Р53 белогы – апоптоздың негізгі белоктарының бірі

Р53 белогы – апоптоздың негізгі белоктарының бірі.

• Р53 белогы – апоптоздың негізгі белоктарының бірі.
• Қалыпты жағдайда жасушада р53 белогының мөлшері мен белсенділігі төменгі деңгейде болады.
• Р53 белогының ингибиторы – Mdm2. Ол р53 белогымен байланысып, оның белсенділігін төмендетеді, және убиквитинлигазалық белсенділік көрсетіп, оны ыдыратады.
• Ал р53 белогы транскрипциялық фактор ретінде Mdm2 белогының генін активтендіреді.

Тағы бір реттеуші фактор – ARF белок. Ол р53 белогымен байланысып, оның ылырауын тежейді. р53 белогының мөлшері көбейіп кеткенде, р53 белогы ARF белогының генінің активтілігін басып, оның мөлшерін азайтады, р53 белогының ыдырауы күшейеді.

• Тағы бір реттеуші фактор – ARF белок. Ол р53 белогымен байланысып, оның ылырауын тежейді. р53 белогының мөлшері көбейіп кеткенде, р53 белогы ARF белогының генінің активтілігін басып, оның мөлшерін азайтады, р53 белогының ыдырауы күшейеді.
• Келесі 14-3-3b белогы – р53 белогының активаторы, р53 белогы бұл белок геніне ингибиторлық әсер етеді. р53 мөлшері көбейіп кеткенде, активатордың (14-3-3b) мөлшері азады да, р53 мөлшері қалпына келеді.

Р53 белогының мөлшері мен белсенділігін өзгертетін факторлар:

• Р53 белогының мөлшері мен белсенділігін өзгертетін факторлар:
• 1. ДНҚ зақымдалуы – ДНҚ зақымдалғанда сигналдар р53 белогына үш протеинканазалар арқылы беріледі (ДНҚпротеинкиназа, АТМ, казеинкиназа фосфорлайды).
• 2. Жасушаның бөліну шарттары орындалмағанда (өсу факторының болмауы, бекіну беткейінің болмауы, жасушалық байланыстың болмауы) р53 белогының мөлшері шектік деңгейден жоғарлап, апоптозды бастайды.

1. Киллерлік рецепторлардың гендерінің активтенуі – Fas және Killer/dr5 рецепторлары

• 1. Киллерлік рецепторлардың гендерінің активтенуі – Fas және Killer/dr5 рецепторлары
• 2. р21 генінің активтенуі – жасушалық циклді кез келген сатысында тоқтататын белок.
• 3. PIG генер тобы активтенуі – бұл белоктар жасушада тотықтырғыштарды жинақтап, митохондрия мембранасын бұзады (AIF және Цитрохром С каспазаларды активтендіреді).

4.TSP, BAS гендері активтенеді – бұл гендер белоктары жасушадан өлу сатысында бөлініп шығып, жаңа тамырлардың түзілуін тежейді.

• 4.TSP, BAS гендері активтенеді – бұл гендер белоктары жасушадан өлу сатысында бөлініп шығып, жаңа тамырлардың түзілуін тежейді.
• Р53 белогы бірқатар жасуша бөлінуінің ингибиторларының синтезін күшейтіп (в- ингибин, ІНФ) көрші жасушалардың бөлінуін тежеп, апоптозды іске қосады. Бұл өз кезегінде ісіктік өсуді тежеуші болып табылады.

Сонымен, апоптоз жасушаның генетикалық бақыланатын өлімі, бұл үрдістің тірі ағза үшін маңызы зор.

• Сонымен, апоптоз жасушаның генетикалық бақыланатын өлімі, бұл үрдістің тірі ағза үшін маңызы зор.
• Апоптоз үрдісінің эмбриогенезде бұзылуы дамудың туа біткен ақаулықтарына (саусақ арасында жарғақ, мүшелердің атрезиясы) алып келеді.
• Сонымен бірге апоптоз үрдісінің бұзылуы ісіктік жасушалардың өсуін шектеудің бұзылуына, ісіктік өсуге алып келеді.