Атысушылардың пікір алмасуы Жал пыұлттық идея Мәңгілік ел, тәуелсіздігіміздің

5 

№10 

(146) 

желтоқс

ан 

2014 

   декабр

ь 

5 

О 

снова  метода  проектов  –  идея,  составляющая  суть  понятия 

«проект»,  его  прагматическая  направленность  на  результат,  который 

получается при решении той или иной практически или теоретически 

значимой проблемы. 

Этот результат можно увидеть, осмыслить, применить в реальной 

практической деятельности. На уроках технологии ученикам даю твор-

ческие  задания,  например,  сделать  проект  изготовления  скалки.  Он 

должен придумать какого размера, длины она будет. Как ее расписать, 

чтобы  приятней  было  подарить  своей  маме  на  праздник  или  день 

рождения.  Чтобы  добиться  такого  результата,  необходимо  научить 

детей:  самостоятельно  мыслить;  находить  и  решать  проблемы;  спо-

собность прогнозировать результаты; умение устанавливать причинно

-следственные связи. 

Метод  проектов  всегда  ориентирован  на  самостоятельную  дея-

тельность учащихся, которую они выполняют в течении определенно-

го отрезка времени. Он может быть индивидуальным или групповым и 

всегда предполагает решение какой-то проблемы. А решение пробле-

мы  предусматривает,  с  одной  стороны,  использование  совокупности 

разнообразных  методов  и  средств  обучения,  а  с  другой  необходи-

мость  интегрирования  знаний  и  умений  из  различных  сфер  науки, 

техники, технологии, творческих областей. 

Результаты выполненных проектов должны быть, что называется, 

«осязаемыми». 

Основные требования к использованию метода проектов: 

1)  Наличие  значимой  проблемы,  требующей  интегрированного 

знания; 

2)  Практическая,  теоретическая,  познавательная  значимость  ре-

зультатов;  

3)  Самостоятельная  (индивидуальная,  парная,  групповая)  дея-

тельность учащихся; 

4)  Использование  исследовательских  методов,  предусматриваю-

щих определенную последовательность действий. 

В работе над проектами учитель выступает руководителем и орга-

низатором  проектной  деятельности  учащихся:  обеспечивает  учебно-

материальную  базу,  распределяет  и  координирует  работу  учеников, 

ориентирует на достижение конечного результата и может при необхо-

димости вмешиваться в их деятельность. 

Особенно важна роль учителя в организации и управлении рабо-

той над групповыми проектами. От учителя требуется дифференциро-

ванный и индивидуальный подход к ученикам с разным уровнем зна-

ний и готовности к творческой деятельности. Учитель должен помочь 

им объединить в единое целое составные части групповых проектов. 

Работу над проектами следует начинать: 

1) С выбора темы проекта, количества участников. 

2) Учителю необходимо продумать возможные варианты проблем, 

сами  же  проблемы  выдвигаются  учащимися  с  подачи  учителя 

(наводящие  вопросы,  ситуации,  способствующие  определению  про-

блем и т.д.) 

3)  Важным  моментом  является  распределение  задач  по  группам, 

обсуждение возможных методов исследования, поиска информации. 

4) Самостоятельная работа участников проекта по своим индиви-

дуальным или групповым исследовательским, творческим задачам. 

5) Необходимым этапом выполнения проектов является их защита. 

 

Т. ИМАНБЕКОВ,  

учитель технологии, 

СОШ-лицей №7  г. Семей 

Метод  творческого  проекта  представляет 

собой  гибкую  модель  организации  образо-

вательно-воспитательного  процесса,  ориенти-

рованного  на  развитие  учащихся  и  их  само-

реализацию  в  деятельности.  В  основе  метода 

лежит  развитие  познавательных  навыков 

учащихся;  умений  самостоятельно  конструи-

ровать  свои  знания;  ориентироваться  в 

информационном  пространстве;  развитие 

критического мышления. 

Ф 

ормы  и  методы  использования 

компьютера  на  уроке,  конечно,  зависят  от 

содержания  урока,  цели,  которую  учитель 

ставит перед собой и обучающимися. Тем не 

менее, можно выделить наиболее эффектив-

ные  приемы:  при  проведении  устного  счета 

даёт  возможность  оперативно  представлять 

задания  и  корректировать  результаты  их 

выполнения; при изучении нового материала 

позволяет иллюстрировать тему разнообраз-

ными  наглядными  средствами;  при  проверке 

фронтальных  самостоятельных  работ 

обеспечивает  быстрый  контроль  результа-

тов;  при  решении  задач  обучающего  харак-

тера помогает выполнить рисунок, составить 

план  работы,  контролировать  промежуточ-

ный  и  окончательный  результаты  работы  по 

плану. 

Компьютерная  техника  заменяет  тради-

ционные  технические  средства,  а  мульти-

медийные  программы  дают  возможность 

учителю  оперативно  сочетать  все  средства, 

способствующие  более  глубокому  и 

осознанному усвоению материала, насыщает 

урок  информацией.  В  преподавании 

математики  отказываться  от  компьютера 

нельзя.  Например,  если  программа  позво-

ляет  быстро  выработать  технический  навык 

построения  симметричных  фигур  на 

плоскости  –  такая  программа  нужна.  Без 

компьютера  подобная  работа  будет  пере-

гружена  массой  дополнительных,  рутинных 

построений и простейших действий. 

Очевидны  приоритетные  направления  в 

работе  с  использованием  информационных 

технологий  по  любому  предмету:  сокра-

щается  время  при  выработке  технических 

навыков  учащихся;  увеличивается  коли-

чество тренировочных заданий. При работе с 

ИКТ  достигается  оптимальный  темп  работы 

ученика,  диалог  с  компьютером  приобретает 

характер  учебной  игры  и  у  большинства 

детей  повышается  мотивация  учебной 

деятельности. 

ИКТ  –  реальность  современного  урока. 

Мой  опыт  использования  компьютера  на 

уроках  математики  показал,  что  обучаю- 

 

щиеся  более  активно  принимают  участие  в 

уроке,  меняется  отношение  к  работе  даже  у 

самых  проблемных  учеников.  От  учителя 

требуется  освоение  возможностей  ИКТ, 

тщательное  продумывание  содержания 

урока  и  планирование  работы  учеников  на 

каждом  этапе  урока.  Время  на  подготовку 

учителя  к  уроку  с  использованием  ИКТ, 

несомненно, увеличивается на первом этапе. 

Но  постепенно  накапливается  опыт  и 

методическая  база,  создаваемая  совместно, 

что значительно облегчает подготовку уроков 

в  дальнейшем.  Опыт  использования  ИКТ  на 

уроках  математики  показал,  что  наиболее 

эффективно  проходят  уроки  геометрии, 

стереометрии,  уроки  алгебры  при  изучении 

функций  и  графиков,  а  также  занятия, 

посвященные  материалу,  выходящему  за 

рамки  школьных  учебников.  А  для  этого 

возможностей  использования  компьютера  и 

проектора уже недостаточно  – необходимо в 

кабинете  иметь  интерактивные  доски  и 

достаточное  программное  обеспечение 

электронными ресурсами. 

Как  показывает  практика,  компьютерные 

технологии  выгодно  использовать  в  различ-

ных ситуациях на разных этапах урока: 

1.  Изучение  нового  материала  (презен-

тации  лекционного  материала  расширяют 

возможности  школьников  осмыслить  и 

запомнить  необходимую  информацию  на 

уроке). 

2.  Первичное  закрепление  приобретен-

ных  на  уроке  знаний  и  умений  (обучающие 

программы  позволяют  ребятам  изучать 

учебный  материал  в  удобной  для  них 

последовательности, выбирая нужный темп с 

остановками  внимания  на  вопросах, 

вызывающих у них затруднения). 

3.  Отработка  теории  (обучающее 

тестирование  включает  задачи  с  пошаговым 

разбором,  что  помогает  ликвидировать 

пробелы  в  знаниях). Комфортность  в  работе 

с  такими  тестовыми  тренажерами  обеспечи-

вается  отсутствием  наказания  за неправиль-

ный  ответ,  снижение  оценки.  Напротив,  

существует поощрение за правильный ответ.  

 

Отсюда  школьник  испытывает  положитель-

ные  эмоции,  поддерживающие  позитивное 

отношение к учению и его успешность. 

4.  Контроль  и  коррекция  знаний 

(проверочное  тестирование  развивает 

умения  учащихся  не  бояться  ошибок,  а 

действовать:  находить  необходимую  инфор-

мацию в случае получения неверного ответа 

в решаемой задаче). 

Если  при  традиционном  обучении  учи-

тель имеет возможность судить о правильно-

сти  работы  каждого  из  учеников  в  классе 

главным  образом  по  конечному  результату, 

после  того,  как  работы  учеников  собраны  и 

проверены.  То  при  использовании  компью-

терных  технологий  учитель  имеет  возмож-

ность проконтролировать каждый шаг работы 

учеников  в  классе.  Например,  при  работе  с 

программой  «Репетитор  по  математи-

ке»  (Кирилл  и  Мефодий),  можно  в  режиме 

«Тренинга»  и  «Задачи»  создавать  «заклад-

ки»,  разбив  все  имеющиеся  вопросы  и  зада-

чи на темы, необходимые учителю на данном 

уроке, на данном этапе изучения темы и для 

каждого ученика в отдельности, что является 

большим  преимуществом  этой  программы. 

Учитель  может  моделировать  задачи  мате-

матики для «слабого» и «сильного» ученика в 

ходе  самостоятельной  работы,  разделив 

задачи на варианты разные по сложности. 

Таким  образом,  применение  информа-

ционно-коммуникационных  технологий  на 

уроках  математики,  дает  возможность  у  уча-

щихся  развивать  пространственное  вообра-

жение, логическое мышление, овладеть прак-

тическими приемами геометрических измере-

ний  и  построений,  использование  компьюте-

ра на уроках математики способствует актив-

ной  деятельности  учащихся,  а  также  позво-

ляет делать уроки, не похожими друг на дру-

га, что способствует интересу к ученью. 

 

 

А. КУСАЙЫНОВА, 

учитель математики и информатики, 

Герасимовская средняя школа, 

Уланский район 

В  настоящее  время  происходит  внедрение  современных  технологий  в  преподавании  естественных  учебных  дисциплин,  в  том 

числе и в математике. Использование их позволяет за короткое время решать множество проблем. 

Использование информационных технологий в процессе преподавания математики дает то, что учебник дать не может; компьютер 

на  уроке  является  средством,  позволяющим  обучающимся  лучше  познать  самих  себя,  способствует  развитию  самостоятельности. 

Наиболее  эффективно  информационные  технологии  на  уроках  математики  применяют  при  мотивации  введения  нового  понятия; 

демонстрации; моделировании; отработке определенных навыков и умений; контроле знаний. 

 

Қараша  айында    «Өрлеу»  БАҰО»  АҚ  филиалы 

ШҚО  бойынша  ПҚ  БАИ  ұйымдастырған    элек-

трондық  оқыту    жүйесін  енгізу  жөніндегі    курсты 

оқу  өте  тығыз  бағдарламамен,  өте  құнды,  бүгінгі 

күн талабына сай, мазмұнды өтті.   

Сабақ барысында біз  оқытудың жаңа техноло-

гияларын  тиімді  қолдануды,  SMART  техноло-

гиясымен  жұмыс  істеуді  және  АКТ  технологиясын 

тиімді  пайдалана  отырып,  бірнеше  ақпараттық 

ресурстарды  пайдалануды  үйрендік.  Егерде  осы 

технология  біздің  күнделікті  өмірімізге  кеңінен  

енгізілетін    болса,  біз  алдағы  уақытта  өркениет 

заман  талабына  сай,  дамыған  елдердің  қатарына  

еркін  кіретін боламыз.  

Бұл  курсқа  келген  әріптестерімізбен    тыңғы-

лықты,  жауапкершілікпен  қатысып  ақпараттық 

технологиялардың  мүмкіндіктерін  пайдаланып, 

жоба  жасадық.  Жоба  өте  қызықты  болды. 

Көңілімізден  шықты.  Жоба  жасау  кезінде  біре-

гейлікті,  ұйымшылдықты  көрдік.  Ойларымыз  бір 

жерден шықты. Бір-бірімізбен таныстық. Білмеген-

дерімізді толықтырдық.  

«Өрлеу»  БАҰО»  АҚ  бізге  осындай  жаңашыл 

технологияларды  үйрететін  курсты  ұсынғанына 

шынайы ризашылдығымызды білдіргіміз келеді. Курс  

барысын  қызықты,  құнды,  мәнді  өткізе  білген  курс 

жетекшіміз  «Өрлеу»  БАҰО»  АҚ  филиалы  ШҚО 

бойынша ПҚ БАИ бөлім бастығы Тобатаева Күлзия 

Кадыровнаның    белсенділігі  мен  біліктілігін  айта 

келе, әріптесімізге  алғысымызды  білдіреміз.  

Г. Байрова, Д. Биязбаева, Ж. Есімжанова,  

курс  тыңдаушылары,  

көпбейінді №3 мектеп-гимназиясының 

мұғалімдері, Өскемен қаласы 

 

*** 

Білім  берудің  жүйесіне  жасалған  жаңа  талпы-

ныстар,  педагогтардың  заман  талабына  сай  білім 

жетілдіру    курстарына  қатысуды  талап  етеді. 

Осындай  мақсатпен  біз,  Катонқарағай    ауданының 

мұғалімдері    қараша  айында  «Өрлеу»  БАҰО»  АҚ 

филиалы ШҚО бойынша ПҚ БАИ ұйымдастыруымен 

Өскемен  қаласының    №3  көпбейінді  мектеп-гимна-

зиясы  негізінде    өткен  «Білім  беру  ұйымдарында 

электрондық оқыту жүйесін енгізу негізінде педагог 

қызметкерлердің АКТ құзырлылығы» курсы бойынша 

дәріс  алдық.  Курстың  алғашқы  күнінде  әрбір 

тыңдаушы  кіріс  тесттерін  тапсырып  тіркелдік. 

ҰОБҚ  туралы  Мейіржан  Еркінұлының  дәріс  сабағы 

өте  ұтымды  болып,  өзіміздің  көкейтесті  сұрақта-

рымызға  жан-жақты жауап алдық. 

Қараша  айында    еліміздегі    айтулы  жаңалық  – 

Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Нұрлы Жол» Қазақстан 

халқына  Жолдауы  жарияланғаны  белгілі.  Біз,      курс 

тыңдаушылары  мен  №3  мектеп  ұстаздары,  осы 

елеулі  оқиғаға  байланысты  «Нұрлы  жол  -  жаңару 

және  даму  жолы»  тақырыбымен  дөңгелек  үстел 

отырысын  өткіздік.  Дөңгелек  үстел  барысында 

Жолдаудың  негізгі бағыттары  талданды. Сонымен 

қатар,  тыңдаушылар  курстан  алған  әсерлерімен 

бөлісті.  Барлық  алынған  іс-тәжірибені  қолдана 

отырып, қатысушылар топқа бөлініп, «Электронды  

мектеп  -  болашақ  мектеп»,  «Мұғалімнің  элек-

трондық  портфолиосы»  сияқты    тақырыптарда 

жоба жасалынып қорғалды.  

Ұйымдастырылған курс осы мақсатқа жетудің 

негізгі  қадамдарының  бірі  болды.  Катонқарағай 

ауданы  мектептерінің  мұғалімдері  курс  аясында 

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы ШҚО бойынша педаго-

гикалық  қызметкерлердің    біліктілігін  арттыру 

институтының  дә-ріс  оқыған  мамандардың  және 

курс  жетекшісі    К.  Тобатаеваның  іскерлігін  жеке 

айтпақпыз.  Жаңа жыл қарсаңында сіздерге  айтар 

тілегіміз:  талмай  ізденіспен  жеткен  жетістік-

теріңіз жалғасын таба берсін! 

 

И.Черяьзданова, Қ.Дамитов ат. орта мектеп, 

А.Зарқымова,  Әбдікерім болыс ат. мектеп,  

М.Бургамбаева, Топқайың орта мектебі, 

Катонқарағай ауданы 

 

 

6 

№10 

(146) 

 желтоқсан

 

2014 

декабрь 

Т 

іл  үйретудің  қай  сатысында 

болмасын  тіл  білімі  салаларын  жеке-дара 

үйрету  мүмкін  емес.  Өйткені  тіл  білімі  бір-

бірімен  тығыз  байланысты  бірнеше  саладан 

тұрады.  Тіл  дамыту  -  қазақ  тілін  оқытудың, 

білім  мен  тәрбие  берудің  ең  маңызды  да 

салмақты мәселесі. Ол арқылы жастарды тіл 

өнеріне баулу, қазақ тілінің қыры мен сырын 

терең  меңгеру,  ойын  жатық  та  көркем  етіп 

жеткізе  білу,  мәдениетті  де  сауатты  жаза 

білу іс-әрекеттері жүзеге асады. 

Тіл  –  бүкіл  тіршіліктің  алтын  қазығы. 

Ғылымның, білімнің қай саласы болмасын ол 

тек тіл арқылы дамиды. 

Өзге  ұлт  өкілдерінің  тілін  дамыту  – 

қазіргі  білім  саласындағы  оқу-тәрбие  ісіндегі 

басты мәселе. Л.Н. Толстой: «Балаға үйрен-

ген сөзін қолдана білуіне жағдай туғыза білу 

керек.  Үйренген  сөзін  өзінің  ауызекі  сөйлеу 

тілінде  қолдана  білсе,  ол  оның  жеке 

меншігіне айналады», - деген болатын. 

Өзге тілді оқушыларға қазақ тілін оқыту-

дағы  басты  мақсат-  сөйлей  білуге,  өз  ойын 

анық  жеткізе  білуге,  жаза  білуге  үйрету,  сол 

себепті  коммуникативтік  қарым-қатынас 

бірінші орында тұрады. Қазақ тілін өзге тілді 

балаларға  меңгертуде  коммуникативтік 

қарым-қатынас бірінші орында тұрғандықтан, 

тіл  материалдары  болсын,  оны  игертуге 

негізделген  жаттығулар  болсын,  сондай-ақ 

тіл  дамыту  жұмыстары  болсын  түгелдей 

қазақша сөйлей білуге, өз ойын жеткізе білу-

ге бағытталуы қажет.  Қазақ  тілін орыс топ-

тарына  нәтижелі  үйрету  үшін  оның  оқыту 

әдістемесін  жетілдіру,  түсіну  -  бүгінгі  күннің 

маңызды  мәселесі.  Сондықтан  қазақ  тілі 

сабақтарындағы  тіл  дамыту  жұмыстары 

оқушылардың  жалпы  ойын  дамытуға  бағыт-

талады. 

 

Қазақ  тілін  оқытуға  байланысты  тіл 

дамыту  жұмысын  ұйымдастырудың  негізгі 

мақсаты - оқушылар белгілі бір дәрежеде қа-

зақша сөйлеп, өз ойын басқа біреуге жеткізе 

алатындай, сондай-ақ  өзгенің сөзін ұға, түсі-

не  алатындай  деңгейге  жету.  Оқушыларды 

осындай деңгейге жеткізу үшін мақал-мәтел-

дерді оқытып жаттатыруға үйреткен тиімді. 

Мақал-мәтелдер  ғасырлар  шежіресі. 

Мақал-мәтелдер  ой  дәлелдігімен,  тереңдігі-

мен,  ықшамдылығымен  ерекшеленеді.  Онда 

өмірдің  сан  алуан  құблыстарына  баға  бері-

ліп,  үлкен  түйін  жасалады.  Халық  даналығы 

үлкен  ойды  аядай  қалыпқа  сыйғызып,  асқан 

шеберлікпен танытқан. 

«Көп сөз - көмір, аз сөз - алтын» деген-

дей,  мақал-мәтелдің  өн  бойынан  поэзияға 

тән  жинақылық,  үнділік,  саздылық,  ұйқас, 

ырғақты кездестіреміз.  Онда басы артық бір 

сөз болмайды. Барлығы өз орнында. 

Мақал-мәтелдің  оқушыларға  тәрбиелік 

жағынан да, сөздік қорды толықтыру үшін де 

теңдесі  жоқ  қазына  екені  белгілі.  Мақал  – 

сөздің мәйегі. Мәйек – бір қазан сүтті ашыта-

тын  (ұйтатын)  ұйтқы,  яғни  қысқа  да  нұсқа 

айтылатын сөз, тоқсан ауыз сөздің тобықтай 

түйіні,  сөздің  ұйытқысы.  Мақал  дегеніміз 

халықтың  ғасырлар  бойы  өмірден,  табиғат-

тан  көрген-білгенін  бейнелейтін  шағын 

шығармасы, сөз өнері... Мақал  бейнелі сөз, 

тілі ұста, құрылысы тұрақты сөйлем. Сондық-

тан  да  ол  жаттауға,  есте  сақтауға,  пайдала-

нуға оңай.  Себебі, қазақ мақал-мәтелдерінің 

құрылымы  қысқа,  өлеңге  жуық,  онда  ұйқас 

та, дыбыс үндестігі де бар. 

Тіл  дамыту  жұмысында  мақал-мәтел 

және  сөз  тіркестерін  пайдаланып  сөйлем 

құратудың  да  пайдасы  зор.  Мұғалім  бұл 

жұмыс  түрі  арқылы  оқушының  ойын  көрікті 

айта  білуге,  мақал-мәтелдердің  тіліміздегі 

көркемдік  ерекшелігін,  оның  тәрбиелік  мәнін 

ұғуға  деген  дағдыны  қалыптастырады.  Оқу-

шы мақал-мәтелдерді кірістіріп сөйлем құрау 

арқылы  олардың  идеялық-көркемдік  ерек-

шелігін  танып  біледі.  Сондықтан  оқушы 

мақал-мәтелді қолданып сөйлем құрау арқы-

лы еңбекке, білім алуға, өнерге, жақсы әдет-

терге  үйір  болуға,  жаман  мінездерден  безу-

ге,  ұқыптылыққа,  тазалыққа,  достыққа,  шын-

дыққа  байланысты  нақыл  сөздерді  үйренуге 

жақын  болады.  Мысалы,  оқулықтардан,  ди-

дактикалық  материалдардан  достық,  оқу-

білім,  өнер,  еңбек,  елі,  жері,  Отаны,  адам-

гершілік  жөніндегі  мақал-мәтелдерді  тапсы-

рып,  оның  мағынасын  қалай  түсінетінін 

айтқызып, шығарма жұмыстарында пайдала-

нуға бағыт беру қажет. 

Мақал-мәтелдерді  пайдаланудың  әдіс-

тәсілдері  көп.  Оларды  сабақта,  сыныптан 

тыс  жұмыстарында,  белгілі  бір  грамматика-

лық  тақырыпты  оқытуға  орай  оларға  сәйкес 

мақал-мәтелдерді  таптырып,  сөйлем  құра-

туға  болады.  Морфологияны  оқыту  арқылы 

тіл дамыту жұмыстарын жүргізгенде жаттығу 

материалдарында   мақал-мәтелдер кеңінен 

қолданылады.  Мысалы,  сөздің  грамматика-

лық  мағынасына  қатысты  сабақта  мақал-

мәтелдерді  пайдалану  арқылы  сөздердің 

лексикалық  және  грамматикалық  мағынала-

рын  тапқызу,  оқушының  грамматикалық 

мағынаны түсінуіне әрі сөз байлығын  артты-

руына  мүмкіндік  береді.  Немесе,  берілген 

сөздерді  (мысалы,  ерлік,  тәрбие,  жүрек,  ел,  

батыр  т.б.  грамматикалық  көрсеткіштер 

арқылы  түрлендіріп,  сол  сөздер  туралы 

мақалдарды  тауып  жазғызу  да  оқушының 

морфологиялық  тұлғаларды  ажырата  оты-

рып, сөздік қорының жетілуіне әсер етеді. 

Зат  есімді  оқытуға  байланысты  «дос», 

«білім»  сөздерін  кірістіріп,  сөйлем  құрату 

пайдалы. Мысалы, «Адал досты ауыртпалық 

танытады».  «Досы  жоқ  басым,  тұзы  жоқ 

асым». «Білім - бақтың жібермейтін қазығы». 

Ал,  сан  есімді  өткенде  «Алтау  ала  болса, 

ауыздағы  кетеді,  төртеу  түгел  болса,  төбе-

дегі келеді». Етістік, есімше, сын есімді оқы-

туға  байланысты  «Сабырлы  шыдар,  са-

бырсыз  жанар,  жақсының  өзі  кетсе-сөзі  қа-

лар»,    «Әдептілік  ерге  керек,  екінші  қызға 

керек»,  «Малды  тапқан  бақсын,  отынды 

шапқан  жақсын»  деген  мақал-мәтелдердің 

екі  сөйлемнен  құралып,  күрделі  ойды  білді-

ретінін,  айтылатын  ойдың  нақты,  өткір 

екенін, әр жай сөйлемдегі ой екінші сөйлемге 

ой тастар, бірін-бірі толықтырып отыратыны-

на    баса  көңіл  бөлінеді,  сондай-ақ  мұғалім 

оқушылардың  оқыған  кітаптарын,  әдебиет 

оқу  кітаптарынан  тәрбиелік  мәні  бар  мақал-

мәтелдерді жинауға бағыт беруі керек, ондай 

мақал-мәтелдерді  шығарма  жұмыстарында 

пайдалана білу жағына көп көңіл бөлу қажет. 

Тіл  дамыту  жұмысында  ауызекі  сөйлеу 

мен  жазба  тілі  бір-бірімен  тығыз  байла-

ныста.  Сөйлеу  тілі  арқылы  адам  екінші  бір 

адамның  айтқан  сөзін  естиді,  тыңдайды  әрі 

онымен  пікір  алысып,  сөйлеседі.  Адам 

осындай  сөйлеу  барысында  тілдің  түрлі 

көркемдік  тілдік  құралдарын  пайдаланады. 

Жазба жұмыстарының бір түрінде хат жазды-

ру жұмысы арқылы да оқушының тілін дамы-

туға болады.  Мұғалім  мұндай  жұмыс түрін  

хабарлы, лепті, сұраулы, сөйлемнің бірыңғай 

мүшелерін,  сондай-ақ  лексиканы  оқытуға 

орай жүргізе отырып, оқушының қаншалықты 

сөздерді  білетіндерін  байқауына  болады. 

Хатты  жолдастарына,  үй-ішіне,  туған-

туыстарына жаздырудан бастау керек. 

Өмірбаян  жаздырып  үйрету  де    тіл 

дамыту  жұмысына  үлкен  септігін  тигізеді. 

Оқушы  өз  өмірбаянын  жазу  арқылы  туған 

жері,  ата-анасының  кім  екенін,  қай  жерде 

жұмыс  істейтінін,  ата-аналарының  қандай 

мамандық иелері, өндіріс, ғылым мен техни-

ка,  шаруашылыққа  пайдалы,  ықпалы  бар-

лығын, туысқандары, аталары, әжелері,  аға-

інілері  жөнінде  білетіндері  жайында  пікір-

лерін  айтады.  Оған  материал  жинау  үшін 

ізденеді,  ата-аналарымен  әңгімелеседі. 

Мұғалім  өмірбаян  жаздыруға  әзірлік  жасау 

мақсатында  өмірбаяндық  шығармалармен 

таныстырады. 

Мұндай  жұмыс  түрлерінің  барлығы  да 

баланы  мазмұндама,  шығарма  жазуға 

дайындайды. Оны шығарма жазудың алғаш-

қы басқышы деп айтуға болады. 

«Жазба сөз - бірыңғай әскер легі емес, 

қой-сиыры  аралас  шұбалған  көш  те  емес, 

теңіз  толқыны  да  емес,  өмірге  түгел  ортақ  

ой-сезімді  дәлірек  те,  толығырақ  та  бере 

алатын  тіл  байлығы.  Бұл  байлықты  қалай 

болса,  солай  пайдалану  болашақ  үшін  қия-

нат»  деген  еді  қазақтың  ұлы  жазушысы  

Ғ. Мүсірепов. 

Қорыта келгенде қазақ тілі сабақтарын-

да  осындай  жұмыс  түрлері  жүйелі  ұйымда-

стырылса,  оқушының  өз  ойын  жаза,  әрі 

дұрыс  айта,  жеткізе  білуі  сөзсіз.  Сондықтан 

қазақ  тілін оқытатын әрбір мұғалім балалар-

дың  жазбаша  дамыту  мәселелерін  осындай 

жұмыс  түрлері  айналасында  ұйымдастыру 

қажет.  Қазақ  тілінің  жаңа  бағдарламасында 

фонетика, лексика, сөз құрамы, сөз таптары 

нақты  грамматикалық  категориялар 

үйретіледі. 

жүктеу/скачать 4,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: