«Қазақ тілі тарихы» Ғылыми-зерттеу сериясы


Ерекшеліктері: фонетикасы бойынша



бет38/53
Дата31.12.2021
өлшемі168,18 Kb.
#22129
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   53
Ерекшеліктері: фонетикасы бойыншасөз басында ұяң г дыбысының жұмсалуы: гиши «кісі»;

сөз (сын есім) соңында қ/к қатаң дыбысының сақталуы: ташлық «тасты жер // тастақ»;

ассимилятивтік өзгерістер лд>лл, нл>лл, нд>нн, мд>мн, зс>сс: атыллы «атылды», замаллар «замандар», сенне «сенде», бурнумна «мұрнымда», йасса «(егер ол) жазса» (мысалы, қырым татарлары тілімен салыстырыңыз: атылды, заманлар, сенде, бурнымда, йазса);

Ілік септік жалғауының ықшамдалған нұсқада келуі: атны «аттың» < атнынъ, гөзнү «көздің» < гөзнүнъ;



Морфологиясында – тәуелдіктің 2 жақ, көпше түрі аффиксі ‑ғыз / ‑гиз / ‑ғуз / ‑гүз (анағыз «аналарыңыз»);

етістіктен жасалған сын есім тұлғасы ‑ма / ‑ме: йазма «жазба (жұмыс)»;

келер шақтың –р тұлғасымен келуі: барар «барар», гөрүр «көрер»;

міндетті (түрде болатын іс-әрекет) келер шақ тұлғасы ‑ажақ / ‑ежек: баражақ «баражақ/барады», кележек «кележек/келеді»;

қалау және бұйрық райлардың параллель формалары: йазғын / йазғыр «жазғың; жазғыр (написать бы тебе)»;

мақ / ‑мек, ‑ма / ‑ме, ‑маға / ‑меге тұлғалы етістік-есім параллель формаларының қимыл атауы (инфинитив-супин) қызметінде жұмсалуы: айтмақ / айтмаға / айтма «айтпақ / айту (чтобы) сказать»;

етістіктің (етістік-есім / глагольные имена) ‑аған және ‑ған тұлғаларының шақ мәнінде бір-біріне қарама-қарсы қойылуы: йүрүйген «жүретін/ходящий», йүрүген «келген/пришедший»;

терминативті көсемшелер: айтғанлы «ол айтқалы (бері)», эшитгинче «ол естігенше / пока он услышит»;





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   53




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет