. Қан сорып, біраз уақыттан кейін тоқырау су қоймаларында немесе ылғалды топырақта жұмыртқа салады (бір мезгілде 120-400 жұмыртқа). 2-8 күннен кейін жұмыртқада дернәсіл пайда болады, ол 4 рет төгіліп, қуыршаққа айналады, содан кейін ересек ағза шығады. Дернәсілдер органикалық қалдықтармен қоректенеді және безгек емес масалар беретін атмосфералық ауаны тыныс алу түтігінің (сифон) соңында орналасқан стигма арқылы тыныс алады. Безгек масаларында стигма 8-ші сегменттің дорсальды бетінде орналасады, сондықтан олар бетінде көлденең орналасады. Масалар 1-2 ай өмір сүреді. Бұл кезеңде әйел бір немесе бірнеше гонотрофиялық циклдардан өтеді. Масалар крепускулярлы қансорғыштар, олардың белсенділігі 4-5 сағатқа созылады. Масалардың қарқынды жазы кезінде сиыр сүті 20-30% — ға, ал жас жануарларда тірі салмақтың өсуі 20-40% - ға төмендейді. Қанды сорып, масалар жануарларда анемияның пайда болуына, сарқылуына әкеледі. Жаппай шағу орындарындағы тері ісінеді, дерматит дамиды. Масалар туляремия, энцефалит, көптеген арбовирусты инфекциялар, безгек және кейбір филярия қоздырғыштарының тасымалдаушысы болып табылады. Даму биологиясы. Ветеринариялық маңызы. Құмыты (лат. Ceratopogonіdae) — қосқанаттылар отрядының ұзынмұрттылар отряд тармагынын тұқымдасы, қансорғыш жәндіктер. Жер шарында 4 мыңнан астам, ал Қазақстанда 71 түрі белгілі. Інде, үй қа-бырғасында, мал қорада мекендейді. 50—100 жұмыртқа салады, 45—60 күнде жұмыртқадан ересек насеком шығады. Денесі бас, көкірек, құрсақ бөлімдерінен тұрады. Дене тұрқы 1 — 4 мм, денесінің арқа жағы көтеріңкі, тұмсығы ұзын, қабыршақ жапқан қанаттарында дақтар болады. Құмытылардың омыртқалы жануарлар қанымен, жәндіктердің гемолимфасымен және өсімдік сөлімен қоректенетін түрлері де бар. Аталықтары мен аналықтары ауада ұшып жүріп шағылысады. Ұрықтанған аналықтары жұмыртқа салу үшін адамның және жануарлардың қанымен, ал аталықтары тек өсімдіктердің сөлімен қоректенеді. Аналықтары жетілген жұмыртқаларын суға, ылғалды топыраққа, құмға, т.б. жерлерге салады. Олардың жаз айларында даму мерзімі жеке түрлердің өзгешеліктеріне байланысты 30 — 60 күнге дейін созылады. Құмытылардың жұмыртқалары мен дернәсілдері қыста қыстап шығады, олардың даму мерзімі ұзарады. Сілекейі улы, шаққан жері ісіп, қышиды. Құмытылар үй жануарларындағы вирус қоздыратын ауруларды (жылқының африкалық обасы, қойлардың жұқпалы қызба ауруы — блутан, т.б.), маймылдар мен үй құстарындағы гемоспоридиоз ауруларын таратады. Құмыты шіркей қызба, лейшманиоз ауруларын таратады. Күрес шаралары: кемірушілердің індерін жою, ДДТ, гексохлоран шашу. жүктеу/скачать 9,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|