Ассамблея народа казахстана и ее роль в консолидации казахстанского общества

202
20 октября 2008 г. был  принят  Закон  Республики  Казахстан «Об  Ассамблее  народа
Казахстана». Закон  определяет  статус, порядок  формирования  и  организацию  работы
Ассамблеи народа Казахстана, направленных на реализацию государственной национальной
политики, обеспечение общественно-политической стабильности в  Республике Казахстан и
повышение  эффективности  взаимодействия  государственных  и  гражданских  институтов
общества в сфере межэтнических отношений.
Ассамблея  народа  Казахстана — учреждение  без  образования  юридического  лица,
созданное  Президентом  Республики  Казахстан, способствующее  разработке  и  реализации
государственной  национальной  политики. Согласно  этому  закону  целью  Ассамблеи
является  обеспечение  межэтнического  согласия  в  Республике  Казахстан  в  процессе
формирования  казахстанской  гражданской  идентичности  и  конкурентоспособной  нации  на
основе  казахстанского  патриотизма, гражданской  и  духовно-культурной  общности  народа
Казахстана при консолидирующей роли казахского народа.
Основными задачами Ассамблеи являются:
-   обеспечение  эффективного  взаимодействия  государственных  органов  и  институтов
гражданского  общества  в  сфере  межэтнических  отношений, создание  благоприятных
условий для дальнейшего укрепления межэтнического согласия и толерантности в обществе;
-   укрепление  единства  народа, поддержка  и  развитие  общественного  консенсуса  по
основополагающим ценностям казахстанского общества;
-  оказание  содействия  государственным  органам  в  противодействии  проявлениям
экстремизма и радикализма в обществе и стремлениям, направленным на ущемление прав и
свобод человека и гражданина;
- формирование 
политико-правовой 
культуры 
граждан, опирающейся  на
демократические нормы;
-   обеспечение интеграции усилий этнокультурных и иных общественных объединений
для достижения цели и задач Ассамблеи;
-   возрождение, сохранение  и  развитие  национальных  культур, языков  и  традиций
народа Казахстана.
Принципами деятельности Ассамблеи являются:
а) приоритет прав и свобод человека и гражданина;
б) приоритет интересов народа и государства;
в)  равенство  прав  и  свобод  человека  и  гражданина  независимо  от  его  расы,
национальности, языка, отношения  к  религии, убеждений  или  по  любым  иным
обстоятельствам;
г) равноправие и персональная ответственность членов Ассамблеи за деятельность в ее
составе;
д) гласность.
Основными  направлениями  деятельности  Ассамблеи  являются: содействие  в
разработке  и  реализации  государственной  национальной  политики; содействие
формированию  казахстанского  патриотизма; развитие  государственного  языка  и  других
языков  народа  Казахстана; совершенствование  региональной  политики  в  межэтнической
сфере; участие  в  разработке  и  реализации  планов  и  мероприятий  в  области  демографии  и
миграции; пропаганда  казахстанской  модели  межэтнического  и  межконфессионального
согласия  в  стране  и  за  рубежом; осуществление  просветительской  и  издательской
деятельности, направленной  на  достижение  межэтнического  согласия; осуществление
мониторинга  состояния  межэтнических  отношений, в  том  числе  в  области  применения
государственного  языка  и  других  языков  народа  Казахстана; участие  в  общественно-
политической  экспертизе  законопроектов  по  вопросам  государственной  национальной
политики; поддержка  казахской  диаспоры  в  зарубежных  странах  в  вопросах  сохранения  и
развития  родного  языка,  культуры  и  национальных  традиций,  укрепления  ее  связей  с
исторической  Родиной; выработка  рекомендаций  и  реализация  практических  мер  по
урегулированию  разногласий  и  споров, недопущению  конфликтных  ситуаций  в  сфере

203
межэтнических  отношений  и  участие  в  их  разрешении; методическая, организационная  и
правовая  помощь  этнокультурным  общественным  объединениям; проведение  семинаров,
конференций, осуществление иных мероприятий, обеспечивающих диалог государственных
органов  и  общественных  объединений  по  вопросам  межэтнических  отношений;
взаимодействие  с  институтами  гражданского  общества  и  международными  организациями
по  вопросам  обеспечения  межэтнического  и  межконфессионального  согласия; оказание
содействия в  развитии связей других этносов Казахстана с  их исторической родиной; иная
деятельность, содействующая  межэтническому  согласию  и  не  противоречащая
законодательству Республики Казахстан.
