Астана 2015 Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

9 

 

Респонденттерге  сондай

-

ақ  нақтылаушы  сипаттағы  сұрақтар  да 

 

қойылды

. 

Негізгі  дала  зерттеуінің

 

алдында  Астана  қ.  3  мектебі  негізінде 

сауалнаманың  респонденттер  толтыру  үшін  түсініктілігі  мен  қол 

жетімділігін

 

тұжырымдаудың  айқындығы  мен  бір  мағыналылығын

, 

толтыруға қажетті уақыт мөлшері тәрізді сипаттарын  және басқаларын 

тексеру мақсатында аспаптардың

 

апробациясы

 

жүргізілген болатын. 

  

 

Бастапқы деректерді жинау және талдаудың негізгі 

процедуралары

 

 

1 

Зерттеудің дайындық және ұйымдастырушылық кезеңдері

 

1.1 

Іс

-

әрекеттердің

 

жалпы жоспарын құрастыру

 

1.2 

Зерттеудің бағдарламасын әзірлеу. Мақсаттар мен зерттеу міндеттерін, 

болжамдарды бекіту. 

 

1.3 

Зерттеуге қатысушылардың іріктемесін есептеу

. 

Зертеу нүктесін таңдау

  

1.4 

Зерттеу құралын әзірлеу

 

1.5 

Жолдама құжаттарды әзірлеу

  

 

Сауалнама жүргізу бойынша нұсқау 

 

 

Ілеспе хаттар

 

 

Сауалнама жүргізуші маманның құжаттары 

 

1.6 

Астана қаласының 3 мектебінде зерттеу құралының апробациясын жүргізу 

 

1.7 

Сауалнама жүргізуді ұйымдастыру 

 

 

Сауалнама жүргізуші мамандардың нұсқамалығын

 

өткізу 

 

 

Мектептерде зерттеу жүргізуге рұқсат алу үшін аймақтық білім басқару 

мекемелеріне ілеспе хаттарды тарату 

 

2 

Далалық зерттеу кезеңі

 

2.1 

Сынамалы сауалнама жүргізу

 

 

Сыналамалы сауалнама нәтижелері бойынша зерттеу құралына 

өзгерістер

 

енгізу  

 

 

Сынамалы сауалнама нәтижелері бойынша есеп дайындау 

 

2.2 

Сауалнама жүргізуді ұйымдастыру және іске асыру 

 

 

Сауалнама толтыру бойынша зерттеуге қатысушаларға нұсқамалық өткізу 

 

2.3 

Сауалнама нәтижелерін өңдеу 

 

 

Толтырылған сауалнама бланкілерін қабылдау

 

және тексеру 

 

 

Сауалнамаларды кодпен жазу 

  

 

Нөмірлеу

 

 

Сауалнама мәліметтерінің электрондық үлгісін жазу

 

 

Сауалнама деректер ауқымын іріктеу 

 

 

Мәліметтер бойынша кесте құрастыру  

 

2.4 

Мәліметтерді талдау 

  

3. 

Зерттеудің қорытындылаушы кезеңі 

 

3.1 

Мәлімет талдау қорытындысының жүйесін әзірлеу  

 

3.2 

Зерттеу нәтижелері бойынша талдау қорытындысын дайындау 

 

3.3 

Презентация әзірлеу 

 

3.4 

 

«Оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыруда ата

-

аналар ықпалын бағалау»

 

дөңгелек үстелін өткізу

 

 

10 

 

          

Зерттеулер жөнінде жалпы мәліметтер 

 

 

Зерттеуге елдің 16 өңірінен 82 мектептің 5 сынып оқушыларының 

1 

648 ата

-

аналары қатысты. Олардың ішінде  

80,5% 

–

 

аналары

, 

әкелері

 

- 9,2% 

және басқа тұлғалар

 

–

 10,3% (1 

сурет

).  

 

  1 

Сурет

.

Зерттеуге қатысушылар

   

 

 

Респонденттерге 

сауалнама 

жүргізу

 

оқушылардың 

функционалдық

 

сауаттылығына

 

ықпал  ететін  факторлар

 

жөнінде 

мәнмәтіндік  ақпарат  алуға  ммүкіндік  берді.  Сауалнама  нәтижелері  

  

CAPSA 

«

4-

ші

 

сынып  оқушыларының  білім  жетістіктерін  бағалау» 

зерттеу  қорытындыларымен  салыстырылып

, 

«Орта  Азия  елдерінде 

саясат және білім

 

беруді

 

реформалау саласындағы аймақтық диалог» 

халықаралық  ынтымақтастық  бойынша  Германиялық  қоғам

  (GIZ)  

жобасының аясында 

 

талданды

. 

 CAPSA 

аспабы халықаралық мамандар тобымен әзірленген және 

тексерілген, 

оқушылардың 

елде 

қолданылатын білім стандарттарына сәйкес 

не  білетіні    және  не  істей  алатыны

 

туралы 

шынайы  және  ғылыми

-

негізделген  түсінік 

алуды  көздейді.  Тест  сұрақтары  төртінші 

сынып

 

оқушыларының

 

математикалық және 

оқу 

сауаттылығы 

деңгейін

 

анықтауға   

 

бағытталған

: 

жоғары,

 

негізгіден жоғары, негізгі,

 

негізгіден төмен,

 

төмен  

(

қосымшаның

 1 

кестесі

). 

Математика  бойынша  тестке  бірнеше

 

мәтіндік  блоктардың  3 

деңгейлі  күрделіліктегі  тапсырмалары  енгізілген:  арифметика,  логика

, 

геометриялық пішіндер

, 

мәтіндік есептерді шешу

 

және басқалары.  

 

«Оқу  және  түсіну»

 

бағыты  бойынша

 

оқушыларға  көркем  және 

  

публицистикалық  мәтіндермен  жұмыс  істеу 

 

ұсынылған

. 

Тапсырма 

оқылғанның  мәнін  түсуге,  басты  ойын  бөліп  көрсетуге,

 

мәтіндегі  

әрекеттердің

 

реттілігін белгілеуге, кейіпкер әрекетінің себебін анықтауға 

және  басқаларына  бағытталған.  Тестілеу  қорытындылары  бойынша 

жоба қатысушыларының тапсырмаларды   орындаудағы табыстары  оқу 

11 

 

бойынша    математикаға  қарағанда 

  10,6% 

төмен  болды

 

(сәйкесінше 

67,7% 

және

 78,3%). 

Зерттеу  аясында  педагогикалық  қызметкерлермен  жартылай 

құрылымды

 

сұхбат жүргізілді.  Сұхбаттың 

   313 

қатысушысы

 

ішінде

  115 

адам

 

–

 

мектеп  әкімшілігі  өкілдері

,  86 

–

 

сынып  жетекшілері

,  75 

–

психологтар және 

37 

әлеуметтік 

 

педагогтар

 

бар

. 

Сұхбаттың  мақсаты

 

–

 

баланың  мектеп  өміріндегі  ата

-

аналар 

рөліне  қатысты  респонденттердің  пікірлері,

 

көзқарастары  және 

ұсыныстары

 

туралы қосымша ақпараттар алу

.  

Сұхбат  келесі  сұрақтар  блоктарынан  тұрды

: 

балалардың 

функционалдық

 

сауаттылығын 

қалыптастыруға 

ықпал 

ететін  

отбасылық

 

факторлар

;  

баланың мектеп өміріне ата

-

аналарды тартуға 

бөгет жасайтын  факторлар

; 

оқушылардың үлгерімін жоғарылату үшін 

ата

-

аналарға берілетін 

  

ұсыныстар

. 

Зерттеу нәтижелері

: 

ата

-

аналармен сауалнама жүргізу

 

 

Оқушылардың  білім  жетістіктері  мен  олардың  отбасыларын 

сипаттайтын 

көрсеткіштер 

арасындағы 

байланыстың 

мектеп 

оқушыларының 

функционалдық

 

сауаттылығына 

ықпал 

ететін 

факторларды талдауда  айтарлықтай мәні бар

.  

Отбасылық  дәстүрлер

, 

отбасындағы  білімдік    орта,  ата

-

аналардың әлеуметтік жағдайы және басқалары ықпал ету факторлары 

ретінде  қарастырылады.  Француз

  c

оциологы 

 

П.

 

Бурдье  (1986)

  

капиталды үш түрге бөледі: 

   

экономикалық

, 

мәдени және әлеуметтік

. 

Мәдени

 

капиталға

 

білім беру, 

  

уақыт өткізу

, 

кітаптар, өнер

  

бұйымдар 

және басқалары жатқызылады

. 

Әлеуметтік 

 

капитал арнайы таныстар 

тобынан,  қоғамдағы  маңыздылықтан

 

және  басқаларынан  тұрады.   

 

Материалдық заттар,

 

мүліктер экономикалық

 

капиталға

 

жатқызылады

. 

Осы  зерттеуді 

талдау  әрбір  ықпал  ету  факторын  жеке 

қарастырады

.    

Көптеген  зерттеулердің  мәліметтері 

бойынша толық отбасынан шыққан балалар 

әдеттегідей

 

неғұрлым  жоғары  нәтижелерді 

иеленеді.  Мысалы

,     

ЭЫДҰ  елдерінің 

PISA-

2012 

отбасында бір ата

-

анамен тұратын қатысушыларының нәтижелері

 

толық  отбасынан  шыққан  құрбыларының  көрсеткіштерінен  15  балға 

төмен. 

 

Бұл  айырма  оқу  жылының  жартысына  қарай  теңестіріледі.

 

Осымен  бірге   

 

қазақстандық

 

толық  отбасынан  шыққан 

PISA-2012 

12 

 

қатысушыларының

     91%-

ы

, 

орташа алғанда, толық емес отбасынан 

шыққан балаларға қарағанда

 

2 балл төмен жинады

 

(НЦОСО, 2013).

 

Осындай  жағдай   

GIZ 

жобасы  аясындағы 

тестілеу 

қорытындылары 

бойынша 

да 

анықталған

. 

Тек  бір  ата

-

ана  тәрбиесіндегі 

балалар толық отбасынан шыққан құрдастарына 

қарағанда

 

жақсы  нәтижелер  көрсеткен.  Толық 

емес  отбасынан шыққан  мектеп  оқушыларының  

тапсырмаларды 

табысты 

орындаулары

 

математика  бойынша 

79,5%

,  оқу  бойынша

  - 

70,5%-

ды

 

құрады

. 

Толық  отбасынан  шыққан 

оқушылардың  көрсеткіштері:  математика 

-  77% 

және оқу 

- 65%. 

Осы

 

«Ата

-

аналардың  мектеп  оқушыларының  функционалдық

 

сауаттылығын  қалыптастырудағы  ықпалын  бағалау»

 

зерттеуінің

 

деректері  бойынша    респонденттердің 

14%-

ы

 

толық  емес  отбасы 

мүшелері

 (2 

сурет

). 

 

  2 

сурет

. 

Зерттеуге қатысушылар отбасыларының құрамы

 

 

 

Толық емес отбасынан шыққан балалардың  табысты оқуларының 

ықтимал  себептері

 

–

 

жалғыз  басты  ата

-

ананың  жоғары  білімділігі, 

беделді  жұмысы 

  (

көп  жағдайда  анасының

), 

олардың  өз  баласына 

өмірдегі

 

ауқаттылық  пен  дербестіктің  кепілі  ретінде  толық  бағалы 

тәрбие мен білім беруге талпынуы.   

 

 

 

Отбасының 

толықтығы және 

оқушылардың 

білім 

жетістіктері  

     

 

13 

 

Сауалға 

қатысушылардың 

 

32%-

ының

 

отбасыларында 

10-11 

жастағы

 

оқушы

      (5 

сынып

) 

үлкен

 

бала

 

болып  табылады

, 30%-

ында 

- 

орташа

, 

26%-

ында 

- 

кіші

  

және

 

отбасылардың

 12%-

ында  

- 

жалғыз

 . 

Отбасындағы  баланың  үлкендігі 

(

үлкен

, 

орташа, кіші,жалғыз) мен оның оқу дағдыларының 

арасында   

 

корреляция

 

бар

 

(r=0,061;  p=0,013)

. 

Оқу 

бойынша ең жоғары табысты

 

нәтижені отбасында 

үлкен

  (72,3%) 

және  жалғыз 

(71,8%) 

болып 

табылатын 

 

қатысушылар

 

көрсетті

. 

Отбасында 

орташа   

  (65%) 

және  кіші

  (68,5%) 

балалардың

 

нәтижелері  төменірек 

болды.  

 

Мұндай  көрсеткіштердің  алшақтығын

 

үлкен  немесе  жалғыз 

балалардың оқуына ата

-

аналарының

 

көп көңіл аударуымен түсіндіруге 

болады.    Кіші  балаларының  жетістіктеріне

,   

олар

 

үлкен  балаларының 

көмегіне сүйеніп

,  

көбінесе аз талап

  

қояды

. 

Аналардың көпшілігінің

 

жас шамасы  

-  31-

ден

 

35 

жасқа  дейін

  (30,2%), 

әкелердікі

  -    36-

дан 

40 

жасқа  дейін

  (25,1%). 

Зерттеуге  қатысқандар 

арасында     

 

әкелердің

  15,3%-

ы

 

мен

   

аналардың

 

10%-

ының жасы–

   45 

жастан жоғары

. 

Аналары

 36- 45- 

жас

 

аралығында, ал әкелері

 

–

  41-

ден

  45-

ке

 

дейін  және  одан  жоғары

 

жастағы 

 

балалар

 

математика бойынша жоғары 

(82%) 

және 

оқу  сауаттылығы  бойынша  орташадан  жоғары 

білім деңгейін көрсетті

  (

тапсырмалардың

  72,5%-

н

 

орындады

). 

Сонымен  бірге,

 

ата

-

аналардың  жас 

шамасы

 

математикаға

 

қарағанда

, 

оқу 

сауаттылығына көбірек ықпал жасайды 

   

(r=0,102; p=0,000/ r=0,093; p=0,000)

. 

 

Респонденттердің 

58,9%-

ының

 

балалары 

қазақ

 

тілінде оқиды,  олардың ішінде үйінде

  53,5%-

ы

 

қазақ тілінде сөйлеседі

. 

Сұралғандардың  

 41,1%-

ының

 

балалары 

орыс 

тілінде 

оқытатын 

мектептерге  барады,

 

осы  мезетте  үйлерінде  осы 

тілде  тек 

38,5%-

ы

 

сөйлеседі

. 

Осылайша

, 

бұл 

балалардың

 

отбасындағы 

сөйлесу 

тілі 

 

мектептегіден ерекшеленеді

. 

Бұдан  басқа

, 

респонденттердің 

  3%-

ы  үйлерінде

 

этникалық 

азшылық  тілінде 

(

ұйғыр

, 

өзбек

, 

қырғыз

, 

курд,  әзірбайжан

 

және 

басқалары

) 

және 

 5%-

ы

  

екі тілде

 

сөйлесетіндерін көрсеткен

.  

Демек, респонденттердің

 16%-

ының

 

отбасында үйдегі сөйлесу тілі 

баланың  мектептегі

 

оқу  тілімен  сәйкес  келмейді. 

   

Мұғалімдерді

 

мектептерде  орын  алатын  тілдік  кедергілер  мазалайды:  «Егер  үйдегі 

 

 

Оқушылардың 

сөйлесу тілдері 

мен үлгерімдері

 

 

 

Баланың 

отбасындағы  

сиблингті 

 

позициясы 

және оның 

үлгерімі

   

успеваемость 

 

 

 

Ата

-

аналардың 

жас шамасы 

және 

оқушылардың 

білім деңгейлері  

    

 

14 

 

қатынасу ортасы қазақша, ал бала орысша оқыса (және керісінше), онда 

оқуда мәселелер туындайды».

 

Жүргізілген  талдау  мектептегі  оқыту  тілі  мен  отбасындағы 

қатынасу

 

тілдері  арасындағы  өзара  оң  байланысты  көрсетті 

(

r=0,628; 

p=0,000)

. 

Бұл  балалар  негізінен  бір  тілде  оқып

, 

қарым

-

қатынас 

жасайтынын  білдіреді.    Сондай

-

ақ

, 

оқыту  тілі  мен  балалардың  оқу 

нәтижелерінің арасындағы  

     

корреляция  анықталды

 

(r=0,096;  p=0,000). 

Айтып  көрсететін  жайт

, 

оқушының  оқу  және  математикалық 

сауаттылығына  әкесінен

 

қарағанда

, 

анасының сөйлеу тілі көбірек әсер 

етеді 

(r=0,068; p=0,006)

. 

Балалардың 

мектептегі 

үлгерім 

нәтижелеріне

 

ата

-

аналарының  білімі,  олардың 

жалпы  білімдарлық  деңгейлері,

 

ой

-

өрісі айрықша 

әсер

 

етеді

. 

Әкелерге

 

қарағанда

 

жоғары 

білімді 

(

сәйкесінше 

37,8% 

және

 25,2%)

,  сондай

-

ақ  тек 

жалпы  орта  білім  алған  да  аналардың 

(18,4% 

және

 17,5%) 

үлесі

 

жоғары

.  

Негізгі  орта 

(6,4%), 

сондай

-

ақ  техникалық 

және  кәсіби  білімі  бар

  (25,4%) 

әкелер  мен 

аналардың

 

үлесі

 

бірдей. 

 

Аналардың 

2,1%-

ы

 

мен 

 

әкелердің

  1,4%-

ы

 

жоғарыдан

 

кейінгі білімі бар  (магистр, ғылым

 

докторы

). 

