Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
б а қ т а с қ ұ р м а л а с с ө й л е м
жүктеу/скачать 3,22 Mb. Pdf көрінісі
|
| б а қ т а с қ ұ р м а л а с с ө й л е м
дейді. Мысалы: 1) Терезенің түбінен ңатты жүрген аттылар өтіп, ауыл иті шабалаңдай үріп қоя бергенде, үйдегі шешелер ояу еді. (М. Ә.) Бұл сабақтас сөйлемде өзара байланысып барып, ұласып бір күрделі ойды білідіріп тұрған үш жай сөйлем бар, оның екеуі — бағыныңқы сөйлемдер де, біреуі — басыңқы сөйлем. Бағыныңқы сөйлемдер басыңқыға өз бетімен тура бағынбай, бірінші бағыныңқы екінші бағыныңқы сөйлемге бағынып барып, екінші бағыныңқы сөйлем арқылы басыңқы сөйлемге бағына байланысып тұр. Сатылы көп бағыныңқылы сабақтас сөйлемге енген бағыныңқылы сөйлемдердің басыңқы сәйлеммен байланысу амалын, тәсілін айқынырақ түсіну үшін мына сөйлемді кестеге түсіріп көрелік. Мысалы: Сөз соған тіреліп, екеуі үнсіз отырғанда, есікті ептеп ашып Айдар енді. (Ғ. М.) Мұнда үш сөйлем бар: екеуі — бағыныңқы сөйлем де, біреуі — басыңқы сөйлем. Бағыныңқы сөйлемдер біріне-бірі бағынып барып, соңғысы арқылы басыңқыға бағынып тұр. Оны мына кестеден көруге болады: басыңқы сөйлем есікті ептеп ашып Айдар енді. II бағыныңқы Қ а ш а н ? екеуі үнсіз отырғанда, I бағыныңқы Қ а й т ы п ? сөз соған тіреліп, Тақырып бойынша сұрақтар: 1) Қандай құрмалас сөйлемді көп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем дейді? 2) Көп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдер қандай тәсілдер арқылы байланысады? 3) Көп бағыныңқылы сабақтастың қандай түрін жарыспалы сабақтас құрмалас сөйлем дейді? 4) Сатылы көп бағыныңқылы сабақтас деп қандай сөйлемді айтады? жүктеу/скачать 3,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|