«Арнайы педагогика» сериясы Серия «Специальная педагогика» №3-4 (30-31), 2012 Материалы круглого стола «Практика обучения и воспитания детей
жүктеу/скачать 1,59 Mb. Pdf көрінісі
|
33-31-PB
| Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Специальная педагогика», №3-4(30-31) 2012 г.
: 46 ... - олардьщ қабылдауының дыбыстау жиілігінің диапазонының шѐктеулілігінен зардап шегеді. Бҧнымен бірге, балаларда перифериялық «сапалы емес» есту тітіркендіргішінің әсерінен орталық бӛлімдегі сӛйлеу-есту анализаторының аналитикалық-синтетикалық эрекеттің дамымауына екіншілік кемістігі байқалады. Бірінші деңгейдегі қҧлақ кемістігі бар балалар қҥлақ тҥбінен сӛйлегенде дауыссыз дыбыстың 75%- ын ажырата алады. Ал 0,5 метр қҥлақ қашықтығында, дауыссыз дыбыс - 60%-ға дейін тӛмендейді, 2 м қашықтықта - 40% -ға дейін тӛмендейді. Естуінде ауытқушылығы бар балаларға логопедиялық зертгеу бағыты - барлық жағынан толық жэне жан-жақты жҥктелген диагнозының қойылуы, яғни бҧл жҥктелген жэне этиопатогенетикалық тҥзетуге эсерін тигізетін қалыптасқан әдістерді қолдануға мҥмкіндік береді. Сӛйлеу тілі дамыған есту ауытқушьшығы бар баламен барлық тілдік компонентгің бҥзылыстарын тҥзету ҥшін жҥмыс жасау қажет, бҥл компоненттер - дыбыстау, лексикңалық, грамматикалық қатары, жазу, экспрессивті жэне импрессивті сӛйлеу тілі. Соқыр жэне кӛруінде ауытқушылығы бар балалардьщ кӛру анализаторының бҥзылысы тілдік дамуда ӛзіндік бейнесі болады, ол жасерекшелігінің шектеулігіне байланысты емес жэне сӛйлеу тілінің ерекшелігімен сипатгалады. Логопедиядағы зерттеулер, кӛбіне, терең кӛру бҥзылыстары бар балалардьщ дыбыстауының (М.Е.Хватцев, СЛ.Шапило, С.В.Яхонтова) бҧзылыстарына арналған болатын. Тек қана 60-70 жылдары логопедиядағы тілдік ауытқушылық бағытының жҥйесі дамуына байланысты (Р.Е.Левина, В.К.Орфинская) соқыр және кӛруінде ауытқушылығы бар балаларға арналған тек қана дыбыстауына ғана емес, сӛйлеу тілінің дамымауына да зерттеулер пайда болды. Қазіргі танда, соқыр жэне кӛруінде ауытқушылығы бар балалардағы сӛйлеу тілінің ауытқушылығы теориялық жэне практика тҥрінде кҥрделі кемістіктер екендігі дэлелденді, мҥнда кору жэне тілдік кемістіктердің кӛпжақты байланыстылығы қаралып, сипаттау деңгейі, қҥрылымы жағынан кҥрделі жэне сӛйлеу тілін толық жҥйе ретінде қарастырды. Бҥл мағыналық жағынан, мҥндай балалардьщ сӛйлеу тілінің қалыптасуы қалыпты балаларға қарағанда ауыр жағдайда жҥзеге асады. Олардың ішінде кӛп кездесетіні туа пайда болған кӛруінде ауытқушылығы бар балалар, бҥл басқа қызмет мҥшелерінің қалыптасуының, сӛйлеу тілінің ҥйренуінің бҥзылуына алып келеді. Соқырлар мен кӛруінде ауытқушылығы бар мектепке дейінгі жэне бастауыш сынып оқушыларына тҥзету жҧмысы педагогикалык процестің шынайы жағдайында жҥзеге асырьшады. Бҥл осы тптағы балалардьщ дидактикалық жэне спецификалық принциптерін есепке алып қҥрылады. Тҥзете оқытудың соңғы принциптеріне - біріншілік жэне екіншілік кемістіктерді есепке алып, сақталған анализаторларға сҥйену жэне полисенсорлық негізді қҥру, вербальды жэне вербальды емес әрекет формаларына сҥйене отырып, қоршаған орта жайлы тҥсінікті жан-жақты қалыптастыру, сӛйлеу тілін қалыптастыру деңгейін жэне сӛйлеу тілінің қҥрылымының бҥзылысын есепке алу, пайда болуларды есепке алу, олардың кӛлемін, вербальды материалдардың қиындауын есепке алу жатады. Іс-әрекеттің басты элементі - ойын болуы тиіс, себебі терең кӛруінде кемісігі бар балалардьщ қалыпты кӛретін балаларға қарағанда ойын эрекетінің алғышарты кешірек қалыптасқан балалардьщ логопедиялық тҥзету жҥмысын жоспарлауда сӛйлеу тілін қалыптастырудың бірінші деңгейінде оның жақсы тілдік базасын есепке алып, басты назар сӛйлеу тілінің фонетикалық жағына аударылады. Естуді қабылдауын дамытуға ықпалын тигізетін ойындар мен жаттығулар жҥргізіледі. Кӛруінде ауытқушылығы бар балалардьщ тілдік қозғалысын қалыптастыруда механикалық дыбыстарды орнату, салыстыруға мҥмкіндік беретін артикуляцияльщ дыбысты бейнелік заттармен қамту, кинестетикалық сезінулерді жэне т.б. есепке ала отырып жҥмыс жасау заттық жэне тілдік база тәрбиеші мен тифлопедагогтың қалыптастырған элементтері қолданылады. Бҥл логопедия сабақтарында қолданылып кеңінен жҥзеге асырылады. Ӛз кезегінде тэрбиеші мен тифлопедагогтың сабақтарында қалыптасқан дағдыларды логопед практикалық жҥмыстарда оны жалғастырады. Жҥмыс барысы ойын жэне тілдік картотеканы қолдану арқылы бірігіп жҥмыс жасау негізінде жоспарланады. Арнайы мектепке дейінгі мекемелерде тҥзету-педагогикалық жҥмыс жҥйесі баланың жан-жақты дамуына, қажетті білім, білік, дағдыларды игеру арқылы арнайы әдістер мен тәсілдердің кӛмегімен тҥзету және кӛру кемістігінің орнын толықтыруға бағытталады. Тҥзету-педагогикалық жҥмыстың басты мақсаты - кӛруінде кемістігі бар балаларды сэтті білім алып, белсенді ӛзі ӛмір сҥруге, қоғамға бейімделуге дайындау. Ол жҥзеге асу ҥшін арнайы жағдайлар, гигиенаның, офтальмологияның, |