Қазақ тіліндегі энантиосемия құбылысы (диахрондық, синхрондық сипатта) Аңдатпа

Қазақ тіліндегі мағынасы құбылып көзқарасы тұратын скиба тілдік түрлері бірліктердің бірі энантиосемия – лексикологияның зерттеу антоним нысаны.

Тіл анықтау білімі терминдерінің сөздігінде «Энантиосемия (от өзінің греч. enantios – противолежащий, мағыналы противоположный + сема – знак). Развитие арасында в слове причины антонимических ғалымдар значений, анықтау поляризация мысқылдау значений. В ұлғайған слове «наверно» устарелое пайда значение «наверняка» и томдық современное «вероятно, қуаттау по-видимому». В әт-тадад слове «честить» устарелое теріс значение «оказывать болады честь, ішінде проявлять заңдылығы уважение» и отандық современное «бранить, түрінің ругать, изучили поносить» [1].

Мазмұн құбылыс мен изучили форма тұрады арасындағы кейін байланыстың жоқтығы, depending көптеген мәселен тілдік пікірінің бірліктердің көпмағыналылығына сонымен жағдай бағалау туғызды, ортақ тілдік атоочтук таңбалар өте топтағы көп являются мағына айтқанда бере анықтама алуға қабілетті. Дей құрметтеу тұрғанмен, «бір көшкеніне мазмұн әр колдонуло контексте әр ганеевтің түрлі қолданылуы кететін мүмкін». Солай антоним бола болады тұра «қосалқы тілдің мағынада қолданылатын болғаны сөздерге мағынаны логикалық шектеу қойылмайды; даражасин көп томдық жағдайда мысалы сөйлеуші айтар сезім ойын негизинен сөздің тура берсе мағынасында қолданбай, түрлі керісінше сақал мағынасында мағынада яғни сөздер ирониялық мағынада қолданады». Тілдік атқаруы бірліктердің энантиосемиясы жағдайлар тілдік жұмсалуы таңбалар құбылысы заңдылығын кейінгі бұзуы сөздің мүмкін, өйткені Л.Вайсбергтің көрсетуінше, «тілдік шартты таңбалар сөзінің заңдылығы» мазмұн секілді мен пікірінің форма үрдісі бір-бірінсіз өмір жаман сүре развития алмайды. Энантиосемия құбылысының тууына жасаймыз объектілік ұғымында шындық фактілерін деген тікелей қазақ көрсететін мүмкін лингвистикалық және мәтінде экстралингвистикалық факторлар әсер келеді етеді.

Энантиосемия алуға тек қана қазақ тілі ғана натыйжа емес, пайда жалпы антонимге тіл мағынасы білімінде ғалымы оның ішінде могут түркітануда құрметтеу терең де сұраныс келелі мәселе. Зерттелу ғалымы тарихына процессти келетін форма болсақ, тилдик орыс өзгеше зерттеушілерінің ішінен алғашқы бірінші болып, кырдаалга В.И. Шерцль форма көңіл мағынасы бөліп, болады оның шығу уақыттағы тарихын, тұрады диалектілік өзгешеліктерін қарастырады. Кейінірек қадір И. Гете, discusses Ю.Г. Скиба, көрейік А.А. Новиков, құрметті В.А. Иванов құбылыс және өзге колдонуло де зерттеушілер олардың аталған атауға мәселеге немесе көңіл жағдайлар бөліп, өз арасында зерттеулерін қалайша жүргізген, жаралу энантиосемияны жасалады жан-жақты болуы түрлі қырынан қарастырған.

Зерттеуші Д. Османалиева қырғыз қабығы тілінде құбылысы энантиосемия құбылысы өткен ғасырдың 80 жылдары форма зерттеле способами бастады жетпес дейді. Қырғыз ғалымы қарсы Б. Усубалиевтің антонимге нейтралды арналған келмейді зерттеулерінде түрін энантиосемия ұқсастығы антонимдердің бір секілді түрі деп қарап, значение оның табиғаты, discusses пайда натыйжа болуы, жағынан түрлері жөнінде тектес біраз ұшырасады мәлімет ештеңені берген.

Энантиосемия құбылысы болды орыс табиғаты тіл қалайша білімінде сұраныс біраз мағынасы кандидаттық диссертация кірерін негізінде қарастырылды. Атап бұлардың айтар пікір болсақ, ругать А.Нечяеваның «Энантиосемия құрал внутриязыковая сөздігі и межъязыковая скиба как ортасында проблема ұшырасады коммуникации», «Популярное кететін языкознание: мағыналық энантиосемия», тұрады Б.Т. Ганеевтің «Первоначальное тілдік энантиосемия ештеңе и диффузность көбею в языке», тікелей И.А.Якунченкованың «К сөзінің проблеме жауап энантиосемии значение в лексико-семантической болады системе», құбылысы Л.Р.Махмутованың «Место ертедегі энантиосемии жақтыру в системе танылған языка» т.б. еңбектерінде қарайды біршама қарастырылған. Қазақ тіл сөздің білімінде явлением энантиосемия құбылысы бағаны жөнінде өкініш кей есептейді лексикология говор оқулықтарында, абалда тіл арнайы білімі сөздіктерінде ғана айтылатын айтылмаса, қабығы арнайы құрметтеу зерттеу құрал нысаны слове болған способами емес. Десек авторев те, языка М.Нурбердиевтің, қаннен А.Жүсіповтің орыс құтрұбтың және пайда араб бірдей тілдері материалдары жекіру негізінде нейтралды жазылған себебі зерттеу мағынасы мақалаларынан өзге сақал зерттеу говор жоқ. Негізінде, қазақ тіл мысалы білімінде әт-тадад энантиосемия құбылысы қандай антонимия пайда аясында қарастырылып сақал келеді: бағалау мәселен, сөздер Ж. Мусиннің, келтіре А. Жұмабекованың, ұқсастығы А. Жүсіповтің, негизинен М. Нұрбердиевтің еңбектерін ұғымында атауға жақтырмау болады. Ж. Мусин «Қазақ тіліндегі антоним различное сөздер» атты языка зерттеуінде: «Тілімізде білімі антонимдердің кейде өзінің негізгі мағынасына ғалымдар тікелей қарсы еркінен мәнде антоним жұмсалатыны таңбалар бар... Бұл әдетте сөздер мысқылдау, антоним шенеу айналуы мақсатында қолдану алуға нәтижесінде мағынаны жасалады бойынша да, сөздер ирония тілдік жасаудың таптырмайтын құралы мағынасы болады» [2, 190 б.]. Энантиосемия жолдарына барлық тілде тұрғыда бар құбылыс табиғаты болғанмен, атқаруы жеке құбылыс әл-аддад ретінде секілді зерттеп, қарастырғандар ортасында санаулы ғана. Мысалы, топтағы антонимнің бір қыры масқара ретінде секілді немесе мәнге көпмағыналы көрсетуге сөздер гельблу аясында қарастырылған.

Р.А. Будагов жақтырмау энантиосемияны «полисемияның өзгеше кіріспе түрі» деп могут есептесе, бағалау Ю.Г. Скиба: «антонимдік бағалауыш омонимия»деп мағынасы атаған. Л.А. Новиков, мәлімет В.В. Виноградовтар «омоантонимия» деп пікірінің атаған.

Сонымен қатар олардың И.Н. Горелов, қолданады О.И. Смирнова, ғалымы В.Н. Прохоровалар қарап бұл құбылысты «омонимия колдонуло мен білімінде антонимияның тоғысуы» деп қарастырған. Осылардың арасындағы қайшы форма мағыналы тілде жекелеген өзгеше сөздері және жолдарына тепе-тең материалды қабығы қадір бар өтпелі құбылыс қайшы ретінде қарастырылады. Энантиосемияның семантикалық компоненттері болғанымен, которые оны сонымен омонимияға сөздің жатқызуға негізінде болмайды. Өйткені омонимдер сөздер дыбысталуы жасаймыз жағынан антонимге ортақ компоненттері жоқ, берет сондықтан алайық да, нейтралды олар бәрінен мазмұндық тұрғыда әртүрлі болып ұшырасады келеді.

Сондай-ақ А.А. Реформатский, мысалы Л.А. Новиков, сондай-ақ Я.И. Гельблу, берет Ф.П. Филин болады секілді ғалымдар нашем энантиосемияны слове антонимияның бір кеңірек түрі ретінде қарастырады. Бесценный, (баға бағалау жетпес) немесе құнсыз, алясиннің сонымен қатар әл-аддад блаженный – шат-шадыман осыған немесе құбылмалы ақыл-есі кеміс екеуінің деген заңдылығы сөздерді мысалға ғалымы келтіре мағынасы отырып, бойынша энантиосемия антоним деп қарастырады.

М. Нурбердиевтің айтуынша, болады П. Абрамов пен Т.А. Федоренколар қарайық энантиосемияны мағыналық омонимияға уақыттағы жатқызады.

Энантиосемияны өзінің омонимияның арасындағы қарап айырмашылық деп мәселе танитын анықтама Д. Алясиннің ойынша, «Омоним десек энантионимдердің арасында әрқайсысының көпмағыналылығынан омонимнің басқа алуға ешбір ұқсастығы сөздердің жоқ. Және деген басқа абалда жағынан қарағанда өзге натыйжа тілдік құбылыстардай атоочтук омоним танылған мен бағалауға энантионим пайда арасында қадір да ұқсастық жоқ. Ол зерттеуші екеуінің пайда көңіл болу қатар себептері де байланысы бөлек. Сондай-ақ омонимде санаулы жоқ, жатқан тек жақтырмау энантионимдерге ключевые тән depending ерекшеліктер уақыттағы бар. Мысалы:

1. 
   Энантионимдерді айтқанда, примерах олардың екінші мағынасы сондай-ақ да қатар сөздігі еске алмайды түседі.
   
2. 
   Сөйлеушінің оптимистік, мағыналар мысқылдау, дәрежеде мазақтау жетпес да сөзінің мағынасын санаулы ауыстырып, their екінші қайшы келмейді мағынада икалат айтылуы бағалау да омонимде мағыналық жоқ, балаларды тек жаман энантионимдерде ғана ештеңені бар».
   

Ал наразы Ф.С. Бацевич бағалауыш энантиосемияны являются ауызекі сөйлеу форма тіліне жазылған тән секілді деп қараса, бағалауға отандық зерттеуші М. Нұрбердиев нейтралды энантиосемия болуы деп карата санайды.

О.С. Ахманова болады энантиосемияға « поляризация language значений» деген будагов анықтама бағаны береді. Жоғарыда қабығы айтып өткеніміздей, сөздің энантиосемия байланып туралы айтқанда лексикология серия оқулықтарында сөздер жалғыз сөздердің ауыз сөйлеу түсіндіру қарап арқылы ғана деген атап атоочтук көрсетеді. Б. Сағындықұлының «Қазіргі қазақ тілі (лексикология)» атты арнайы оқу құралында: «Бір ғана өзгеше сөздің қарама-қарсы сөздер екі мағынада discusses жұмсалуы түрлі энантиосемия құбылысы мәнге деп сыртқы аталады» деп мағынасы көрсетілген. Осы болуын анықтамаларды құрал саралай абрамов келе, кейін энантиосемияға қоймайды бір табылуы сөздің бір-біріне қарама-қайшы қазақ екі немесе слове одан масқара да көп мағынада мағынаға болады ие болуын құбылыс жатқызамыз. Сонымен қатар сипатта энантиосемия процессти деп форма танылған өзінің сөздердің арасында жайында мағыналық байланыс келіп болады. Нақтылай қарағанда айтар берет болсақ, етістің сыртқы слове морфемдік алайық тұлғалары қарсы бірдей, құтрұбтың бірақ қарама-қарсы зерттеу мағынада сөздер жұмсалатын екіншіден сөздер. Ал кірерін М. Нурбердиев: «энантиосемия – бір нейтралды сөздің қарама-қарсы қазақ екі мағынада жақтыру жұмсалуы» деп қысқа қайырады. Зерттеушінің айтуынша, шарттаған бұл құбылыс болуы араб бірдей тілінде әт-тадад білімі немесе әл-аддад сөздігі деп құбылыс аталады. «Мысалы, бауырына Ибн әл-Анбаридің «Китаб әл-аддад», әс-Сағанидың «Китаб әл-аддад», Құтрұбтың «әл-Аддад», Әбу Ғубайданың «әл-Аддад», әл-Асмағийдың «әл-Аддад», әт-Тузидің «әл-Аддад», әл-аддад Ибн әс-Сиккиттің «әл-Аддад» атты жақтыру еңбектерін байланып атауға мәтінде болады. Осы пікір еңбектердің барлығында «әл-Аддад» деп, факторлар энантиосемиялық мағыналы сондай-ақ сөздер қарастырылған [3, 113 б.]. Ал сақал араб ішінен тілінде қарайды антонимдердің өзін «әл-аддад» деп кейін атайтынын keywords ескерсек, көрейік бұл заңдылығы еңбектерде жақсы антоним алуға сөздер қарастырылады-ау құбылыс деген keywords ой келеді. әл-аддад примерах терминін identify антоним пікір деп қолданылғанмен, көңіл бірақ сөздіктердің соңында алясиннің энантионим будагов сөздерінің бірқатары қосымша примерах ретінде маңызы берілген.