Анықтама

: 

ЭЫДҰ  елдерінде

  PISA-2012 

нәтижелері  бойынша   

 

ата

-

аналардың 

12,2%-

ында

 

бастауыш  және  негізгі  орта  білімі,

 

51,9%-

ында

  

техникалық және кәсіби, сондай

-

ақ жоғары білімі бар.  

 

Зерттеу  нәтижелерінің  корреляциялық 

талдауы

1

, 

анасының білімінің болуы  баланың 

математика бойынша жетістіктеріне қарағанда

 

(r=0,076;  p=0,000)

,  оқу  сауаттылығына  көбірек 

әсер

 

ететіндігін 

       

(r=0,113;  p=0,000)

 

анықтады

. 

Бұл баланың оқу бойынша үлгерімі  

 

анасының 

білім  деңгейіне   

1,3%-

ға

 

тәуелді  екенін  білдіреді 

(R2 =0,013;  F(1,1646) 

=21,12, p<0,000). 

Отбасы  әкесінің  білімі  баланың

 

математикалық  және    оқу 

сауаттылығына  әсерін  тигізбейді.  Ал  екі  ата

-

ананың  да  жоғары  және 

жоғарыдан кейінгі білімінің болуы математикалық және  оқу үлгерімімен 

тек  әлсіз  оң  байланыста   

(

r(математика)=0,057,  p=0,024/  r(оқу

)=0,099, 

p=0,000)

. 

Бұл  дерек  ЭЫДҰ  елдерінің  статистикасынан  айтарлықтай 

ерекшеленеді,  оған  сәйкес     

  PISA-2012 

нәтижелері  бойынша  ата

-

ананың

 

жоғары 

білімінің 

болуы 

оқушының 

академиялық 

                                                           

1

Ата

-

аналармен сауалнама жүргізу нәтижелері мен 

GIZ 

халықаралық  зерттеуі тестерін  

 

салыстыру

 

 

 

 

Ата

-

аналардың 

білім деңгейлері 

және 

 

оқушылардың 

үлгерімдері

   

 

15 

 

табыстылығының

 

27%-

ын 

түсіндіреді 

(R2=0,27)

. 

PISA-2012 

қорытындылары

 

бойынша

, 

ата

-

аналары  жоғары  білімді  отбасынан 

шыққан  балалардың  нәтижелері,  ата

-

аналарының

 

мұндай  білімі  жоқ  

құрдастарының

 

жетістіктеріне  қарағанда  77  балға  жоғары  болды

. 

Оқушылар  көрсеткіштерінің    алшақтығы

  37-

ден

 

(Мексика)  173  балға 

дейін

 

(Словакия)

 

ауытқиды

. 

Респонденттер  ішінде  білім  беру,  медицина  және  басқа 

салалардағы 

білікті 

мамандар

 

қатарына

 

аналардың

  27,4%-

ы

 

және 

 

әкелердің

  12,1%-

ы

 

жатады

. 

Ата

-

аналардың 

30%-

ы

 

- 

кеңсе 

қызметкерлері

  (

хатшылар

, 

мәліметтерді  енгізу 

операторлары  және  б

.) 

және  қызмет  көрсету

 

саласының  қызметкерлері   

  (

турагенттіктер

, 

мейрамхана 

қызметшілері

, 

әлеуметтік

 

қызметшілер

, 

сатушылар  және  б

.), 

олардың 

көпшілігі 5 сынып

 

оқушыларының аналары.                                                                                        

 

Зерттеуде ананың лауазымдық мәртебесінің 

мектеп оқушысының

 

оқу сауаттылығына оң әлсіз 

ықпалы  болатыны

 

анықталды   

 

(r=0,063;  p=0,013)

. 

Сонымен,  жоғары 

лауазымды

 

атқаратын

 

аналардың балалары

 

(математика –

 84% 

және 

оқу

 

–

  76%) 

төмен  мәртебелі

   

лауазымдағы  аналардың  балаларына 

қарағанда

 

(математика  –

  73,7% 

және  оқу

 

–

  61%),   

неғұрлым  табысты 

нәтижелерді көрсетті.

  

Математикалық  сауаттылықтың  жоғары  және    ілгері  деңгейін 

көрсеткен  оқушылардың   

  57%-

ының

  (80%  -  100% 

орындау

) 

аналары 

білікті  маман  болып  қызмет  атқарады

  (

оқытушылар

, 

заңгерлер

, 

дәрігерлер және 

 

т.б

.). 

Ата

-

аналардың  жоғары  лауазымдық  мәртебесі    оқушылардың 

жақсы  үлгерімімен    коррелияцияланады

.  PISA-2012 

нәтижелері 

бойынша

,   

ата

-

аналары  білікті  және  біліксіз  қызметкерлер  болып 

табылатын балалардың үлгеріміндегі айырма  86 балды құрайды

, 

бұл 

   

мектепте оқудың 

2,2 

жыл уақытымен теңестіріледі

. 

  PISA-2012 

нәтижелері  көрсетуінше,

 

жоғары  лауазымды 

атқаратын    және  мамандығы  орташа  немесе  төмен  мәртебелі

   

ата

-

аналардың  балаларының  нәтижелері  арасындағы  айырма       

  44-

тен

 

(Япония) бастап 

131-

ге

 

(Словакия) дейін түрленеді және ЭЫДҰ елдері 

бойынша 85 балды

 

құрайды

. 

Әкелердің

 

басым саны құрылыс, автомобиль көлігі,

 

металлургия 

және  машина  жасау  салаларында  жұмыс  істейді

  (20,9%). 

Ата

-

аналардың  журналистикамен,  альпинизммен,  спортпен,  музыкамен 

айналысатыны

 

туралы жауаптары бірлі жарым болды 

(1%).  

Сауалға  қатысушылардың 

8,1%-

ы

   

жеке  бизнестері  бар  екенін

 

көрсетті,  олардың  балаларының  математика  бойынша  нәтижелері

 

 

Ата

-

аналардың 

мамандықтары

 

мен 

оқушылардың  

  

оқу жетістіктері

 

 

 

 

 

 

16 

 

(80%) 

оқуға  қарағанда

  (

тапсырманың

  71,5%-

ын

 

орындау

) 

жоғары 

болды

. 

Ата

-

аналардың

  15,3%-

ы

 

еш  жерде  жұмыс  істемейтіндерін 

көрсетті.

 

Олардың  ішінде,  декреттік  демалыстағы  аналар,

 

сондай

-

ақ 

зейнеткерлер  және  уақытша  жұмыс  істемейтіндер  бар

. 

Бұл  санатта 

сонда

-

ақ ақы төленетін жұмыста ешқашан еңбек етпегенін, өйткені үй 

шаруашылығын  жүргізіп  және  бала  тәрбиелеумен

 

айналысатынын 

көрсеткен аналар қатарынан респонденттер болды

 (3 

сурет

). 

Зерттеуде анықталғаны,

 

балалардың үлгеріміне

 

көбірек деңгейде 

аналарына  қарағанда,  әкелерінің  жұмыссыздығы  жағымсыз  ықпал 

жасайды

. 

Сонымен

, 

жұмыс істемейтін

 

әкелердің балалары математика 

бойынша  тапсырманың

  71,6%-

ын

 

және  оқу  бойынша

  59%-

ын

 

орындады

. 

Аналары  жұмыс  істемейтін  тестілеуге  қатысушылардың 

көрсеткіштері  табыстырақ

: 

математика  бойынша 

77,3% 

және

 

оқу 

бойынша

 66,1%. 

 

  3 

сурет

. 

Респонденттердің кәсіби қамтылуы

 

 

Мектепте  оқуды

 

бастаған  кезеңінен

-

ақ  әлеуметтік

-

экономикалық 

мәртебесі  төмен  отбасылардың  балалары  әл

-

ауқаты 

жоғары 

отбасылардан 

шыққан 

құрдастарына

 

қарағанда

, 

бастапқы 

сауаттылықтың  төмен  көрсеткіштерін  көрсетеді

  

(сөздік

 

қоры  және   

 

фондық  негіздерді  білу

) 

(

Buckingham 

және б

., 2013

). 

Мектеп    оқушыларының  бұл  санаты  бұдан  

кейінгі оқу жылдары ішінде де төмен академиялық 

көрсеткіштерді 

(

оқу  және

 

математика)  сақтау 

тенденциясына

 

ие 

(

Feinstein и Bynner, 2004

). 

2,8

10,9

5,5

12,1

7,1

1,8

11,8

17,9

2,9

1

4,5

12,5

11,1

8,4

27,4

9

0,4

1,8

11,4

1,5

1,8

7,6

Жұмыссыз

Шағын бизнеске ие

Кеңсе қызметкері

Білікті маман

Қызмет көрсету аясының қызметкері

Ауыл шаруашылығы қызметкері

Қол еңбегі қызметкері

Қара жұмысшы

Корпоративтік менеджер

Кіші техникалық маман

Басқа

Әке

Ана

 

Отбасының 

табысы мен 

оқушының 

үлгерімі

 

17 

 

Бұл осы зерттеуде де расталады.  

 

 Төмен (< 50 мың) және жоғары 

(>  200  мың)  табыстары  бар  отбасылардағы  мектеп  оқушыларының 

нәтижелері арасындағы айырма 2 балды құрайды.

 

Есте  қаларлығы,  материалдық  молшылық  математикаға 

қарағанда,  оқу  сауаттылығына    көбірек  ықпал  етеді

 

(r=0,126;  p=0,000/ 

r=0,071; p=0,004)

. 

Кірісі жоғары отбасының балалары табысты нәтижелер 

көрсетті:

 

математика  бойынша  тапсырманың

  85,4%-

ын

 

және  оқу 

бойынша 

 79%-

ын

  

орындады

. 

Көпшілік респонденттер отбасының жалпы айлық табысы  

 50-

ден 

150 

мың  теңгеге  дейін

  (53,3% 

адам

).   

Респонденттердің 

22,8%-

ының 

отбасының

 

табысы 

50 

мың теңгеге дейін

 (

негізінен толық емес

). 

Жоғары 

білімді екі ата

-

ана да жұмыс істейтін отбасылар 150 мыңнан және 200 

мың теңгеден жоғары табысты көрсетті

.  

Көпшілік  респонденттердің  жеке  пәтерлері немесе  өз үйлері  бар   

 

(80,5%)  (4 

сурет

).  CAPSA 

тестілеу  нәтижелері  бойынша

, 

ата

-

аналары 

бөлмені  немесе  пәтерді  жалдап  тұратын  балалардың  тест 

тапсырмаларын орындау пайызы төмен   

(

математика

 - 71% 

және оқу

 - 

60,9%).

 

 

  4 

сурет

. 

Тұрғын

-

үй жағдайлары

 

 

 

 

 

 

Ата

-

аналар  немесе  басқа  заңды  өкілдер  баланың  жан

-

жақты 

дамуы  үшін  қажетті  жағдайлар  жасауға  міндетті   

(«ҚР

 

балалар  құқығы 

туралы»ҚР

 

Заңының 24 б.2 т.

). 

Алайда отбасының 

әл

-

ауқаты  өздігінен  балалардың  мектептегі 

табыстарына 

 

оң ықпал жасай алмайды.   Одан 

бұрын 

отбасылық 

құндылықтар,

 

дұрыс 

қалыптасқан  отбасы  ішіндегі  байланыстар  әсер 

етеді

.    

Отбасы 

мерекелерінің 

қолдаушылары 

және  сақтаушылары  әдеттегідей,  аға  ұрпақ 

Отбасындағы 

білімдік орта мен  

 

мектеп 

оқушысының 

функционалдық 

сауаттылығы 

 

18 

 

болып  табылады.    Баланың  тұрып  жатқан  үй

 

жағдайы  оқушының 

функционалдық

 

сауаттылығын

 

қалыптастыруда 

маңызды 

рөл 

атқарады. Сонымен

, 

әжелері

 

және  аталарымен бірге тұратын балалар 

басқа  құрдастарымен  салыстырғанда,  математика  бойынша

  (79,3%) 

және оқу бойынша

 (68,3%) 

неғұрлым табысты нәтижелер көрсетті

.  

Сондай

-

ақ  үйдегі  білімдік  орта  мен    оқушының  мектептегі 

жетістіктері  арасындағы  өзара  байланыс  байқалады

. 

Сауалнамалар 

деректері  бойынша

, 

көпшілік  респонденттердің  отбасында  баланың

 

сабаққа  дайындалуы  үшін  қажетті  жағдайлар  жасалған.    Көпшілігінің 

жеке  бөлмелері

    (70,6%), 

жұмыс  үстелі

  (67,8%)

,  тыныш  жұмыс  орны 

(42,1%)

, компьютері

 (59,6%)

, сөздігі

 (48,2%

) және

 

оқу әдебиеті

 (44,7%) 

бар

. 

Сауалнаманың  аз  қатысушылары  үйде

 

өнер

 

және  музыка 

бойынша суреттер, кітаптар, компьютерлік оқыту бағдарламаларының,

 

газеттер мен журналдар топтамасының барын хабарлады

   (5 

сурет

). 

 

5 

сурет. Отбасылардың білімдік 

 

ресурстары 

 % 

 

 

 

Зерттеуде анықталғаны, үйдегі мәдениет бұйымдары  

(

суреттер

, 

поэтикалық  жинақтар  және  б

.) 

мектеп 

оқушысының  оқу  сауаттылығына  оң 

әсерін

 

тигізеді 

(r=0,144, p=0,000)

. 

Сабаққа  дайындалатын  үстелдің, 

тыныш  жұмыс

 

орнының,  техникалық 

анықтамалардың

 

және  энциклопедия

-

19 

 

лардың  болуы  сондай

-

ақ  оқу

     

(r=0,117,  p=0,000)

 

мен 

 

математикаға

 

(r=0,115, p=0,000) 

оң әсерін тигізеді

. 

Үйде

 

поэтикалық  жинақтың    болуы  балалардың  оқуға 

қызығушылықтарын

 

дамытуға  дұрыс  ықпал  жасайды

 

(r=0,062,  p=0,012). 

Мұндай отбасылардың оқушылары

 

тестілеудің басқа қатысушыларына 

қарағанда

 

оқу  бойынша  тапсырманы 

  5,6%-

ға

   

артық  орындады

 

(

сәйкесінше 

73,6% 

және

  68%).  PISA-2012 

қорытындылары

 

бойынша

, 

ЭЫДҰ елдерінде мұндай айырма 

32 

балды құрайды

. 

Ақпараттық  технологиялардың  дамуымен  бірге  қазіргі  қоғам 

өмірінде

 

сандық  құрылғылар  мен  Интернет    рөлінің  айтарлықтай 

күшейіп  келеді

.     

Сондай

-

ақ,  гаджеттердің  болмауын

 

(планшеттер

, 

электрондық кітаптар және б.) сауалнамаға қатысушылардың  

 

тек

 10%-

ы

 

ғана белгіледі

 (6 

сурет

). 

 

 

  6 

сурет

. 

Респонденттер отбасыларындағы сандық құрылғылардың болуы

 

 

Қазіргі

 

құрылғылар тек көңіл көтеруге емес, сондай

-

ақ жаңа білім 

алу мен күнделікті мәселелерді шешуге де қол жетімділікті оңайлатады.  

 

  

«Ақпараттық  тор»  арқасында  балалар  өздері  үшін

 

жаңа  әлем 

ашады,  жаңа  ақпараттар  мен  көп  білім  алады.  Сауалнамаға  

қатысушылардың

    51,8%-

ы

 

Интернеттің  қол  жетімділігін    белгіледі

. 

Зерттеу  нәтижелері    АКТ

 

қолданудың    оқу   

(r=0,182,  p=0,000) 

және 

математикалық сауаттылыққа 

(r=0,146, p=0,000)

  

оң әсерін көрсетеді

. 

Тұтастай  алғанда

, 

үйдегі  білім  ресурстары  мен  ақпараттық 

құрылғылар

 

математикалық сауаттылыққа 

2,4%-

ға, оқу

 

сауаттылығына 

3,5%-

ға

  

әсер етеді 

(R2  =0,024;  F(3,1644)  =13,24 p<0,000; R2 =0,035;  F(3,1644) 

=19,88, p<0,000).

 

 

20 

 

 

Респонденттердің  көпшілігінің  жауаптары 

бойынша

, 

олардың баласы күн сайын Интернетті 

оқу  мақсатында  емес,  компьютер  ойындары  

(44,8%), 

музыка  тыңдау  үшін

 

(43%) 

жиі 

пайдаланса,  сайттардың  сирек    қонақтары

 

уақытты  пайдалы  өткізеді    (журналдар,  кітаптар 

оқиды

).  

Мұндай зерттеу нәтижелері компьютер болу 

фактісінің өзі және оны пайдалану оқушылардың 

оқу  сапасын  көтермейтіндігін  дәлелдейді.

 

Олар 

оны қандай мақсатпен қолданатыны және өздігінен қажетті ақпаратты 

іздеуге    қаншалықты

 

қатысатыны

 

маңызды

. 

Ата

-

аналар  тарапынан 

дұрыс бақылау жасау кезінде  Интернет тек пайда әкеледі

 (

интернетті 

пайдалану  уақытын  шектеу,  қажетсіз  интернет

-

беттерді  блоктау, 

қауіпсіздік

 

бағдарламасын күшейту және б

.). 

Респонденттердің 

10%-

ынан

 

астамы  олардың  балалары  

Интернетті  не  үй  тапсырмаларын  орындау  үшін

, 

не  көңіл  көтеру  үшін 

 

 

Интернет және 

мектеп 

оқушысының 

функционалдық 

сауаттылығы

 

жүктеу/скачать 3,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: