Қазақ филологиясы кафедрасы

дəуір 

əдебиеті 

. 

Бірінші  кітап.  –  А., 

1991 

 

 

2  Ежелгі дəуір əдебиеті. 

Екінші 

кітап. 

Хрестоматия. 

/Құрастырған 

А. 

Қыраубаева/- А., 1991 

 

 

30 

 

 

 

 

 

3  Келімбетов 

Н. 

Канафин  Ə.  Түркі 

халықтары  əдебиеті. 

Оқулық- 

Хрестоматия. -., 199 

15 

 

 

 

 

5  Акишев  К.А.  и  др  . 

Древний  Отрар  .-  А., 

1972 

 

10 

 

 

 

 

 

6  Шəкəрім 

Құдайбердіұлы.Түрік, 

қырғыз-қазақ 

һəм 

хандар 

шежіресі.- 

А.,1991 

 

10 

 

 

 

 

 

7  Наджип 

Э.Н.Мухаббат  -  наме 

Хорезми. –М 

5 

 

 

 

 

 

8  Жұмалиев  Қ.  Қазақ 

эпосы  мен  əдебиеті 

тарихының 

мəселелері. –А., 1973, 

 

15 

 

 

 

 

 

9  Ертедегі 

мəдениет  

куəлері.  Жинақ.    – 

А.,1966 

 

10 

 

 

 

 

10  Ибатов  А.  Құтыптың 

«  Хұсрау  уа  Шырын» 

поэмасының  сөздігі  .-

А, 1974 

. 

15 

 

 

 

 

 

11  Бабырнама  /  қазақ 

тіліне 

аударған  

Б.Қожабекұлы/.- А.,19 

10 

 

 

 

 

 

12  . 

Əбілғазы. 

Түрік  12 

 

 

 

 

шежіресі/ 

ауд. 

Б. 

Əбілқасымов/. –А., 1 

 

13  Б.Қ  Тарихи  таным  .  – 

А., 1994Албани. 

 

10 

 

 

 

 

 

14  Ақынжанов 

М. 

Қазақтың 

 

тегі 

туралы. Зерттеу. – А.,. 

15 

 

 

 

 

15  Сүйіншалиев Х. Қазақ 

əдебиетінің 

қалыптасу  кезеңдері. 

– А., 196 

20 

 

 

 

 

 

16  Махмұд 

Қашқари. 

Жаз  бен  қыс  айтысы/ 

ауд. Ф. Оңғарсынова/. 

– А., 1985 

 

5 

 

 

 

 

 

 

17  Махмұд  Қашқари  . 

Түбі  бір  түркі  тілі  / 

Диуани 

лұғат 

ат- 

түрік/. – А., 1993 

5 

 

 

 

 

 

18  Қожа  Ахмет  Яссауи  . 

Диуани  хикмет/  ауд. 

Х.  Иманжанов/.  – 

Түркістан. 

 

3 

 

 

 

 

 

19  Келімбетов 

Н. 

Шығыстың 

классикалық 

поэзиясы  жəне  қазақ 

əдебиеті. – А., 

 

5 

 

 

 

 

20  Кенжебаев  Б.  Қазақ 

əдебиеті  тарихының 

мəселелері. – 1973 

15 

 

 

 

 

21  Жүсіп 

Баласағұн. 

Құтты  білік/  ауд.  А. 

Егеубаев/. – А., 198 

 

 

 

 

 

22  Байтұрсынов 

А. 

Əдебиет танытқыш / / 

Шығармалары. – А., 1 

 

10 

 

 

 

 

 

23  Ахмет 

Иүгінеки. 

Ақиқат  сыйы/  ауд.  Ə. 

Құрысжанов/. – А., 

10 

 

 

 

 

24  Сүйіншалиев Х. ҮІІІ – 

ХҮІІІ  ғасырлардағы 

20 

 

 

 

 

 

қазақ əдебиеті. – А., 1 

 

25  Өміралиев  Қ.  «  Оғыз- 

қаған»  эпосының  тілі. 

– А., 1988 

10 

 

 

 

 

 

26  Оғыз- наме. Мұхаббат 

– наме. – А., 198 

10 

 

 

 

 

 

27  Марғұлан  Ə.  Ежелгі 

жыр,  аңыздар.  –  А., 

1985 

 

10 

 

 

 

 

 

28  Қоңыратбаев Ə. Қазақ 

эпосы 

жəне 

түркология. 

5 

 

 

 

 

 

29  Қоңыратбаев  Т.  Көне 

мəдениет  жазбалары.-

А., 1991 

 

6 

 

 

 

 

 

30  Қорқыт 

ата 

кітабы/ауд. 

Ə.Қоңыратбаев, 

М.Байділдаев/.- 

А.,1986 

 

15 

 

 

 

 

31  Көбесов 

А. 

Əл- 

Фараби. Зерттеу. – А., 

 

10 

 

 

 

 

 

32  Иоллоғ 

Тегин 

. 

күлтегін. /аударған М. 

Жолдасбеков/- а.,1986 

 

5 

 

 

 

 

33  Жолдасбеков 

М. 

Асыл  арналар.  –  А., 

1986 

 

15 

 

 

 

 

 

34  Ескі 

түркі 

жазба 

ескерткіштері  туралы 

зерттеулер .- А., 19 

 

10 

 

 

 

 

 

35  Диваев 

Ə. 

Тарту. 

Зерттеу.- А., 1992 

 

10 

 

 

 

 

 

36  Дербісалиев  Ə.  Қазақ 

даласының 

жұлдыздары.- 

А., 

1995 

 

10 

 

 

 

 

37  Гумилев Л.Н. Древняя 

Русь 

и 

Великая 

степь.- М., 1989 

 

10 

 

 

 

 

 

38  Гумилев 

Л.Н. 

Древние 

тюрки.- 

М.,1993 

 

2 

 

 

 

 

 

39  Бердібаев  Р.  Кəусар 

бұлақ.  Зерттеу  .-А., 

198 

. 

10 

 

 

 

 

40  Əбілғазы 

. 

Түрік 

шежіресі  /аударған  Б. 

Əбілқасымов  /.-  А., 

1992 

 

5 

 

 

 

 

 

41  Акишев  К.А.  и  др  . 

Древний  Отрар  .-  А., 

1972 

 

5 

 

 

 

 

 

42  .  Айдаров  Ғ.  Көне 

түркі 

жазба 

ескерткіштерінің тілі.- 

А., 1986 

 

3 

 

 

 

 

 

 

Ежелгі дəуір  əдебиеті тарихы пəні бойынша глоссарий 

«Күлтегін», «Білге қаған»,  « Тоны көк» - ежелгі түркі дəуірінің қоғамдық, 

əдеби мəдени өмірін жыр еткен ғажайып дастандар. 

«Руна» жазуы – скандинавия халықтарының тілінде « рунь» деген сөз – 

« құпия», « сыры ашылмаған» деген ұғымды білдіреді. 

В.Томсен- 1893 жылы көне түрік жазуының сырын ашушы Дания ғалымы. 

Иоллығ- тегін – Күлтегін жазуының авторы. 

Күлтегін(684- 731жылдары өмір сүрген) – еделгі түркі мемлекетінің көрнекті 

əскери қолбасшысы , қоғам қайраткері. 

« Қорқыт ата кітабы» - түркі тектес халықтардың ежелгі тарихын , байырғы 

тұрмысын,  əдет-  ғұрпын,  салт-  санасын  ,  ақындық  дəстүрін  танытатын 

эпикалық , əрі тарихи мұра. 

Қорқыт  ата  –  ҮІІІ-  ІХ  ғасырлада  өмір  сүрген  жыр  мен  күйдің  атасы,  ел 

басқарған данышпан кісі болған тарихи тұлға жəне аңыз кейіпкері. 

Аңыз – қазақ фольклорлық прозасының жанры. 

«Оғыз  -нама»  -  түркі  тілдес  халықтардың  ежелгі  шежіресін  генеалогиялық 

аңыздар негізінде көркем тілмен баяндайтын эпостық шығарма. 

Əбілғазы  бин  Араб  Мұхаммедхан(1603-  1663  ж)-  Хиуаның  ханы  ,  атақты 

тарихшы,  белгілі  əскри  қолбасшы,  Оғыз  батыр  туралы  аңыздардың  араб 

əрпімен жазылған нұсқасының авторы. 

А.Н.Кононов  –  белгілі  тюрколог  ғалым.Əбілғазының  «  Түрікмен  шежіресін» 

орыс тіліне аударып, зерттеуші 

А.М.Щербак-  түркі  тілдерінің  көрнекті  маманы,  «Оғыз-  наменің»  ұйғыр 

əрпімен жазылған нұсқасын тілдік тұғыдан зерттеп ғылыми түсініктеме берген 

ғалым. 

Əбу Насыр əл- Фараби(870- 950 жылдар)- дүние жүзілік мəдениеттегі алатын 

орны айрықша данышпан, философ, энциклопедист ғалым, əдебиетші, ақын. 

«Қалом  фи  аш-шеьер  ва  ал-  қавофий»  -  əл  –Фарабидің  өлең  құрылысын 

зертеуге арнаған шығармасы(«Өлең жəне ұйқас туралы сөз») 

«Киаб аш-шеьар»- Əл- Фарабидің « Өлең кітабы» атты шағын еңбегі. 

«Өлең  өнерінің  қағидалары  туралы  трактат»  -  əл  –  Фарабидің 

Аоистотельдің  «Поэтика»  атты  еңбегіне  сүйене  отырып,  өлең  жазудағы 

ақындық шеберлік пен өнер жайында ғылыми ой- пікірлер туралы еңбегі. 

Махмұд  Қашқари  –  он  бірінші  ғасырда  өмір  сүрген  ұлы  филоог,  ауыз 

əдебиеті үлгілерін жинап зерттеуші ғалым, белгілі саяхатшы. 

«Диуани лұғат ат- түрік» - қазіргі түркі халықтарының бəріне ортақ түрікше- 

арабша  сөздік,  тіл  білімінің  салалары  бойынша  теориялық  тұрғыдан  құнды 

түйіндер жасаған ғылыми еңбек. 

Жүсіп Хас Хажиб Баласағұн – ХІ ғасырдың аса көрнекті ақыны, данышпан 

ойшыл, энциклопедист- ғалым, белгілі қоғам қайраткері. 

«Құтадғу біліг» (« Құтты білік»)- түркі тілдес халықтардың орта ғасырдағы 

тарихы, қоғамдық саяси- өмірі, ғылымы, əдебиеті мен мəдени дəрежесі, əдет- 

ғұрпы,  наным-  сенімі,  т.б  жөнінде  аса  қызықты,  əрі  қыруар  мол  деректер 

беретін көркем туынды. 

Жауберт  Амадес-  1823  жылы  «  Құтты  білік»  дастаны  жөнінде  тұңғыш  рет 

баспасөз бетінде хабар берген француз ғалымы. 

Ахмед Иүгінеки (Ахмед Махмұдұлы Жүйнеки) – ХІ ғасырдың орта кезі ХІІ 

ғасырдың бас кезінде өмір сүрген ас көрнекті ақын, мəшһүр ғұлама- ғалым. 

«Ақиқат сыйы» -  өз заманының көкейкесті мəселелерін жырға арқау еткен, 

көркемдік дəрежесі биік, дидактикалық сарында жазылған əдеби мұра. 

Рашид  Арат  Рахмат  –  «  Ақиқат  сыйы»  дастанының  қолжазбаларын  өзара 

салыстыра  отырып,  шығарманың  толық  текстін  əзірлеген  зерттеуші  түрік 

ғалымы. 

Е.Э.  Бертельс,  С.Е.Малов,  Қ.Махмудов,  В.В.  Радлов,  Т.Ковалевский, 

Ж.Дени  –  Ахмед  Иүгінеки  дастанын  тіл,  əдебиет,  тарих,  философия 

ғылымдары тұрғысынан жан-жақты зерттеген ғалымдар. 

Ахмет  Яссауи  –  сопылық  ағымның негізін  саушы,  түркі  тілдес  халықтардың 

орта ғасырдағы аса көрнекті ақыны, ойшыл қайраткері. 

«Диуани  хикмат»  («  Даналық  кітабы»)  –  түркі  тілді  халықтардың  ХІІ 

ғасырдан сақталған əдеби мұрасы. 

М.Ф.  Кепрюлю-  заде  –  Ахмет  Яссауи  хикматтарының  жазылу  тарихын, 

поэтикасын,  əлеуметтік  бағыт-  бағдарын  тұңғыш  рет  əдебиеттану  ғылымы 

тұрғысынан жан- жақты зерттеген ғалым. 

«Қисса-  сул  əнбия»  -  діни-  мистикалық  қисса-  хикаялар,  аңыз-  ертегілер 

жинағы. 

«Кодекс  куманикус»-  ХІ-  ХІІІ  ғасырларда  жазылған,  кумандар  кітабы, 

қыпшақ тілінің сөздігі. 

«Мұхаббат  -  наме»дастаны  –  Алтын  Орда  дəуірі  əдебиетінің  ең  көрнекті 

үлгісі. 

Хорезми – Алтын Орда ханы Жəнібектің тұсында өмір сүрген ақын. 

А.Н.Самойлович – « Мұхаббат - намені» тұңғыш зерттеуші ғалым. 

Құтып  –  ХІҮ  ғасырдың  орта  кезінде  өмір  сүрген  ,  Сарай қаласынан  шыққан 

аса көрнекті ақын. 

«Хұсрау  –  Шырын  »  -  дастаны  –  Құтыптың  азербайжанның  ұлы  ақыны 

Низамидің  осы  аттас  поэмасының  оғыз-  қыпшақ  тілінде  жазылған  еркін 

аудармасы. 

Сайф Сараи – Алтын Орда əдебиетінің ХІҮ ғасырдағы аса көрнекті өкілі. 

«Гүлстан  бит  -  түрки»(1391  ж)  –  Сайф  Сараидың  прозамен  жазылған 

қыпшақ тіліндегі көркем шығармасы. 

Э.Н.Нəжіп  –  ««  Гүлстан  бит  -  түрки»  қолжазбасын  зертеуші,  аудармашы, 

кітап етіп шығарушы түрколог- ғалым. 

Дүрбек – ХІҮ ғасырдың соңы мен ХҮ ғасырдың басында өмір сүрген ақын. 

«Жүсіп-  Зылиха»  дастаны  –  Дүрбектің  Шығыс  əдебиетіндегі  Жүсіп  пен 

Зылиха  арасындағы  махаббат  сезімін  арқау  еткен  сюжеттерді  бетке  ұстай 

отырып жазған өзінің төл туындысы. 

«Шежіре-  и  түрк»(«  Түрк  шежіресі»)  –  бертін  келе  қазақ  халқын  құраған 

рулар  мен  тайпалардың  көне  тарихы,  тұрмыс-  тіршілігі,  түркі  елін  басқарған 

қайраткерлердің  өмірі  мен  қоғамдық  қызметі  туралы  құнды  деректері  мол 

шежіре. 

«Шежірелер жинағы»(« Жами- ат тауарих»)- ХІҮ- ХҮІ ғасырлардағы қазақ 

елінің ішкі жəне сыртқы жағдайы, басқа елдермен қарым- қатынасы, бірқатар 

қазақ  хандарының  генеологиясы,  тарихты  баяндайтын  шығарма,  сонымен 

бірге  ұйқасты-  ырғақты  ақ  өлеңге,  толғауларға  ұқсайтын,  шешендік  сөздер, 

тұрақты сөз тіркестері, қанатты сөздер, мақал- мəтелдер мол кездесетін əдеби 

маңызы да бар туынды.Авторы – Қадырғали Жалайыри. 

Мұхаммед  Хайдар  Дулати(1499-  1551)-  өз  дəуірінің  ғұлама-  ғалымы, 

тарихшысы, сөз зергері, ақыны, қоғам қайраткері. 

«Тарихи  Рашиди»  -  ХІҮ  –  ХҮІ  ғасырлар  аралығындағы  Моңғолыстан  мен 

Қашқарияда болған тарихи оқиғаларды көркем тілмен баяндайтын шежіре. 

Захриддин  Мұхаммед  Бабыр(1483-  1530)  –  көрнекті  мемлекет  қайраткері, 

даңқты  қолбасшы,  дарынды  лирик  ақын,  белгілі  жазушы,  атақты  тарихшы 

ғалым. 

«Бабыр  наме»  -  үш  бөлімнен  тұратын  прозалық  шығарма.Бабырдың  есімін 

аса  дарынды  көркемсөз  зергері  ,  тарихшы-  ғалым,  географ,  этнограф  ретінде 

əлемге мəшһүр еткен туынды. 

 

5.  Дəрістік  кешен  (дəріс    тезистері,  көрнекілік,  таратылу  материалдары, 

қажетті əдебиет тізімі). 

№ 1 Дəріс  Ежелгі дəуір əдебиеті- қазақ əдебиеті тарихының бастауы . 

Əдебиет тарихы - əдебиеттану ғылымының құрамдас, негізгі бір 

бөлімі.Ежелгі дəуір əдебиеті пəнінің маңызы бкіл түркі тілді халықтарға ортақ 

əдебиет мұраларымен терең танысуға мүмкіндік береді.Ежелгі дəуір əдебиеті – 

бертін келе қазақ халқының құрамына енген тайпалардың көне дəуірдегі 

əдебиеті, олардың ежелгі түркі ру- ұлыстарымен бірге жасаған көркем сөз 

өнері.Түркі халықтарға ортақ əдебиеттің көп ғасырлық тарихын негізінен үш 

кезеңге бөліп қарастырылады:Бірінші, ҮІ – ІХ ғасырлардағы көне түркі 

əдебиетінің ескерткіштері / «Күлтегін»,«Білге қаған», «Тоныкөк »  жырлары, 

«Қорқыт ата» кітабы, «Оғыз- наме», Əбу Насыр əл- Фарабидің əдеби 

мұралары\.Екінші, Х-ҮІІ ғасырлардағы əдебиет / Махмұт Қашқари. «Диуани 

лұғат ат- түрік» ; Жүсіп Баласағұн «Құдатғу біліг»; Ахмет Иүгінеки «Хабатул 

- хақайық»; Ахмет Яссауи «Диуани хикмат»; Сүлейман Бақырғани 

«Бақырғани кітабы»/.Үшінші, ХІІІ- ХҮ ғасырлардағы яғни Алтын орда 

дəуіріндегі əдебиет  /Рабғузи, «Рабғузи қиссалары », «Кодекс куманикус»; 

Хорезми «Мухаббат наме»; Құтб «Хұсрау Шырын»;Сайф Сарай «Гулистан 

бит- турки»; Дүрбек «Жүсіп Зылиха»; Əбілғазы «Шежіре-и түрік»; Қадырғали 

Жалайыри «Жамиғ- ат тауарих»; Хайдар Дулати «Тари-и-Рашиди»; Бабыр 

«Бабыр наме»/. 

№2  дəріс      Түркі  қағанаты  дəуіріндегі  əдебиет.Орхон  жазуындағы  

жəдігерліктер. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ежелгі түрік мемлекетінің көрнекті əскери қолбасшысы Күлтегін батыр / 

684- 731 жж / , оның ағасы елбасы Білге қаған / 684- 784 жж / жəне қағанның 

кеңесшісі  Тоныкөк  туралы  тасқа  қашап  жазылған  дастандар.  Орхон  /  руна/ 

жазба ескерткіштерін табу, руна жазуын оқу , аударма жасау , ғылыми мəтін 

дайындау  ісіне  Н.К.Видзен,    И.Т.Страленберг,  Н.М.Ядринцев,  В.В.Радлов, 

В.В.Томсен,  С.Е.Малов,  Ю.Немет,  Х.Н.Оркун,  И.В.Стеблева,т.б  орыс  жəне 

Еуропа ғалымдары мол үлес қосты. Орхон жазуындағы жəдігерліктерді қазақ 

тілі  мен  əдебиеті  тұрғысынан  С.Аманжолов,  Ғ.Мұсабаев,  Ғ.Айдаров, 

А.Аманжолов, М.Жолдасбеков, Қ.Өміралиевтердің  еңбектерінің маңызы зор. 

Орхон  жазба  ескерткіштері  мəтінінде  түкік  қағанатының  құрылуы  мен 

құлдырауы, өрлеу дəуірі  мен күйреу кезеңі жайында бірқатар тарихи деректер 

бар. Алайда тасқа қашап жазылған бұл жəдігерліктер жылнама – шежіреемес. 

ҮІ-ҮІІІ  ғасырлардағы  түріктердің  поэзиясы,  солардың  алғашқы  əдебиет 

үлгілері,  «шешендік  өнердің  жəне  батырдың  ерлігі  жайындағы  талай 

ғасырлардың  өңдеуінен  өткен  ауызша  хикаялардың  дəстүрлі  формаларын 

сақтаған» көркем туынды. Күлтегін, Білге қаған жəне Тоныкөк ескерткіштері – 

мазмұны  мен  формасы  жағынан  да,  тілі  мен  көріктеу  құралдары  тұрғысынан 

да  өлең құрылысы мен композициясы жағынан да ежелгі түркі поэзиясының 

нағыз классикалық үлгілері болып табылады. 

№ 3 дəріс.   «Қорқыт ата кітабы» 

Қорқыт  ата  туралы  ақиқат  пен  аңыз  .Қорқыт  ата  ҮІІІ  ғасырда  Сыр  бойында 

өмір  сүрген  тарихи  тұлға,  аңызға  айналған  күйші  –  сазгер,  мəшһүр  жырау, 

кемеңгер  философ.  Қорқыт  ата  адамзат  баласына  өлмейтін  өмір,  мəңгілік 

тіршілік  іздеуші  аңыз  кейіпкері.  «  Қорқыт  ата  кітабы»  -  бүкіл  түркі  тектес 

халықтардың ежелгі тарихын, əдет- ғұрпын, салт- санасын, көркем сөз өнерін 

танытатын эпикалық туынды, тарихи мұра.Қорқыт ата кітабының екі қолжазба 

нұсқасы  сақталып  келген  .Солардың  бірі  қазіргі  Германиядағы    Дрезден 

қалалық кітапхансының сирек кездесетін қолжазбалар қорында сақтаулы тұр.

 

Қорыт  ата  мұрасын  зерттеуші,  тəржімалаушы,  Еворпа  жəне  орыс 

ғалымдары  /  этторэ  Русси,  Г.Ф.Диц,  Теодор  Нэльдеке,  В.В.Бартольд, 

Х.Г.Көрұғылы,    т.б./  «Қорқыт  ата»  кітабы  12  жырдан  тұрады.  Олар  : 

Дерсеханұлы  Бұқаш  туралы  жыр,  Салар  Қазанның  үйін  жау  шапқаны 

жайындағы  жыр,    Қам  –  Бураұлы  Бамсы-Бейрек  жөніндегі  жыр,  Қазамбегтің 

баласа  Оразбектің  тұтқынға  түскені  туралы  жыр,  Доқа-Қожаұлы  ер  Домруд 

туралы  жыр,  Қаңлы  қожаұлы  Қан-  Тұралы  жайындағы  жыр,  Қазылық- 

қожаұлы  Жүгенек  туралы  жыр,  Бисадтың  Төбекөзді  өлтіргені  туралы  жыр, 

Белгілі  ұлы  Əмірен  жөніндегі  жыр,  Үйсін-Қожаұлы  Секірек  туралы  жыр, 

Салар Қазанның тұтқынға түсуі жəне оны ұлы Ораздың босатуы туралы жыр, 

Сыртқы  оғыздардың  ішкі  оғыздарға  қарсы  шығуы  жəне  Бамсы-  Бейректің 

өлімі туралы жыр. 

№4 дəріс  «Оғыз қаған жыры» 

«Оғыз – наме » түркі тектес халықтардың ежелгі шежіресін аңыздар негізінде 

баяндайтын  эпостық  шығарма.  «Оғыз  Наме»-  əрі  көркем  əрі  тарихи  туынды 

деуге болады. «Оғыз Наме Оғыз Қаған жəне Оғыз тайпа ұлысы туралы тарихи 

деректілігі  мол  көркем  қара  сөз,    проза  түрінде  жазылған  шығарма  деп 

есептеледі.  Эпостың  басты  кейіпкері  Оғыз  Қаған  тарихи  тұлға.Оғыз  Намеде 

негізінен  Оғыз  Қағанының  əскери  жорықтары,  батырдың  қан  майдан 

соғыстағы  ерлік істері  мадақталады.  Шығарманың негізгі идеясы –  елді ауыз 

бірлікке, ерлікке, адамгершілікке үндеу, халықты сыртқы жауға қарсы күреске 

шақыру.  Оғыз  Наме  эпосы  Оғыздың  дүниеге  келуі,  жігіт  болуы,  Оғыз 

батырдың  ерлік  көрсету  үшін  аттануы,  Оғыз  Қағанның  сұлу  қызға  үйленуі, 

одан  Ай  ,  Күн,  Жұлдыз  деген  балалар,  ал  екінші  рет  үйленгенде  Көк,  Тау, 

Теңіз  деген  балаларының  өмірге  келуі,  Оғыздың  түркі  еліне  қаған  болуы, 

жорықтары,  Оғыз  Қағанды  Көкбөрі  бастап  жүруі,  Урум  қағанмен  соғысы, 

Оғыз қағанның ақылгөйі Ұлы Түріктің  түс көруі,  сəуегейлік сөз айтуы, Оғыз 

қағанның  құрылтай  шақырып,  ел  билігін  жұртын  балаларына  үлестіріп  беруі  

тəрізді сюжеттік желілерден тұрады. Бұл көркем туындының екі нұсқасы бар. 

Бірі  –  ұйғыр  əрпімен  көшіріліп  жазылған  нұсқасы,  Париждің    ұлттық 

кітапханасында  сақталып  келеді.  Екіншісі-  араб  əрпімен  жазылған  нұсқасы. 

Бұл  нұсқаның  авторы  –  атақты  тарихшы,  белгілі  əскери  қолбасшы,  Хиуаның 

ханы  Əбілғазы  бин  Араб  Мұхаммедхан  (  1603-1663  жылдар  аралығы)  .Оғыз 

Қаған  эпосын  қазақ  тілі  мен  əдебиеті  тұрғысынан  тұңғыш  зерттеуші  Қ. 

Өмірəлиев ғылыми еңбегінің маңыздылығы зор .Оғыз Наме эпосы жəне қазақ 

эпостық    жырындағы    ұқсас  көріністер  .  Оғыз  батыр  туралы  эпостың 

тілі.Көркемдеу əдістері. 

жүктеу/скачать 472,92 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: