Қазақ әдебиетінің абыз ақсақалы /Әбдіжәміл Нұрпейісов 95 жаста/Танымдық сағат

/Әбдіжәміл Нұрпейісов – 95 жаста/Танымдық сағат

Қазақстанның халық жазушысы, XX ғасырда қазақ әдебиетіне зор үлес қосқан суреткерлердің бірі, қоғам қайраткері Әбдіжәміл Нұрпейісов 95 жасқа толды. Ендеше қадірменді біздің бүгінгі оқырмандар «Қазақ әдебиетінің абыз ақсақалы» атты  танымдық сағат жазушымыз Әбдіжәміл Нұрпейісовке шығармашылығына арналады.

Әбдіжәміл майданда қолы қалт еткенде қойын дәптеріне «Курляндия» романының ал­ғашқы нұсқасын түртіп жүреді. Елге аман-есен келгесін киіз төсекке етпетінен жатып алып сол қолжазбасын жал­ғас­тырады. Онысын одан әрі Аралда тұратын туыс ағасы Байғабылдың үйінде жатып жазады. Қолжазбаны аяқтағасын бауырына басып Алматыдағы Сәбит Мұқановтың алдына алып барады. Кең пейілді кемеңгер, атақты қаламгер қолжазбаны оқып шыққаннан кейін: «Менің жиырма жыл күткен адамым қазақ әдебиетіне енді келді» деп ағынан жарылады. Ол кезде С.Мұқановтың беделі қандай?! Қолжазбаны 1948 жылдың күзіне қарай баспаға тапсырады. Бірақ жас талапкердің алғашқы туындысының жолы өте ауыр болды. Роман жарық көргенше оған үш қаламгер Ғалым Ахме­дов, Ғали Орманов, соңында Ғабдол Сланов редактор болады.

Ақырында сондай сыннан өткен роман «Курляндия» 1956 жылы Жамбыл атындағы республикалық сыйлыққа ие болып, автор әуелі 30 мың сом, кейін 158 мың сом, барлығы 188 мың сом қаламақы алады. Мұндай ақшаны өңі тұрғай түсінде көрмеген Әбдімәміл ақшаның әуелі 13 мыңына өзі киініп алады, 12 мыңын өзіне қалдырады. Қалғанын туысқан үш отбасына қылдай қылып бөліп береді. Қазақстан Жазушылар одағының басқармасы роман авторын СССР Жазушылар одағының мүшелігіне ұсынады.

Әдебиетке соқталы романмен келген Әбдіжәміл бүкіл Одаққа танылып, қабырғалы қаламгерлер қатарына қосыл­ғаннан кейін ҚазГУ-дің филология факультетіне қабыл­данып, бірінші курсты бітіруіне Мәскеудегі М.Горький атын­дағы Дүниежүзілік Әдебиет институтына ауысады. Оны ойдағыдай бітіргеннен кейін 35 жасында «Қан мен Тер» трилогиясын жазуды бастайды.

Ал оның осы шығармасы Әбдіжәмілді Алатаудай асқарға шы­ғар­ғанын бұл күнде еліміз қалам­герлерінің бәрі біледі. Мына шек­тілер елінде ақын Жұбан Мол­дағалиев пен жазушы Әбдіжәміл ағаларымыз көп-көп қаламдастарын киіп-жарып КСРО Мемлекеттік сыйлығына ие болды. Тек екеуі ғана! Осы сыйлыққа ұсынылған Ғ.Мүсірепов, Ғ.Мұстафин, Т.Ахтанов, Ә.Әлім­жанов, І.Есен­бер­­линнің шығармалары мем­лекеттік коми­теттің сараптамасынан  кері қай­тарылды. (Бұл шо­ғырдың ішінде Ілияс Есенберлиннің «Көш­пен­ділер» трилогиясы Лениндік сый­лыққа ұсынылған болатын. Мәскеуден өтпей жарты жолда қалғасын Д.А.Қонаевтың қол­дауымен респуб­­ли­­камыздың мем­ле­кеттік сыйлығына ілікті).

Өткен ғасырдың жетпісінші жылдары жазушының қазақ әдебиеті тарихында жұлдызды жылдары болып қалды. Орыс тілінде сөйлеген «Қан мен тер» мыңдаған тиражбен шығатын «Новый мир», «Дружба народов», «Роман газета» басылымдарында жарияланды. Совет Одағына біріккен республикалар да жабыла тәржімалауға кірісіп кетті. «Қан мен тердің» бірінші кітабы «Ымырт» Еуро­пада бірінші болып Фран­ция­ның «Галлимар» баспасынан Нобель сыйлығының лауреаты Луи Арагонның алғы сөзімен жарық көрді. Трилогия одан әрі Еуропа елдерін аралап кетті. Қазіргі таңда жазушының «Қан мен тер» трилогиясы мен «Соңғы парыз» дилогиясын Америка құрлығының халқы да ана тілінде оқиды.

«Қан мен тердің» 2015 жылы Тоқсанға қараған жасында жарық көрді. Жеңіл-желпі әңгіме емес, хикая емес, сомдалған күрделі шығарманы бұрынғы желісін сақтай отырып, басынан аяғына дейін қайта жазыпты. Иә, өзіне өзі қатал қаламгер туындыларын осылай өмір бойы жөндеумен келеді. Ерінбейді де жалықпайды. Алты роман жазған ғой. Оны үш-төрт реттен жөндеді. Қайта бастырды. Сонда 18 роман жазған болады ғой. Ал өзіне салсаң «очеркке бүйрегім бұрып тұрады» дейді. Бүйрегім романға бұрып тұрады демейді. Менің патша көңіліме Алла оны бұл дүниеге тек роман жазу үшін жібергендей. 

Қазаққа біткен Әбдіжәміл Нұрпейісовті көзі қарақты қаламдастары бүкіл­әлемдік классиктер қа­та­рында таниды. Расында, жазу­шының «Қан мен тер» трилогиясы мен «Соңғы парыз» дилогиясы әлемдік классикалық туындылармен иықтас тұрған шығармалар. Дара суреткер. Жазушының жан жүрегін жарып шыққан көркем туындылары мен көсем сөздерін оқығанда шалқар теңіздей толқын-толқын ойларына қы­бың қанып отырады. Оның шы­ғар­маларында артық сөз немесе кем сөз «емге» жоқ. Іздесеңіз де таппайсыз. Әрбір сөзі – өз орнында. Трилогиясы да, дилогиясы да әдебиетіміздің саф алтынындай болып жара­тылған. Әдебиетімізге осындай мінсіз кесек туындылар берген қаламгерге рахмет!

«Соңғы парыз» романы алғаш рет 1998-1999 жылдары «Жазушы» баспасынан жарық көрген болатын. Роман үш қана кейіпкердің (Бәкизат, Жәдігер және Әзім) жан дүниесіндегі ақаулығына, шырғалаң сезімдеріне құрыла отырып, бір дәуірде болып өткен оқиғалардың көркем шежіресін береді. Ол бірінші кітапта «Сондай да бір күн болған» және екінші кітапта

«Сондай да бір түн болған» деген атпен суреттеледі.Романда сөз болған мәселелер оқырманды жай қалдырмайды, өткен өмірдің ащысы мен тұщысы, күні мен түні барынша шынайылықпен баяндалады. Роман адамның кешегісін, бүгінін, сондай-ақ ертеңгісін суреттеп отырып, қоғамның, әлеуметтік ортаның, туған жердің бүкіл тіршіліктің апатты экологиясын көркем тіл, кемел бейнелермен жеткізуімен құнды. «Соңғы парыз» - бүгінгі күннің бас тақырыбына айналған роман. Роман біз бастан кешкен адыра қалған арман, ақталмаған үміт, заман жайлы.Роман финалы таң қаларлық. «Қан мен тер», «Соңғы парыз» – ұлттық ғарышқа тән мінездер галереясы.

Дүниежүзілік әде­биет ор­би­тасында небәрі екі-ақ жазу­шының роман кейіп­кер­леріне композиция­лы ескерткіш орнатылған. Бірін­ші­сі Испания астанасы – Мадрид қаласында Сервантестің «Дон Кихот» ро­манының кейіп­кер­лері мү­сін­деліпті. Екіншісінде, біз­дің зама­нымыздың заңғар жазушысы Әбдіжәміл Нұрпейісов­тің кейіпкерлері кескін­делген. Ақтөбе және Арал қаласында. Тамаша! Композицияда балықшылар ауының торына, Тәңірбергеннің аңға алып шығатын итіне дейін қамтылған. Осы тегін бе? Әрине, тегін емес. Бұл дегеніңіз «Қан мен тер» және «Соңғы парыз» халық­тық шығармаға айналғанын айғақ­тайды. Енді бұл ескерткіштер мәң­гілік. Халықпен бірге бола береді.

Ендеше, жазушымыз Әбдіжәміл Нұрпейісов шығармашылығы туралы не білеміз, жазушы өмірі мен шығармашылығы туралы танымдық сұрақтарға кезек берейік.

1. Ә.Нұрпейісовтың туған жылы ?1924)

2.«Қан мен тер» аудармасы? (Корвь и пот)

3.Трилогияның негізгі кейіпкерлері? (Еламан,Ақбала,Тәңірберген)

4.Тұңғыш шығармасы (Курландия романы)

«Жұлдыз» журналы бас редакторы болып қай жылдары жұмыс жасады? (1962-1964)

5. Әбдіжәміл Нұрпейісов­тің кейіпкерлері кескін­делген ескерткіш қай қалада қойылған? (Ақтөбе-Арал)

6.Ә.Нұрпейісовтің «Соңғы парыз» романындағы басты кейіпкерлер бейнесі ?

(Бәкизат, Жәдігер және Әзім)

Əдебиеттер:

  Нұрпейісов Ə. Курляндия / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Өлке, 2005.- 320 б.-(Отырар кітапханасы) 

  Нұрпейісов Ə. Күйреу: "Қан мен тердің" 3 кітабы / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1970.- 352 бет.

 Нұрпейісов Ə. Күткен күн / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1979.- 312 бет. Нұрпейісов Ə. Қан мен тер:Роман 1-3 кітап / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1970.

  Нұрпейісов Ə. Қан мен тер:Трилогия / Нұрпейісов Ə.- Алматы: Жазушы, 1973. Нұрпейісов Ə. Қан мен тер:Трилогия / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1977. Нұрпейісов Ə. Қан мен тер:Трилогия / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1991.- 624 бет.

  Нұрпейісов Ə. Қан мен тер / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1964.- 324 бет.-(2-ші кітап)

  Нұрпейісов Ə. Қан мен тер: Трилогия / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 2004.- (Қазіргі қазақ прозасы)

  Нұрпейісов Ə. Сең / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жалын,1983.- 374 бет.

  Нұрпейісов Ə. Соңғы парыз :Роман / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1999.- 472 бет.

  Нұрпейісов Ə. Төрт томдық шығармалар жинағы / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1981.

  Нұрпейісов Ə. Шығармалары / Ə.Нұрпейісов; Жауапты ред. Б.Кəрібозұлы.- Астана: Фолиант, 2008.- (Сырдария кітапханасы)

  Нұрпейісов Ə. Ымырт: " Қан ман тердің" 1-кітабы / Ə.Нұрпейісов.- Алматы: Жазушы, 1970.- 232 бет.

  Нұрпейісов Əбдіжəміл Кəрімұлы //Қазақ əдебиеті: Энциклопедиялық анықтамалық- Алматы: «Аруна», 2005.- 401-402 б

  Нұрпейісов Əбдіжəміл//Қазақстан. Ұлттық энциклопедия /Бас ред. Б.Аяған. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, 2005.- Т.7. - 93 б.

  Нұрпейісов Əбдіжəміл //Қазақстан жазушылары / Құраст. С.Қамшыгер, Қ.Жұмашева. – Алматы: Ан Арыс, 2009. – 300 б.

  Нұрпейісов Əбдіжəміл //Қазақстан жазушылары : XX ғасыр: Анықтамалық / Құраст. Е.Дүйсенбайұлы, А.Естен, Қ.Омарұлы ж.б.- Алматы: Ана тілі, 2004.- 234 б.

  Нұрпейісов Əбдіжəміл //Советтік Қазақстан жазушылары: био-библиографиялық анықтамалық. – Алматы:Жазушы, 1987. – 458-459 б.

  Нұрпейісов Əбдіжəміл // Сыр елі. Қызылорда облысы: Энциклопедия / Бас ред. Б.Ғ.Аяған. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. – 395-396 б.

  Нұрпейiсов Əбдiжəмiл Кəрiмұлы: Қысқаша өмiрбаян.- Бас ред. М.Қ.Қозыбаев // Алматы: Энцикл. анықтама/ Бас ред. М.Қ.Қозыбаев.- Алматы, 1983.- 434-435 б.

  Əбдiжəмiл Нұрпейiсов: Өмiрi мен шығармашылығы жайлы // Қазақ əдебиетiнiң тарихы: Он томдық.- Алматы: Қазақпарат, 2005.-Т.9: Кеңес дəуiрi (1856-1990).- 497-527 б

  Əжиев Қ.Ө. Ə.Нұрпейісовтің "Қан мен тер" романының тарихы жəне зерттелуі: Филология ғыл.канд.дисс.автореф./ Қ.Ө.Əжиев.- Алматы, 2004.- 32 б.

  Əшiмбаев С. Қилы кезеңдер хикаясы: [Ə.Нұрпейiсовтың Қан мен тер" атты трилогиясы туралы] // Əшiмбаев С.Сын мұраты: Əдеби сын.- Алматы, 1974.- 157-194 б.

  Елеукенов Ш. Ə.Нұрпейісов шығармалары ТМД елдерінің əдеби сынында //Елеукенов Ш. Əдебиет –тəуелсіздік қаруы: бүгінгі сөз өнері:өрісі мен өресі. – Алматы, 2009. – 289-312 б.

 Елеукенов Ш. Он екi бет роман: [Жазушы Əбдiжəмiл Нұрпейiсовтуралы] // Елеукенов Ш.Əдебиет жəне ұлт тағдыры.- Алматы:Жалын,1997.- 110-123 б.

  Кəрібаева Б. Ауқымды проза əлемі: Ə.Нұрпейісовтің «Сең» романы туралы//Кəрібаева Б. Талап деңгейі: Əдеби-сын мақалалар. – Алматы, 1984. – 70-76 б.

  Кекiлбаев Ə. Заман жəне адам: [Ə.Нұрпейiсовтың "Қан мен тер" романы туралы]// КекiлбаевƏ.Дəуiрмен бетпе-бет: Бүгiнгiқазақ əдебиетi туралы ойлар.- Алматы,1972.- 3- 32 б.

  Кекiлбаев Ə. Сең соққандай сергелдең: [Жазушы Ə.Нұрпейiсовтың шығармашылығы,азаматтығы жайлы "Соңғы парыз" атты кiтабына алғы сөз] // Нұрпейiсов Ə. Соңғы парыз.-Алматы: Жазушы, 1998.-446-466 б.; Ана тiлi.- 1998.-1 қазан(N39).- 12-13 б., 8 қазан (N40).- 12-13 б.

  Кенжебай М. Əлем мойындаған Əбекең: Көрнекті қаламгер Ə.Нұрпейісов 80 жаста //Кенжебай М. Шығармалары: Өлеңдер, əдеби сын мақалалар. - Астана: Фолиант, 2008.- 295-300 б.- (Сырдария кітапханасы)

  Омаров І. «Қан мен тер» романы //Омаров І. Əдеби толғамдар: Сын мақалалар, зерттеулер. – Алматы, 1986. – 134-160 б.

 Омирбекова Ж.К. Метафора жəне тіларалық транспозиция (Ə.Нұрпейісовтің "Соңғы парыз" романы бойынша): Филология ғыл.канд.дисс.автореф. / Ж.К.Омирбекова. - Алматы, 2005.- 29 б.

   Серікқалиев З. «Қан мен тер» қалай бара жатыр //Серікқалиеы З. Ақ жол: Сын кітабы.

– Алматы, 1990. – 10-27 б.

  Серікқылиұлы З. Тіршілік тəлкегі: «Қан мен тер»қалай бара жатыр //Серікқылиұлы З. Сын кітабы: Таңдамалы. – Алматы: Жазушы, 1997. – 56-73 б.

  Сығаев Ə. "Қан мен тер": Ə.Нұрпейiсовтың пьесасының қазақ академиялық драма театрында қойылымы туралы / Құраст. Б.Құндақбаев // Бел - белестер.- Алматы.- 1987.- 207-211 б.

   Айғалиұлы Е. Əбдіжəміл Нұрпейісовтың кейінгі ұрпақ үлгі алар үш қасиеті //Түркістан– 2010. – 13 мамыр; Қазақстан - ZAMAN.- 2010. - 13 мамыр (№19). - 1 б.

   Айтматов Ш. «Қан мен тер» //Лениншіл жас. – 1966. – 14 апрель

   Ақтілеуов А. "Қан мен тер" трилогиясы: Жазушы Ə.Нұрпейісов Ақтөбеде ПЕН - клубының отырысын өткізді / А.Ақтілеуов // Айқын.- 2008. - 5 маусым

  Алдамжаров Б. Шыңдалған шеберлiк: [Көрнектi қаламгер Ə.Нұрпейiсовтiң төрт томдық шығармалар жинағы жөнiнде] // Соц. Қазақстан.- 1983.- 7 июль

    Аманжол Н. Əбе достарын жинады // Айқын.- 2010.- 30 сəуiр (№75).- 6 б.

    Анастасьев Н. Ə.Нұрпейiсов -адамзат тағдырының жыршысы / Орысшадан ықшамдап аударған М.Кенжебай //Ана тiлi.- 2009.- 22-28 қазан (№42).- 6-7 б.

    Арцишевский А. Нұрпейiсовке тас лақтыру тағы да басталды//Ана тiлi.- 2008. - 20 наурыз-2 сəуiр (№12-13).- 14 б.

    Асабаев З.Елу екi жыл бұрын жазылған хат немесе Əбдiжəмiл Нұрпейiсовтың жауабы // Мəдениет.- 2012. - № 7.- 22-23 б.

   Ахетов А. Сомдалған парасаттан сырбаз шебер: [Халық жазушысы Ə.Нұрпейiсовтiң өмiр жəне шығармашылық жолы туралы] // Түркiстан.- 1994. -28 қазан

    Ахтанов Т. Талант кемелі: Ə.Нұрпейісов 50 жаста //Соц. Қазақстан. – 1974. – 22 октябрь

   Əбдібаев Х. «Қан мен тер» хақында //Қазақ əдебиеті. – 1972. – 21 апрель

   Əбдіжəміл Нұрпейісов – М.Шолохов атындағы сыйлықтың лауреаты //Жас Алаш. – 2003. – 24 мамыр

   Əбсадық Ж. Он екi беттiк дəптерден басталған жазушылық сапар // Қазақ əдебиетi.- 2010.- 7-13 мамыр (№18).- 1,5 б.

  Əдебиет, өнер жəне архитектура саласындағы 1974 жылғы СССР мемлекеттiк сыйлықтарын беру туралы КПСС Орт. Комитетi мен СССР Министрлер Советiнiң Қаулысы: [Қазақстан бойынша: Ə.Нұрпейiсовке ("Қан мен тер" романы үшiн), Ə.Мəмбетовке, А.С.Кривошеинге, А.Əшiмовке, Ф.Шариповаға, Ы.Ноғайбаевке] // Соц. Қазақстан.- 1974.- 7 нояб.

   Əдiбаев Х. "Қан мен тер" хақында: [Ə.Нұрпейiсовтың "Қан мен тер" трилогиясын талқылаудан туған ойлардан] // Қазақ əдебиетi.- 1972.- 21апр.

   Бакилова А. Роман жəне пейзаж: "Қан мен тер" трилогиясы бойынша // Қазақ тiлi мен əдебиетi.- 2007. - N2.- 71-74 б.

   Балта Ə. Жазушы: [Жазушы Əбдіжəміл Нұрпейісов туралы] / Ə.Балта //Денсаулық.- 2000.- N8.-2-3 б.

   Бектұрғанов Е. Ə.Нұрпейiсовтың романдарындағы жергiлiктi халық тiлiнiң көрiнiсi // Қазақ тiлi мен əдебиетi.- 1975.- N6.- 93-106 б.

  Бельгер Г. «Бəрі де бар, бірақ ештеңе жоқ...»: Жазушы Г.Бельгердің «Жазушы соқпағы» атты кітабынан үзінді (Ə.Нұрпейісов туралы) //Парасат. – 2000. - №11. – 9-10 б.

   Бельгер Г. Жүрегi уақытпен қатар соққан: [Қазақстанның халық жазушысы Ə.Нұрпейiсов 70 жаста] // Егемен Қазақстан. - 1994.- 29 желтоқсан

   Бельгер Г. Кемелденудің өрелі биігі: Ə.Нұрпейісов 75 жаста //Түркістан. – 2000. – 21- 27 қаңтар

   Бельгер Г. Қаламгер жəне қаһарман: Ə.Нұрпейісовтың «Сең» романыжайлы //Лениншіл жас. – 1982. – 24 сент.

   Бітібаев Қ. Нұрпейісов Əбдіжəміл //Қазақ жəне əлем əдебиеті. – 2008. - №2-3. – 6-7 б.

   Дəрiмбетов Б. "Қан мен тер": [Ə.Нұрпейiсов. Трилогия жəне фильм] //Бiлiм жəне еңбек.- 1979.- N 1.- 26-27 б.

   Дербiсəлi Ə. "Жаңылмайтын жақ, сүрiнбейтiн тұяқ жоқ": Жазушылар Ə.Нұрпейiсов пен Қ.Жұмадiлов арасындағы дауға тоқта айтқан хаты // Қазақ əдебиетi.- 2005.- 21-27 қазан.- 2 б.

   Досжанов Д.Өнер – өміршендігімен құтты: Ə.Нұрпейісовтың «Қан мен тер» шығармасы жайлы //Қазақ əдебиеті. – 1976. – 3 сентябрь

  Дүйiсмағанбетов М. Теңiздей терең жан сыры: [Ə.Нұрпейiсовтың "Қан мен тер" романындағы iшкi монолог сипаты] //Қазақстан мектебi.- 1986.- N5.- 71-73 б.

  Елдігі мақтан, ерлігі дастан туған жер:Тəуелсіздік мерекесі қарсаңында Ə.Нұрпейісов,Ұ.Қараманов, С.Шаухаманов Қызылорда облысының құрметті азаматы атағын иеленді //Сыр бойы. - 2007.- 15 желтоқсан

   Елеукенов Ш.Адамзат, енді сен оян...: Ə.Нұрпейісовтің «Соңғы парыз» романы жайлы //Қазақ əдебиеті. – 2001. – 6 шілде (№27). – 5 б.

   Елеукенов Ш. Əдебиетіміздің əлменді иығы - Əбдіжəмил: Жазушы Ə.Нұрпейісов - 80 жаста / Ш.Елеукенов //Ақиқат.- 2004.- N10.- 50-58б.;N11.- 39-43б.;N12.- 48-55б.

   Елеукенов Ш.Бір қайғыдан – жүз қайғы: Ə.Нұрпейісовтің «Соңғы парыз»романының поэтикасы хақында //Қазақ əдебиеті. – 2001. – 17 тамыз (№33). – 4-5 б.

   Елеукенов Ш. Суреткер шығармалары ТМД елдерiнiң əдеби сынында // Жұлдыз.- 2007.- N 8.- 120-136 б.

   Елубай С. Əбе əлемі: Қазақ əдебиетінің классигі Ə.Нұрпейісов 80 жаста / С.Елубай // Егемен Қазақстан.- 2004.- 29 қазан

   Елубай С. Əдебиет-ардың ісі: /"Қан мен терге" төгілген арам тер атты мақаладан соң/ С.Елубай //Қазақ əдебиеті.- 2008.-15 ақпан.-11 б.

   Елубай С. "Қан мен тер" романының нүктесi əлiқойылған жоқ... // Қазақ əдебиетi.- 2010.- 7-13 мамыр (№18).- 5 б.

   Елубаев С. Салқар дала суреттерi: [Ə.Нұрпейiсовтың 60 жасқа толуына] // Қазақ əдебиетi.- 1984.- 19 окт.

   Еңсегенов Т. Дархан дарын: [Ə.Нұрпейiсовтың 60 жасқа толуына] // Ленин жолы.- 1984.- 21 окт.

   Еңсегенов Т. Теңiз деп соққан жүрегi: Жазушы Ə.Нұрпейiсов туралы // Ленин жолы.- 1988.- 27 апр.

   Есжанов Т. Əлемнің Əбдіжəмілі: Жазушы Əбдіжəміл Нұрпейісов жайлы / Т.Есжанов// Ақмешіт апталығы.- 2011. - 6 қазан. - 6 б.

   Есжанов Т. Самғап ұшқан сұңқар: Əбдіжəміл Нурпейісов туралы бір үзік сыр /Т.Есжанов // Сыр бойы.- 1998.-22 қаңтар

   Есламғалиұлы М. Шерлі теңіз толғауы: Ə.Нұрпейісовтің «Соңғы парыз» романы туралы //Ана тілі. – 1999. – 22 сəуір

  Жақсылықов А. Суреткерлік ерлік: Жазушы Əбдіжəміл Нұрпейісов туралы пікірлер, ойлар / А.Жақсылықов // Егемен Қазақстан.- 2009.-21 қазан.-5 б.

   Жолдасбеков М. Ə.Нұрпейісов: "Мені тұлғалар өсірді": Жазушы Ə.Нұрпейісовтың əңгімесі / М.Жолдасбеков // Егемен қазақстан.- 2010. - 19,20,22,23 қаңтар

  Исабеков Д. Қазақ прозасы "Соңғы парызбен" жаңа кезеңге аяқ басты: [Жазушы Ə.Нұрпейiсовтiң "Соңғы парыз" атты романы туралы]// Қазақ əдебиетi.- 2000.- 28 сəуiр (N17).- 9 б.

   Исақов Ə. Сең үстiнде кiмдер кетiп барады: [Ə.Нұрпейiсовтiң жаңа романы туралы ой] // Лениншiл жас.- 1982.- 21 авг.

   Кəкiшев Т. Сана тартысы: Ə.Нұрпейiсовтiң "Қан мен терi" орыс аудармасында// Парасат.- 2006.- N10.- 8-9 б.

  Кəрiбаева Б. Роман жəне заман: [Ə.Нұрпейiсов "Сең", Р.Тоқтаровтың "Жердiң үлгiсi", Р.Сейсенбаевтың "Өмiр сүргiң келсе" атты романдары туралы] //Жалын.- 1982. - N1.- 97- 104б.

   Кəрiм М. Қайсар талант: [Ə.Нұрпейiсовтың 60 жасқа толуына] // Қазақ əдебиетi.- 1984.- 19 окт.

   Кекiлбаев Ə. Айқас алдында: [Ə.Нұрпейiсовтың "Қан мен тер" романы туралы] // Жұлдыз. - 1962.- N3.- 129-134 б.

  Кекілбаев Ə. Дарқан дарын //Қазақ əдебиеті. – 1974. – 25 октябрь Кемал Ж. Теңіздей тебіренген талант Əбдіжəмил əлемінің əлқиссасы: Атақты жазушы Əбдіжəмил Нұрпейісов жайлы / Ж.Кемал // Халық.- 2012. - 15 наурыз. - 4 - 5б.

  Кенжебай М. Арал апаты туралы шындық жəне оның көркемдік шешім табуы: «Сең» романы туралы//Атамекен. – 1997. – 10 желтоқсан

   Ким А. Сезiмталдығы сұрапыл жан: [Аудармашымен жазушы Ə.Нұрпейiсов туралы сұхбат / Əңг. Л.Варшавская] // Түркiстан.- 2000.- 21қаңтар

   Көзі тірі классик: Жазушы Əбдіжəміл Нұрпейісов туралы // Айқын.- 2009.-24 қазан Қабдолов З. Ар ісінің азабы: Ə.Нұрпейісовтің«Қан мен тер» трилогиясына сын //Қазақ əдебиеті. – 1992. – 19 маусым. – 4-5 б.; 26 маусым. – 11 б.

   Қабдолов З. Қан мен тер //Қазақстан мұғалімі. – 1974. – 7 ноябрь

   Қадырбаев Н. "Соңғы парыз"-соны шығарма: Ə.Нұрпейісовтың шығармасы/Н.Қадырбаев // Қазақ əдебиеті. - 2009. - 5 маусым

  Қазақтың қайраткер ұлдары Қызылордаға келді:Ə.Нұрпейісов, К.Ормантаев, Т.Шарманов, А.Əшімов, С.Əзімов Сыр елінде // Сыр бойы.- 2007. - 4 тамыз Қалмырзаев Ə. Адамның соңғы парызы //Егемен Қазақстан. – 2000. – 31 наурыз Қарамергенов Ш. Таланты ерте туған //Лениншіл жас. – 1975. – 13 июнь

   Қаратаев М. "Қан мен тер" қалай аяқталды?: Ə.Нұрпейісовтың жазушылық стилі туралы] / М.Қаратаев // Жұлдыз.- 1974.- N10.- 196-204 б.

   Қарин Е. Ғасыр шежiресi //Айқын.- 2012. - 1 қыркүйек (№163). - 1 б.

   Қасқабасов С. Iзденiстiң адамы //Қазақ əдебиетi.- 2010.- 7-13 мамыр (№18).- 5 б. Қирабаев С.Талғампаз өнер иесі //Лениншіл жас. – 1974. – 22 октябрь

   Қосанов ƏмiржанƏбе немесе келешеккеқажет кешiрiмдер //Жас Алаш.- 2010. - 7

мамыр (№36). - 5 б.

   Қошым-Ноғай Б. "Қан мен терге"төгiлген арам тер: Жазушы Ə.Нұрпейiсовтiң "Қан мен тер"трилогиясының қайта қаралған "канондық мəтiнi" (авторының ауызекi сөзiнен) туралы //Қазақ əдебиетi.- 2008. - 1-7 ақпан (№5). - 6-7 б.

   Қырғызбай Ө.Елбасы халық жазушысына iлтипат бiлдiрдi //Алматы ақшамы.- 2010. - 1 мамыр (№52). - 2 б.

   Мамырқызы Р. Ə.Нұрпейісовтің "Қан мен тер" романына бүгінгі көзқарас /Р.Мамырқызы // Қазақ тілі мен əдебиеті.- 2005.- N11.- 78-84б.

   Мансұров Т.Əбдiжəмiл Нұрпейiсов менiң қорғауыма мұқтаж емес //Ана тiлi.- 2008. - 20 наурыз-2 сəуiр (№12-13).- 14 б.

  Мұхамеджанов Қ.М. Көш көлiктi болсын!: [Қазақстанның халық жазушысы Ə.Нұрпейiсовтың 70 жылдығына орай оның өмiрi туралы əрiптесiнiң мақаласы] // Егемен Қазақстан.- 1994. -29 желтоқсан

  Нəжiмеденов Ж. Кемел шақ: [Жазушы Ə.Нұрпейiсов туралы] // Лениншiл жас.- 1972.- 6 окт Нұрмағамбетов С. Даналық пен қарапайымдылық үлгісіндей Əбең: Қазақ əдебиетінің классигі Ə.Нұрпейісов 80 жаста / С.Нұрмағамбетов //Ана тілі.- 2004.- қазанның 21-і (N43).- 1,6-7б.

  Ойнарұлы Ə. Сырбаз жазушының сыйын көрген слесарь: [Жазушы Əбдiжəмiл Нұрпейiсовтiң есте қалып, езу тартқызар кейбiрқылықтары туралы] // Ана тiлi.-1998. - 8 қаңтар(N 1). - 11 б.

   Омарханов Қ. "Дау мұраты - бiту": Халық жазушылары Ə.Нұрпейiсов пен Қ,Жұмадiловтiң арасындағы дау жайында// Заң газетi.- 2007. - 28 ақпан (N31).- 1 б.

   Орыс əдебиетшiсi Нұрпейiсов жөнiнде не дейдi?: Ұлттық кiтапханада орыс жазушысы, сыншы, Мəскеу мемлекеттiк университетiнiң профессоры Н.А.Анастасьевпен кездесу өттi // Жас Алаш.- 2005. - 1 ақпан (N13). - 5 б.

    Оспанов С. Қуат алған халқынан: Қазақстанның халық жазушысы Ə.Нұрпейiсовтiң шығармашылығы жəне "Күткен күн", "Қан мен тер", "Сең" атты шығармалары туралы//Халық кеңесі. – 1994. – 22 қазан

    Отарбаев Р. Əдебиетіміздің ноқта ағасы: Əбдіжəміл Нұрпейісов 80 жаста /Р.Отарбаев //Қазақ əдебиеті.- 2004. - 29 қазан- 4 қараша (№43-44). – 6 б.

    Пiралиева Г. Адам жанының арашасы: [Ə.Нұрпейiсов 70 жаста] //Ақиқат.- 1994.- N10.- 65-72 б.

    Пряхин Г. "Əбдiжəмiл Кəрiмұлы "Қан мен тер романын бастырудан бас тартқан..."// Қазақ əдебиетi.- 2010.- 7-13 мамыр (№18).- 5 б.

    Сатынбек М. Із жəне біз...: Ə.Нұрпейісовтің шығармашылығы туралы/

М.Сатынбек //Қазақ əдебиеті.- 2009.-17 шілде

    Сəдібеков А. Танылған талант //Ленин жолы. – 1974. – 14 ноябрь

    Сəдібекұлы А. Текті талант, дара дарын: Жазушы Əбдіжəмил Нұрпейісов 80-жаста / А.Сəдібекұлы // Сыр бойы.- 2004. - 19 қазан

    Сəрсенбаев О. Табиғатқа тартып туған: [Жазушы Ə.Нұрпейiсовтың творчествосы]

// Қазақ əдебиетi.- 1975.- 10 янв.

    Сəрсенбай Қ. "Бiрiншi орынбасарыңыз қазақ болсы" // Алматы ақшамы.-2009. - 29 қазан (№126). - 16-17 б.

    Сейдiмбек А. Суреткер: [Жазушы Ə.Нұрпейiсовтiң шығармашылығы туралы]// Түркiстан.- 2000.- 21 қаңтар

   Сейітова Б. Əдеби шығармадағы психологизм:Ə.Нұрпейісов шығармашылығы бойынша. Автор:Жаңақорған ауд. №125 қазақ орта мект.мұғалімі / Б.Сейітова//Қазақ тілі мен əдебиеті.- 2011. - №4. - 127-130 б.

    Снегин Д. Дария үстiндегi сең: [Ə.Нұрпейiсовтың 60 жасқа толуына] // Лениншiл жас.- 1984.- 24 окт.

   Солтанаева Е. Шығармашылық тұлғалар деңгейiндегi байланыс түрлерi : Бiрнеше жазушының шығармашылығындағы байланыстар салыстырмалы сараланған // Ақиқат.- 2007.- N 10.- 87-90 б.

    «Соңғы парыз» орыс тілінде əлемге тарады //Ана тілі. – 2002. – 18 шілде

    Сыдықов Т. Кемел талант, кесек туынды: [Ə.Нұрпейiсовтың "Қан мен тер" романы жайлы] // Қазақстан мектебi.- 1979.- N1.- 82-86 б.

    Сыдықов Т. Ұлттық мақтаныш: [Ə.Нұрпейiсовтың "Қан мен тер" трилогиясындағы кейбiр жанрлық ерекшелiктер туралы] //Жалын.- 1978.- N2.- 128-132 б.

    Тапанова С. Сезім сергелдеңі: Ə.Нұрпейісовтің "Соңғы парыз" романы бойынша /С.Тапанова //Ұлт тағылымы.- 2004.- N3.- 151-155б.

   Темiров Х. Теңiз жағасындағы тағдырлар: [Ə.Нұрпейiсовтың "Қан мен тер" атты екi бөлiмдi драмасы Əуезов ат. мемл. қазақ драма театры сахнасында: Қызылордадағы гастролiне орай] // Ленин жолы.- 1986.- 20 авг.

    Үсенов «Соңғы парыз»:Оқырманның ой-пікірі //Ақмешіт апталығы. – 2000.- 6 қазан Хасенов Ə.Сырласу: Ə.Нұрпейiсовтың "Ымырт", "Сергелдең" атты кiтаптары туралы/Ə.Хасенов, Т.Тоқбергенов // Жұлдыз.- 1970.-N 12.- 143-149 б.

    Шарманов Т. Саяқ //Айқын. – 2010. – 14 сəуір – 1,5б.

    Шаухаманов С. Ар мен намыстан жаралған: Жазушы Ə.Нұрпейісов жайлы /С.Шаухаманов //Сыр бойы.- 2012. - 17 наурыз. - 8 - 10 б.

    Шаухаманов С. Текті тұлға: Жазушы Əбдіжəміл Нұрпейісов туралы / С.Шаухаманов//Сыр ардагері.- 2012. - 14 наурыз. - 1 - 2 б.

    Шаухаманова Н. Дəуiр тынысын танытатын тұлғалар: [Ə.Нұрпейiсовтың "Қан мен тер", "Сең" романдарының кейiпкерлерi туралы] // Жалын.-1994.- N9-10.- 306-316 б.

   Шаухаманова Н. Сең үстіндекімдер кетіп барады?:Ə.Нұрпейiсовтiң "Сең" романының бiрiншiкiтабынан туған ой //Сыр бойы. – 1993. – 11 ақпан