Структуру  Ассамблеи  составляют  Сессия  Ассамблеи, Совет  Ассамблеи, Аппарат
(Секретариат) Ассамблеи, ассамблеи областей (города республиканского значения, столицы).
Сессия  Ассамблеи — собрание  членов  Ассамблеи — является  высшим  руководящим
органом  Ассамблеи. Сессия  созывается  Президентом  Республики  Казахстан  по  мере
необходимости, но не реже одного раза в год.
В  период  между  сессиями  руководство  Ассамблеей  осуществляет  Совет  Ассамблеи,
образуемый  решением  Президента  Республики  Казахстан. Состав  Совета  утверждается
Президентом Республики Казахстан. Совет является коллегиальным органом, формируемым
из  числа  входящих  в  состав  Ассамблеи  представителей  этнокультурных  объединений,
руководителей  ассамблей  областей (города  республиканского  значения, столицы),
государственных  органов. По  решению  Президента  Республики  Казахстан  в  состав  Совета
могут быть введены и другие члены Ассамблеи.
Состав Ассамблеи и ассамблей областей (города республиканского значения, столицы)
формируется из числа граждан Республики Казахстан — представителей этнокультурных и
иных  общественных  объединений, представителей  государственных  органов  и  иных  лиц  с
учетом  их  авторитета  в  обществе. Члены  Ассамблеи  осуществляют  деятельность  в  рамках
полномочий, определенных настоящим Законом.
Мероприятия, направленные  на  обеспечение  межэтнического  согласия  в  Казахстане,
организуемые  Ассамблеей, ассамблеями  областей (города  республиканского  значения,
столицы), этнокультурными  общественными  объединениями, входящими  в  состав
Ассамблеи, финансируются  в  порядке, установленном  законодательством  Республики
Казахстан. Казахстан  сегодня — общий  дом  для  представителей 130 этносов. Казахи,
украинцы, уйгуры, русские, поляки, татары — у каждого одинаковые права и обязанности. В
республике  нет  ни  одного  закона, который  бы  ущемлял  права  граждан, — отметил
Нурсултан Назарбаев.
Таким  образом, Ассамблея  народа  Казахстана — это  результат  уникального
политического  новаторства  Казахстана. Сегодня  опыт  ее  работы  становится
привлекательным  и  полезным  для  многих  стран  мира. Сегодня  Конституция  и  Ассамблея
народа  Казахстана  не  просто  ровесники. Это  две  великие  ценности, ставшие  фундаментом
стабильности, модернизации  и  процветания. Доверие, традиции, транспарентность,
толерантность,  —  это  именно  те  принципы,  которые  легли  в  основу  нашего
многонационального  процветающего  государства. В  основу  политики  государства  в
межэтнической сфере положен принцип «Единство в многообразии».
Список использованной литературы:
1. Базарбаев А. Сила страны — в единстве // Индустриальная Караганда. — 2008. — № 132. —
23 окт.
2.  Закон Республики Казахстан «Об Ассамблее народа Казахстана» от 20 октября 2008 года №
70-IV.
3.  ТугжановЕ. Модель народной дипломатии // Индустриальная Караганда. — 2009. — № 48-
49. — 1 мая.
4.  Выступление Президента Республики Казахстан Н.А.Назарбаева на XVI сессии Ассамблеи
народа Казахстана // Казахстанская правда. — 2010. — № 278. — 21 окт.

204
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҚОҒАМДЫҚ КЕЛІСІМНІҢ
ИДЕЯЛЫҚ-МАЗМҰНДЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Шаяхметов Н.У.
ҚР Президентінің жанындағы «Қоғамдық келісім» РММ, Астана қ.
Кеңес  дəуірінен  кейінгі  кеңістікте  Қазақстан  қоғамға  этносаралық  жəне
конфессияаралық келісімді қамтамасыз ету үлгісін ұсынған бірден бір мемлекет болды. Онда
көпэтносты жəне көпконфессионалды қоғамның оңтайлы формуласы – барлық этностардың
мүдделері тоғыстырылған үлгі ұсынылды. Бұл елде саяси жəне экономикалық реформаларды
жүзеге  асырудың  табиғи  негізіне  айналып, мемлекеттің  демократиялық  жолмен  дамуына
мүмкіндік тудырды.
Қазақстанның ерекшелігі – халықтың даналығы мен Елбасының салиқалы саясаты ішкі
саяси  тұрақтылыққа, этносаралық  келісімге  қол  жеткізуге  алғышарт  жасады. Бұл  синтез
этносаралық толеранттылық пен қоғамдық  келісімнің қазақстандық үлгісінің қалыптасуына
себепші  болған  фактор  болып  табылады. Ұлттық  бірлік  пен  қоғамдық  келісім «Біз, ортақ
тарихи  тағдыр  біріктірген  Қазақстан  халқы...» деген  конституциялық  ұғымның  төңірегіне
топтасқан  ұлттық  бірегейлікті  қалыптастыруды  қамтамасыз  ете  отырып, мемлекеттің
тəуелсіздігі  мен  тұтастығына  негіз  болды. Осынау  басты  құндылық  Қазақстан  қоғамын
ұйыстырушы қуатқа ие болды.
Қоғамдық  келісімнің  қазақстандық  үлгісінің  негізін  конституциялық  қағидаттар
қалайды. Оған азаматтық келісім, этносаралық жəне дінаралық толеранттылық құндылықтар
жүйесі кіреді. Бұндай  негіздегі Қазақстанның  ішкі саяси  тұрақтылығы  уақыт талаптарымен
сыналған еді.
Қазіргі таңда қоғамдық  келісім мемлекеттердің тұрақтылығының, табысты дамуы  мен
қауіпсіздігінің шешуші факторы ретінде халықаралық маңызға ие.
Қазақстан халқының ұлттық бірлігі – бұл тек өткен мен қазіргі уақыттың жетістігі ғана
емес, сонымен  қатар, болашақтың  маңызды  міндеті. Қазақстан  халқы  Ассамблеясының
конституциялық  мəртебесі  мен атауының «біртұтас халық» деген  ұғымға орайластырылуы
Ассамблеяның дамуындағы маңызды кезеңге жол ашты.
Бүгінгі  заман  талабының  стратегиялық  міндеттері  өзгерген  жоқ. Ол  халықтың  бірлігі
мен  ұйысуы, қазақстандық  патриотизмге  тəрбиелеу, этносаралық  қатынастарды  үйлестіру
жəне  сақтау. Бұл  міндеттердің  жүзеге  асырылуы  нəтижесінде  əлемнің  жедел  өзгеруі
жағдайында ұлттың тұрақты дамуы мен бəсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етеді.
Қазақстан  тəуелсіздігінің  берік  іргетасы  еліміздің  аумағында  тұратын  барлық
этностардың мəдениеті мен рухани құндылықтарынан қуат алады. Ал оларды ұйыстыратын
ұлт – қазақ  халқы. Этномəдени  бірлестіктердің  жетістіктері, диалог  пен  инновацияға
бейілдігі, өзара  ықпалы  мен  рухани  толысуы  күллі  қазақстандықтардың  жалпыұлттық
игілігіне айналып отыр.
Əлемдік қауымдастық теңдессіз  деп  бағалап отырған  этносаралық толеранттылық  пен
қоғамдық  келісімнің  қазақстандық  үлгінің  мəні  қоғамдағы  этностық, конфессиялық  жəне
мəдени  əралуандықтың  бірлігін, өзегін  таба  білуінде  еді. Бұл  үлгі  адам  болмысының
қайшылықты факторларын ортақ діңгек төңірегіне біріктіре, топтастыра алды.
Əлемдік тəжірибеде этносаралық қатынас үлгілерінің ассимиляция, мəдени плюрализм
сияқты т.б. түрлері қалыптасқан. Əрбір мемлекет өзінің қайталанбас ерекшеліктерін назарға
ала  отырып, белгілі  деңгейде  нақты  бір  үлгінің  жалпыға  ортақ  белгілерін  қабылдауы,
қайталауы заңды. Дегенмен, бұл жерде екі жол айқын болмақ, біріншісі – нақты қалыптасқан
əрі  іс  жүзінде  тəжірибеден  өткен  үлгіні  ішінара  өзгерістермен  қолдану  болса, екіншісі –
этносаралық келісімнің өзіндік қайталанбас моделін қалыптастыру.

205
Дербес  даму  жолына  түскен  уақыттан  бастап  Қазақстанның  алдына  этносаралық
қатынас  моделін  айқындаудың  өзекті  де  өткір  мəселесі  қойылды. Алайда, Қазақстан
қоғамының  өзіндік  тарихи  даму  ерекшеліктері, қалыптасқан  дəстүрлері  мен  ұлтаралық
қатынас  мазмұны  оған  ешбір  дайын  үлгілердің: солтүстік  американдық, оңтүстік
американдық, еуропалық, ресейлік, қытайлық  жəне  с.с. үлгілердің  сəйкес  келмейтіндігін
көрсетіп  берді. Сол  себепті, ұлтаралық  қатынастың  өзіндік  қайталанбас  үлгісін, яғни
қазақстандық үлгісін жасау қажеттілігі туындады.
Қазақстандық  этносаралық  қатынастар  үлгісі  қоғамдағы  мынандай  ерекшеліктерді
назарға алуы қажет еді:
- Қазақстан халқы байырғы қазақ жерінде өмір сүріп, дамып келеді;
- мемлекетқұрушы жəне мемлекет атауына ие ұлт – қазақтар;
- мемлекет унитарлы, қоғамды біріктіруші ұлт – қазақтар;
- мемлекет полиэтностық сипатымен ерекшеленеді;
- Қазақ  жеріне  көптеген  этностар  саяси  қысым  арқылы  мəжбүрлеу, депортациялау
саясатының нəтижесінде қоныс аударған;
 - қоғамдағы көпшілікті құрайтын қазақ ұлты мен орыс этностық тобы;
- мемлекеттік тіл – қазақ тілі;
- қоғамның  басым  бөлігі  орыс  тілінде  сөйледі. Іс  жүзінде  орыс  тілі  этносаралық
қатынас тілі қызметін атқарады;
- Қазақстандағы барлық этностар өзінің ұлттық тілін, тарихы мен мəдениетін дамытуға
мүдделі;
- Қазақстан халқы көп конфессиялы қоғамда өмір сүреді;
- қоғамда  ұлтаралық  жəне  конфессияаралық  толеранттылықтың  дəстүрі  қалыптасқан,
оның  тамыры  терең. Мұндай  қасиет, ең  алдымен, қазақ  халқының  менталитетіне  тəн  жəне
толеранттылық  дəстүрді  Қазақстанның  барлық  этностары  ортақ  құндылық  ретінде
қабылдайды;
- қоғам  дамуының  басты  құндылықтары: азаматтық  қоғам, демократия, нарықтық
қатынастар;
-  Қазақстан  –  бейбітсүйгіш  ел.  Ол  ядролық  қарудан  ерікті  түрде  бас  тартып,  əлемдік
қауымдастыққа  Азиядағы  өзара  ықпалдастық  жəне  сенім  шаралары  жөніндегі  кеңесін,
еуразиялық  интеграция  идеясын  ұсынды. Ұжымдық  қауіпсіздік  шарты  ұйымын (ҰҚШҰ),
Шанхай  ынтымақтастық  ұйымын (ШЫҰ) ұйымдастыру  мен  қалыптастыруда  белсенді  рөл
атқарды, ЕҚЫҰ төрағалық етті.
Этносаралық  қатынастың  қазақстандық  үлгісінің  күрделілігі  мен  қайталанбастығы
осынау ерекшеліктерді үйлесімді етуде, ортақ мүддеге тоғыстыруда болып табылады.
Қазақстан  тəуелсіздігінің  алғашқы  жылдарында  Президент  ұстанған  ұлттық  саясат
мүмкін  болар  қателіктердің  алдын  алуға  негіз  болды.  Сонымен  бірге,  ішкі  жəне  сыртқы
саясаттың  басты  бағыттарын  нақты  айқындауға  мүмкіндік  берді. Оның  ішінде, əсіресе
қоғамдағы  тұрақтылық, азаматтық  келісім  мен  этносаралық  татулық  мəселелері  ерекше
назарға алынды.
Еліміздің  ұлттық  саясаты  мен  қоғамдық  тұрақтылықты  нығайту  бағытындағы
ізденістер  заңдылықтың  қатаң  сақталуы  ұстанымдарына  негізделіп, бұл  бағыт  Елбасының
тəуелсіздіктің алғашқы жылдары жарық көрген «Қазақстанның егеменді мемлекет ретіндегі
қалыптасуы мен даму стратегиясы» (1992 ж.), «Қазақстанның болашағы – қоғамның идеялық
бірлігінде» (1993 ж.) атты  еңбектерінде  нақты  айқындалды. Онда  қоғамның  тұрақтылығы
мен этносаралық татулықты қамтамасыз етуге басымдық беру Қазақстанның ұлттық-мəдени
əртүрлілігін  сақтаудың, этностық  өзіндік  ерекшелікті  дамытудың  жəне  реформалардың
табысты жүзеге асырылуының бірден-бір саяси алғышарты болады деп атап көрсетілді.
Қазақстандағы этностық ерекшеліктерді дамыту жəне ұлттық- мəдени əралуандылықты
сақтау, тұрақтылық  пен  этносаралық  келісімді  қамтамасыз  ету  реформаларды  тиімді
жүргізудің басты алғышарты болатын. Кеңес дəуірінен кейін Қазақстанның мемлекет ретінде

206
құрылуының айқын бағыты бейбітшілік пен келісімді сақтау. Сол себепті, көпұлтты қоғамда
этносаралық диалог тəрбиесі мемлекеттік саясат деңгейіне көтерілді.
Мұнда  конституциялық  үдеріс, яғни, жаңа  Конституцияны  қабылдау  шешуші  рөл
атқарды. Жоғарыда атап өткендей, Негізгі Заңның тарихи маңызы қоғамда өмірлік маңызы
бар мəселелер бойынша: мемлекеттілік сипаты, жер меншігі, сонымен бірге тілге, Қазақстан
халқының  бірлігі  сияқты  тұжырымдамалық  мəселелер  бойынша  қоғам ортақ  ұстанымдарға
бірікті.
Конституцияға  сəйкес  Қазақстан  халқы  түрлі  этностық  тиістілігі  бар  біртұтас
азаматтық  қауымдастық  ретінде  қарастырылады. Мемлекет  барлығына  жəне  əрқайсысына
этномəдени  мүдделерін  еркін  жүзеге  асыруға, сонымен  қатар, мемлекет  тағдырына
ортақтастыққа мүмкіндік жасайды.
Қоғамдық  келісім – тек  теориялық  пікірталас  мəселелері  ғана  емес, ол  мемлекеттің
күнделікті жүзеге асыратын саясатының тəжірибелік мəселесі болып табылады. Ол, сондай-
ақ, ұлттық қауіпсіздік мəселесі. Қазақстан ұлттық саясаттың сындарлы да сара жолын жүзеге
асырып  келеді. Қазақстан  Республикасы  ұстанып  отырған  ұлттық  саясаттың  тиімділігін
елімізге Кеңес  Одағы ыдырағаннан  кейін  тəн болған  эмиграциялық  толқынның  күрт  азаюы
мен  эмигранттардың  Қазақстанға  қайта  келу  үдерісі  айқын  дəлелдеп  тұрса  керек. Ал 1980
жылдардың соңы мен 1990 жылдардың басындағы эмиграция саяси себептерден орын алған
жоқ еді.
Жаңа  қазақстандық  азаматтылықты  қалыптастыру  еліміздің  мемлекеттілік  негізіне
қатысты  өзекті  саяси  мəселеге  айналды. Саяси  жəне  азаматтық  бірегейлікке  ұмтылыс
Қазақстанды  көп  ұлтты  азаматтардың  біртұтас  қоғамына  айналдырып  отыр. Ал, қазақтар
мемлекетқұрушы əрі топтастырушы этнос болып табылады.
Қазақстанның  тəуелсіздігі – қазақ  халқының  тарихи  атамекенінде  өзінің
мемлекеттілігін құруға деген заңды құқығы. Бұл, сөз жоқ, аса маңызды тарихи оқиға. Қазақ
халқының  өзінің  ұлттық  мəдениеті  мен  тарихын, ұлттық  қадір-қасиетін  жаңғыртуға  деген
табиғи  ұмтылысына  басқа  этнос  өкілдерінің  құрметпен  қарауы  еліміздегі  бейбітшілік  пен
татулық  факторы  жəне  еліміздің  тұрақты  дамуының  стратегиялық  негізі  болып  табылады.
Өйткені, Қазақстан  тарихының  басым  бөлігі  оның  аумағында  тұрған  халықтардың  мəдени-
этностық байланыстарының тарихынан тұрады.
Қоғамдық  келісім – Қазақстандағы  тұрақтылық  пен  дамудың  негізі  дегенге  сайып
келетін ұстаным – ішкі саясаттың темірқазығы болып табылады. Ал өз кезегінде этносаралық
жəне дінаралық татулық толеранттылыққа негізделген. Басқаша айтқанда, «толеранттылық»
термині  келісім  мен  татулық  ұғымы  мен  құбылысына  тəн  болып  келеді. Сондықтан  да
Қазақстан  қоғамын «толерантты  қоғам» ретінде  сипаттауға  толық  негіз  бар. Кез  келген
қоғамның  ішінде, сондай-ақ, əлемдік  қауымдастықта  да  белгілі  бір  халыққа  тиісті
қалыптасқан  қадір-қасиетін  ерекшелеп  көрсететін  дəстүр  бар  екені  белгілі. Мысалы,
«немістік  дəлдік» немесе «американдық  іскерлік» сияқты  ұғымдардың  қалыптасқандығы
баршаға белгілі. Ал  Қазақстан қоғамы қандай ерекше белгілерімен  сипатталады? Қазақстан
қоғамының  басты  сипатына – толеранттылық  қасиет  жатады. Бұл  ерекше  қасиет  ашық
қоғамға  алғышарт  бола  алады. Міне, бұл  қазақстандықтардың  ерекше  қадір-қасиеті  немесе
саяси, экономикалық  жəне  мəдени  дамудағы  қазақстандық  феноменнің  мəні  болып
табылады.
Толеранттылық  ұғымы мен этносаралық толеранттылық құбылысын кең  мағынада  əрі
кешенді түрде қарастырған абзал.
Біріншіден, ол ұлттық қадір-қасиеттің белгісі əрі менталитеттің элементі ретінде басқа
этностардың тұрмыс- тіршілік ерекшеліктеріне, мінез-құлқына, дəстүрлері мен əдет-ғұрпына,
көзқарастарына, діни наным-сенімдеріне деген төзімділік, шыдамдылық, құрметпен қарауды
білдіреді.
Екіншіден,  қоғамда  өзіңнен  мүлде  басқа  да  этностық  қауым  бар  жəне  олар  да  өзің
қатарлы деп танудың өмірлік ұстанымы болып табылады.

207
Үшіншіден, ол  этносаралық  қатынас  мəдениетінің, ұлтаралық  келісім  деңгейінің,
адамдардың  əлеуметтік  ортаға, қарым-қатынасқа, ынтымақтастыққа  бейімділігінің
көрсеткіші, яғни индикаторы.
Төртіншіден, ол  этностардың  бірлігі  мен  келісімін  сипаттайтын  мемлекеттік  ұлттық
саясаттың ұстанымы.
Бесіншіден, ол  этносаралық  келіспеушіліктер  мен  қайшылықтарды  реттеу  құралы,
этносаралық  келісімді  нығайтудың  маңызды  элементі. Ал  толеранттылыққа  қарама-қайшы
ұғымдар – ксенофобия, ұлттық кемсітушілік пен өшпенділік болып табылады.
Алтыншыдан, толеранттылық мемлекеттілік этносаясаттың демократиялық бағытының
көрсеткіші, яғни оның мақсаты теңдік пен өзара сыйластыққа, ынтымақтастыққа, келісім мен
бірлікке сайып келеді.
Қазақстан  халқы  ұлттық  толеранттылық  қасиеттеріне  беріктігі  арқылы  еліміздегі
этносаралық қатынастардың тұрақтылығына алғышарт жасайды.
Тəуелсіз даму жолына  түскеннен бастап  республикада  дəйекті түрде  барлық этностық
топтарды  біртұтас  Қазақстан  халқына  біріктіру  жұмыстары  жүргізіліп  келеді. Барлық
этностар мəдени, тілдік жəне тұрмыстық ерекшеліктеріне қарамастан Қазақстан деген ортақ
шаңыраққа  бірігуде. Тарихи  синтез  елдегі  ортақ  құндылықтар  мен  қазақ  мемлекеттілігін
нығайтудың тарихи қажеттілігін түсінуге алып келген қазіргі этнодемографиялық ахуалдың
қалыптасуына негіз болды.
Қазақстан  этностарының  ортақ  тарихи  тағдыры – бұл  өмірлік  мəні  мен  əрбірінің
тікелей  қатысы  бар, ортақ  тарихи  құбылыстар  мен  үдерістер  кешені. Бұл  тағдыр
ортақтығының беріктігі тарихтың күрделі кезеңдерінде əлденеше рет сыналған болатын. Сол
себепті  де, Қазақстанның  көпэтностық  ерекшелігі  елдің  өркениетті  дамуын  айқындайтын
маңызды ресурс болып табылады.
Қазақстанның  азаматтық  келісім  мен  бейбітшілікті, этносаралық  татулықты  нығайту
бағытындағы  мақсатты  саясаты  елдегі  əлеуметтік  тұрақтылықтың  айқындаушы  факторы
болып  табылады. Сан  алуан  мүдделер  тоғысқан  азаматтық  қоғамды  қалыптастыру
жағдайында базалық құндылықтар мен қағидаттар бойынша ортақ мəмілеге келудің маңызы
зор.
Этносаралық 
толеранттылықтың 
жəне 
қоғамдық 
келісімнің 
үлгісін 
түзу
диалектикасының  өзі, əмбебап  институт – Қазақстан  халқы  Ассамблеясының  қалыптасуы
мен дамуы халықты бірегей саяси субъект ретінде объективті түрде айқындайды.
Негізгі  заңымыздың  кіріспесіндегі «Біз, ортақ  тарихи  тағдыр  біріктірген  Қазақстан
халқы» деген  тұжырым  егемендікті, мемлекеттілікті  жəне  ұлттық  бірлікті  бекітеді.
Сондықтан  осынау  формула  мемлекет  қызметінің  қағидаларын, олардың  ішінде  қоғамдық
келісімді  білдіреді. Қазақстан  халқы – бұл  елдің  рухани  əлеуеті  мен  оның  жаңа  мақсаттар
мен идеяларға ұдайы ұмтылысының мəні.
Көпэтносты  мемлекет  болып  табылатын  Қазақстан  өзінің  этносаралық  қатынастар
үлгісін іс жүзінде орын алып отырған қоғамдық келісім формуласы ретінде алға тартады.
Біріншіден,еліміздеэтностық  жəне  діни  қатыстылығына  қарамастан  азаматтардың  тең
құқықтықты жүзеге асырудың пəрменді тетіктері құрылған жəне олар жетілдіріліп отырады.
Ассамблеяның  Төрағасы  Конституцияның  кепілі – Президент. Бұл  Ассамблеяның
жоғары мəртебесін айқындап тұр.
Екіншіден,қазақстандық  үлгі  азаматтық  бастамашылық, елдің  барлық  қоғамдық-саяси
жүйесі  тартылған  азаматтық  қоғам  мен  мемлекеттің  сындарлы  диалогы  негізінде
қалыптасқан. Бұл  рөлді  қоғам  мен  мемлекетті  біріктіруші  диалог  алаңына  айналған
Қазақстан халқы Ассамблеясы атқарады.
Үшіншіден,Қазақстанның  ерекшелігі – этностық  топтардың  бірегей, азаматтық-
құқықтық  жəне  қоғамдық  тұрғыдан  келгенде  мəртебесі  аса  жоғары  болып  табылады.
Олардың  өкілдері  ұлттық  азшылықтар  емес, Қазақстанның  бірегей  халқының  барлық
құқықтарға ие азаматтары болып табылады.

208
Ел  Конституциясының  он  бір  нормасы  этносаралық  қатынастар  саласындағы
стандарттарды  айқындайды,  ал  «ұлттық  азшылықтар»  деген      ұғым      іс      жүзінде
қолданылмайды.   Қазақстан    халқының  құрылымындағы  этностар  санына  қарамастан
мемлекеттің қорғауында жəне тең құқықтармен қамтамасыз етілген.
Төртіншіден,қоғамдық  келісім  аса  маңызды  саяси-идеологиялық  құндылық  болып
табылады. Негізгі  заңның  осынау  қағидасы  Қазақстан  Республикасы  Конституциясының
сарқылмас əлеуетін объективті түрде ашып көрсетеді, өйткені ол қоғамдық келісім мен саяси
тұрақтылықты, азаматтардың  қоғамдық-саяси  өмірге  жəне  шешімдер  қабылдауға
толыққанды атсалысуы үшін тең мүмкіндіктерін қамтамасыз етудегі мемлекет пен азаматтық
қоғам институттарының рөлін айқындайды.
Бесіншіден,Қазақстан  халқы  Ассамблеясы  сайлайтын  Парламент  Мəжілісінің 9
депутаты барлық этностардың кепілді парламенттік өкілдігін қамтамасыз етеді.
Алтыншыдан, мəдени  саналуандықты  сақтауға  жəне  көбейтуге  мемлекеттің  этностық
тілдер  мен  мəдениетін  қолдау  жөніндегі  тұрақты  саясаты  ықпал  етеді. Кез  келген  этносқа
сыйластық  пен  сенім  көрсетіледі,  оның  өз  шығармашылық  əлеуетін  дамыту  үшін  заңды
түрде бекітілген мүмкіндіктері бар.
Жетіншіден, Қазақстандағы  этносаралық  қатынастар  саясаттан  тыс. Бұлда  заңмен
бекітілген. ҚР Конституциясының  39-бабының 2-тармағында ұлтаралық татулықты бұзатын
кез келген əрекет конституциялық емес деп танылады делінген.
Сегізіншіден,этносаралық  қатынастар  үлгісінде  Қазақстан  халқы  Ассамблеясы
маңызды орын алады.
XXI  ғасырда толеранттылық экономикалық өсімнің маңызды факторы болып,  əлемдік
экономиканы дағдарыстан шығарудың тұтқасы болмақ. Бұл үлгі Қазақстанда уақыт сынынан
өткен, тиімділігі тарихпен дəлелденген. Қазақстан сияқты көпұлтты қоғамда ұлттық бірлікті
қалыптастыру  мен  нығайту  мемлекеттің  тəуелсіздігі  мен  қауіпсіздігін, əлеуметтік-
экономикалық  жəне  саяси  дамуының  стратегиялық  бағыттарын  жүзеге  асырудың  базалық
негізі болып табылады.
Ол  бүгін  қоғамдық-саяси, əлеуметтік, азаматтық, ғылыми  негізделген  идеологиялық
маңызды  қызметін  жүзеге  асырып, елдегі  қоғамдық  келісім  үлгісінің  сабақтастығына
себепші болады.
Бұл  көпэтностық  жəне  көпмəдениетті  қоғамды  біртұтастыққа  интеграциялауды;
этностық  шығу  тегіне  қарамастан  барлық  азаматтардың  тең  құқылығын; мемлекеттік
саясаттың  тұтастығын; этносаясат, саяси, əлеуметтік-экономикалық, рухани-мəдени
салалардағы  реформалардың  өзара  байланысын; этносаралық  қатынас  мəдениеті  мен
этикасын қалыптастыруды қамтамасыз етеді.
2014 жылы 17 қаңтарда «Қазақстан жолы – 2050: Бір  мақсат, бір мүдде, бір  болашақ»
атты Қазақстан халқына Жолдауында Елбасы табысты əрі гүлденген Қазақстанды құру үшін
жаңа ұйыстырушы идеология мен ұлттық идея ретінде «Мəңгілік Ел» идеясын жариялады.
Қасиетті  Ұлытау  баурайындағы  Елбасының  «Мəңгілік  Ел»  туралы  асыл  пікірлері  тек
халқымыздың  сан  ғасырлар  бойғы  арманы  ғана  емес, сонымен  қатар, тəуелсіздік
жылдарындағы  Қазақстан  дамуының  нақты  нəтижелері  екенін  тұжырымдады. Мемлекеттік
саясаттың  динамикалық  форматы  жаңа  идеологиялық  мазмұнмен  толығып  отырғандығын
көрсетеді. Осы  тұрғыдан  алғанда  қоғамдық  институттардың  дамуында  жаңа  бағыттар
қалыптасып, тұжырымдамалық  негізі  бар  əлеуметтік  салаға  бағдарлы  басымдықтарға  жол
ашылып отыр. Осылайша, ең алдымен, қоғамдық келісімді, ұлттық бірлікті нығайтуға жəне
адам капиталының сапалық тұрғыда өсуіне бағытталған мемлекеттік саясатты тиімді жүзеге
асырудың стандарттары негізделді.
Қазақстан  Республикасы  Конституциясы  мен  Қазақстан  халқы  Ассамблеясының 20
жылдығын  атап  өту  барысында «Біз, ортақ  тарихи  тағдыр  біріктірген  Қазақстан  халқы...»
деген  конституциялық  концептің  жүзеге  асырылуы  мен  мемлекет  қызметінің  басты
қағидатына айналу үдерісін, қазақстандық этносаясаттың демократиялық трендтерін одан əрі
зерттеп-зерделеудің өзектілігі арта түседі

209

жүктеу/скачать 3,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: