Астана, 2015 КƏсіби қазақ тілі
жүктеу/скачать 3,93 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1. Баламасы бар термин сөздер
- Кәсіби қазақ тілі 2. Қазақша баламасы жоқ интернационалдық термин сөз- дер
- 4-тапсырма.
| Термин сөздер – ғылым, техника, өндіріс т.б. саласындағы
ұғымдар мен зат атауларын білдіретін сөздер. Қазақ тіліндегі термин сөздер 2 түрлі жолмен жасалған. 1. Баламасы бар термин сөздер: 1) жергілікті және көне сөздер- ден жасалған термин сөздер: универсал – әмбебап, устав – жарғы, комплекс – кешен, администратор – әкім, т.б. 2) тілімізде бар сөз- дерді біріктіру арқылы жасалған термин сөздер: семья – отбасы, музей – мұражай, герб – елтаңба, гимн – әнұран, паспорт – төлқұ- жат т.б. 39 Кәсіби қазақ тілі 2. Қазақша баламасы жоқ интернационалдық термин сөз- дер: коэффициент, синус, куб, азон, аммиак, карта, материк, гло- бус, синтаксис, диалект, антоним, дисфемизм т.б. Терминдер бір ғана ұғымды білдіретіндіктен, бір мағыналы бо- лып келеді. Терминдердің мағынасы әрқашан тұрақты болады. Терминдердің жасалу жолдары: 1. Қазіргі қазақ тіліндегі кейбір терминдер орыс, араб, еуропа тілдерінде қалыптасқан үлгісінде жұмсалады: квадрат, синоним, эпос, поэзия т.б. 2. Қазақ тілінен балама табу арқылы: кеден – таможня, әмбе- бап – универсал, кешен – комплекс, хаттама – протокол, ғарыш – космос. 3. Сөзжасамдық тәсілдер арқылы жасалады. а) Сөздерді біріктіру арқылы жаңа термин жасалады: әнұран – гимн, төлқұжат – паспорт, әуежай – аэропорт, елтаңба – герб т.б. ә) Қысқарту тәсілі негізінде жасалады: БАҚ (Бұқаралық ақпарат құралы) – СМИ (Средства массовой информации), ЖОО (Жоға- ры оқу орны) – ВУЗ (Высшее учебное заведение), ҰБТ (Ұлттық бірыңғай тест) – ЕНТ(Единый национальный тест), БҰҰ (Біріккен Ұлттар Ұйымы) – ООН (Организация Объединенных Наций) т.б. Ғылымдар саласы бойынша терминдер. 1) Лингвистикалық терминдер: фразеология, фонетика, лексика, морфология, синтаксис, стилистика, метафора, идиома, метони- мия т.б. 2) Әдеби-өнер терминдері: проза, комедия, драма, опера, сатира, поэзия, эпос, консерватория, либретто, дирижер т.б. 3) Математика терминдері: алгебрa, аксиома, теорема, коэффициент т.б. 4) Физика терминдері: атом, оптика, механика, энергия, ампер т.б. 5) География терминдері: глобус, циклон, меридиан, экватор, Азия, Африка, масштаб, тайфун, карта т.б. 4-тапсырма. Жалпылама қолданылатын сөздерді бір бө- лек, термин сөздерді бір бөлек бағаналарға бөліп жазыңыз. Термин сөздердің қандай тәсілмен жасалғанын анықтаңыз және ауда- рыңыз. Ақпарат, аудармашы, ауа, әуежай, әмбебап, әнұран, бағдаршам, бейнебаян, БАҚ, билік, БҰҰ, ғарыш, ермексаз, елтаңба, ел, жазушы, |