Қазақстан жазықтарындағы геожүйелердің геохимиялық

1.Ландшафт геофизикасына қатысты мәселелерге территориялық табиғат кешендеріндегі күн, гравитация, биохимия, механика, т.б. энергияның өзгеруі мен жер шарындағы таралуы, ылғал және ауа массасының алмасуы, динамикалық құбылыстар, процестер жатады. Олар территориялық табиғат кешендерін түзетін құрамдас бөліктердің дамуы мен динамикалық тепе-теңдігіне, ландшафтының жер шарына таралуына әсер етеді. Басқа тектоникалық, геологиялық, биологиялық, антропогендік факторларымен бірге географиялық қабықтағы территориялық табиғат кешендерінің құрылымдық бөліктерінің қалыптасуында үлкен рөл атқарады.Ландшафт геофизикасы, ең алдымен, күн энергиясына тығыз байланысты болады. Оның территориялық, табиғат кешендеріндегі өзгеріс болады. Күнінен келетін жиынтық радиация (Cs) тік (Csp) және шашыранды радиация (Csr) түрлерінен тұрады. Радиацияның бұл турлерінің арақатынасы территориялық табиғат кескінділерінің географиялық орындары (географиялық енідігі, теңіз деңгейінен биіктігі, жер бедерінің көрініс жағдайы) мен жыл мезгіліне байланысты. Атап айтқанда, мен бұлттылығы жоғары жерлерде шашыранды радиацияның үлесі ал биік тау басында тік радиацияның үлесі артады. Алайда территориялық табиғат кешендерінің түзілуі мен дамуына тікелей әсер ететін радиациялық байланысты жердің эффекті сәулесі мен жер бетінен шағылған радиация өлшемі құрайды. Ол Cr=Cs—Ce--Са формуласымен есептеледі. Мұндағы Сг — радиациялық баланс өлшемі; Cs — жиынтық радиация; Се — жердің эффекті сәулесі; Са — жер бетінен шағылған радиация.

3.Ландщафт геофизикасындағы келесі бір маңызды процестердің біріне ылғал алмасу жатады. Ол кеңістіктің екі түрлі бағытыңда да дамиды. Біріншіден, температура жағдайынық артуына байланысты жердегі су тамшысынан буға айналып ауаға көтеріледі де, ауадал жер бетіне атмосфералық жауын-шашын болып қайта түседі. Екіншіден өрден ылдиға ағып, гравитациялық желмен қозғалады. Ылғал алмасудың кеңістіктегі қозғалысы бұлай оп-оңай айтыла салғанымен, табиғаттағы бір күйден екінші күйге өтуі өте күрделі болып келеді.

Территориялық табиғат кешендеріндегі ылғал алмасу судың булануы мен радиясынан басталады. Булану процесі арқылы жер бетіне түскен жауын-шашын суы, өзен, көл суы, грунт пен топырақ қабатындағы капиллярлық су ауаға көтеріледі. Булану температура жағдайына, жел екпініне, ылғалдың тапшылығына байланысты болады. Қөпшілік жағдайда территориялық табиғат кешендерініц буланғыштығы мен булануы сай келе бермейді.

“Геомасса” және “геогоризонт” ұғымдары тек қарапайым геосистемаға - фацияға, яғни ландшафттардағы алғашқы вертикальдык байланыстарды танып білуге қолданылады.Жекелеген фациялардағы геомассалар мен геогоризонттар әртүрлі болғандықтан олардың ландшафтқа тән біртекті бірлігін құру мүмкін емес. Геосистемалар мен оның жекелеген блоктары арасында бағыты, тұрақтылығы , физикалық табығаты т.б.ерекшеліктері бойынша жіктеуге келетін байланыстар көп. Осы байланыстардың алғашқы негізін зат пен энергия, сонымен қатар информация ауысуы құрайды. Геосистемалар шығу тегі мен тығыздығы әртүрлі зат пен энергия ағындарымен сипатталады. Негізінде оларды ішкі және сыртқы (кіріс пен шығыс) ағындарға жіктейді. Өзінің қарқындылығы бойынша сыртқы ағындардан басым, система құрушы маңызы зор деп ішкі ағындар (системадағы блоктар аралығындағы ағындар) есептеледі. Осы системалардың бөліктері арасындағы

• 
  «Екібастұз ГРЭС-1» ЖШС;
  
• 
  «Екібастұз ГРЭС-2 станциясы» АҚ;
  
• 
  «Еуроазиялық Энергетикалық Корпорация» АҚ (Ақсу ГРЭС);
  
• 
  «Қазақмыс корпорациясы» ГРЭС ЖШС;
  
• 
  «Жамбыл ГРЭС» АҚ.
  

• 
  «Қазмырыш» АҚ Бұқтырма ГЭК,
  
• 
  «AES Өскемен ГЭС» ЖШС,
  
• 
  «AES Шульбинск ГЭС» ЖШС.
  

• 
  «Қарағанды-Жылу» ЖЭО-3 ЖШС;
  
• 
  ПВС ЖЭО, ЖЭО-2 «Арселор Миттал Теміртау» АҚ;
  
• 
  Рудный ЖЭО («ССГПО» АҚ);
  
• 
  Балқаш ЖЭО, Жезқазған ЖЭО «Қазақмыс» корпорациясы ЖШС;
  
• 
  Павлодар ЖЭО-1 «Қазақстан алюминий» АҚ;
  
• 
  Шымкент ЖЭО-1,2 және басқалары.
  

1. 
   Қазақстанда кернеуі 0,4-220 кВ электр желілері бойынша электр энергиясын таратумен 21 өңірлік энергетикалық компания және 109 басқа да шағын энергия таратушы ұйымдар айналысады. Осы орайда шағын энергия таратушы ұйымдардың үлкен бөлігі өз қызметін мемлекеттік реттеусіз атқарады.
   Қазақстанда елдің электр энергетикалық жүйесін жаңарту бойынша белсенді жұмыстар жүргізілуде. Қазақстанда электр энергиясын өндіру үшін қолдағы қуаттылықтың 20 % дерлігі 1970 жылдарға дейін пайдалануға берілгендіктен, елді (практикалық және экономикалық тұрғыда мақсатқа лайық болған жағдайда) электр станцияларда отын ретінде (үлесі шамамен 70% құрайтын) жаппай көмір пайдаланудан газды, жаңармалы көздерді және атом энергиясын кеңінен қолдануға негізделген әртараптандырылған схемаға көшіруге мүмкіндік бар.
   Электр энергиясы нарығының моделін жетілдіру бойынша жұмыстар шеңберінде 2014 жылғы маусымда «2030 жылға дейін Қазақстан Республикасының отын-энергетика кешенін дамыту тұжырымдамасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы қабылданды.