Орфография – сөздердің дұрыс жазылу заңдылығы,
Орфоэпия – сөздердің дұрыс оқылу заңдылығы.
Қазақ тілінде сөздер көбіне қалай жазылса солай оқылады. Кейде сөздердің жазылуы мен айтылуында өзгешелік болады. Мынадай жағдайларда сөздердің жазылуы мен айтылуында өзгешелік болады:
дыбыс үндестігі, яғни қатар келген екі дыбыстың бір-біріне әсер етуі;
еріндік дауыстылардың (ұ, ү, о, ө) өзінен кейін келген езулік дауыстыларға (ы, і, е) әсер етуі;
Сөздердің айтылуы мен жазылуындағы айырмашылықты төмендегі кестеден көруге болады:
Жазылуы
|
Айтылуы
| |
Көзілдірік
|
Көзүлдүрүк
| |
Өлең
|
Өлөң
| |
Жұлын
|
Жұлұн
| |
Қара ала
|
Қарала
| |
Ақ ешкі
|
Ағ ешкі
|
3,Орфографиялық заңдылық төмендегі принциптерге негізделеді:
Сөз бөлшектері қалай айтылса, солай жазылады. Бұл принцип, негізінен, сөздегі қосымшалардың жазылуында ескеріледі. Мысалы: адамдар, ағаштар, қартқа т. б.
Қазақтың байырғы сөздері бұрын қалай жазылса, қазір де сол қалыптасқан күйінде жазылады.
Мысалы: хайуанат, кейуана, миуа, қиуа, белбеу, Ботагөз, Амангелді, жаздыгүні т.б.
|
