Ескерте кететін бір жәйт: Жоғарыда аталған тарихи қалалар тек қана саудамен ғана аты шыққан жоқ. Оларда ғылым, білім, мәдениет қатар дамыды.
Сөздік:
кент – город; селение; поселок қыш – кирпич
керуен – караван жорық – поход
дүбірлеу – затопать; загудеть; загрохотать қырман – ток; хирман
сұрапыл – лютый; свирепый; суровый қырман басу – молотить
қорған – укрепление; оплот; опора; защищайся; обороняйся
жойқын – уничтажающий; сокрушительный; опустошительный
242-тапсырма. Мәтіннің мазмұны бойынша берілген сұрақтарға жауап беріңіздер.
1. Отырарды неге көне, тарихи қала дейді? 2. Отырардың орнында қай ғасырдан тіршілік басталған, халық мекен еткен? 3. Отырар өз тарихында сұрапыл соғыстарды неше рет өткерді? 4. Отырардың қақпалары не үшін керек болған? 5. Отырардың тарихы қалай аяқталып отырған? 6. Тарихи қалалар – Сайрам, Йасы, Тараз, Отырар қашан жаулап алынып, құлатылды? 7. «Отырардың алтын ғасыры» деп аталатын кезең қай уақытқа келеді? 8. Қай жойқын соғыстан кейін Отырар бір ғасырға дейін түзеле алмады? 9. «Қамыс қаланы» қалай түсіндіресіздер? 10. Неге байланысты халық Отырарды біржола тастап кетеді? 11. XV ғасырдың басында қалада қандай жағдайлар болды? 12. Арыстанбабқа байланысты не білесіздер?
243-тапсырма. Сөйлемдердегі қатаң дауыссыз дыбыстарының
астын сызып, олардың дұрыс оқылуына назар аударыңыздар.
Ү л г і : Ұлы Жібек жолының Киев Русінен шыққан үлкен тармағы телегей теңіз болып толқып жатқан Еділ өзенінен өткен соң-ақ қазақ жеріне енеді.
Отырар орнында бұл күндері басы бүтін жалғыз құрылыс – Арыстанбаб ғимараты, Алғашқы көне дәуірдегі ескерткіш қирап құрыған соң, бұл соның орнына салынған ортағасырлық әсем өрнекті ғимарат. Арыстанбаб – Қожа Ахмет Яссауидың ұстазы, әулие болған адам. Арыстанбаб туралы жазылған нақтылай тарихи деректер жоқ. Әйтседе 1900 жылы Ташкент қаласында шығып тұрған Түркістан археолог суретшілер үйірмесінің мәжіліс хаттамасының XII томында ол туралы айтылған.
244-тапсырма. Сөйлемдердегі үнді дауыссыз дыбыстарының астын сызыңыздар.
Ү л г і : Отырарды мекендеген ұлыс пен тайпалар қайтседе ұрпақ желісін үзіп алмауға тырысып, бірде қолына кетпен алып жерге дән ексе, бірде сауыт киіп, қолына қылыш ұстап атқа қонды, керуен тартып, алыс пен жақынды кезді.
Орта ғасырда өмір сүрген Отырардан шыққан ғұлама Исмаил әл-Жауһари «Тілді түзету» кітабында былай деп жазған: «Ұлы жібек жолының үлкен тармағы ең әуелі Киев Русінен, Болғар жерінен өтіп, үстіртті басып, Аралды айналып, Жент қаласына жететін (Жент қаласын біраз тарихшылар Янкикент, Оғызкент деп те атайды). Жентке жеткенше сауда керуені құс қанаты талған шөлден, түйе табаны күйген құмнан өтеді, арып-ашып әбден әлсірейді. Көліктерінің жартысы орта жолда қаңқа болып қалады».
Достарыңызбен бөлісу: |
