Қазақстан Респбликасы білім және ғылым министрлігі
ҚР инфляцияның қазіргі кездегі даму қарқынын талдау
жүктеу/скачать 80,53 Kb.
|
| 2.2ҚР инфляцияның қазіргі кездегі даму қарқынын талдау
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің 2008 жылғы қазандағы деректері бойынша келесі жағдайды көруге болады: Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің ресми деректері бойынша 2008 жылғы қаңтар-тамызда инфляцияның ең жоғары деңгейі 19,4%-ды құрады. Бұл соңғы жылдардағы ең жоғары көрсеткіш. Атап айтқанда, азық-түлік тауарларының бағасы өте жоғары болып, көш бастады – 27,8%. 2008 жылғы қарашада 2007 жылмен салыстырғанда ұнға – 75%-ға, күрішке – 75%-ға, нанға – 40,6%-ға, жармаға – 16,7%-ға қымбаттады. Мұнай бағасының қымбаттауы 5,9%-ды, сүт өнімдері мен жұмыртқаның қымбаттауы 15,9%-ды құрады. Жемістер 22%-ға, көкөністер 20,4%-ға, кондитерлік өнімдер 16,2%-ға қымбаттады. Осы кезеңде ет және ет өнімдерінің бағасы 19,7%-ға, балық пен теңіз өнімдерінің бағасы 14,6%-ға өсті. Оның ішінде құс еті – 24,9%, жылқы еті – 12%, шошқа еті – 17,9%, қой еті – 17%, шұжық өнімдері. - 16,6%. 2008 жылғы қарашада қатты отын 4,7%-ға, сығылған газ 1,6%-ға өсті. Жуғыш және тазалау құралдары – 1,9%-ға, дәрі-дәрмек – 1,1%-ға, киім мен аяқ киім – 15%-ға, жеке гигиена құралдары – 0,9%-ға өсті. Бензин 16,3%-ға, дизель отыны 11,9%-ға арзандады. Ақылы қызметтердің ішінде білім беру қызметтері – 0,9%-ға, медициналық қызметтер – 0,8%-ға, мәдениет – 0,8%-ға, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық пен жолаушылар көлігінің құны – 0,3%-ға өсті. өсті. Шаштараз қызметі 1,2%-ға, мейрамхана мен қонақүй қызметі 1%-ға қымбаттады. Осылайша, 2008 жылдың бірінші жартыжылдығында ресурстардың таза ағыны (резервтік активтердегі өзгерістерге байланысты операцияларды қоспағанда) өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда екі еседен астамға өсіп, 1,8 млрд. теңгені құрады. теңгені құрады. доллар. 2008 жылы Қазақстан тікелей шетелдік инвестициялардың да, қазақстандық резиденттердің шетелдік кәсіпорындарға тікелей инвестициясының да ұлғаюымен сипатталды. 2008 жылдың бірінші жартыжылдығында Қазақстанға тікелей шетелдік инвестициялардың жалпы ағыны 2523 млн. АҚШ доллары, таза импорт – 1696 млн. долларды құрады, бұл өткен жылмен салыстырғанда 1,7 есеге артық. / 21, 2б / 2008 жылдың бірінші жартыжылдығында қарыз капиталы бойынша міндтемелер 1,8 млрд. АҚШ доллары, резиденттердің сыртқы активтері – 1,3 млрд. доллар. 2008 жылдың бірінші жартыжылдығында жалпы сыртқы қарыз 12,7%-ға өсіп, 25,8 млрд. доллар. Мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыз 3,59 млрд теңгені құрады. Сыртқы қарыздың өсуін республиканың банктері мен қамтамасыз етілмеген кәсіпорындарының несиелік операциялары толығымен қамтамасыз етті, олардың үлесіне сыртқы қарыздың 86%-ы келді. Жалпы алғанда 2008 жылғы тамызда шілдемен салыстырғанда инфляция 0,8%-ды құрады. Тұтыну бағаларының құрылымында азық-түлік бағасының ең жоғары деңгей -7,4%-ға, азық-түлік емес тауарлар мен ақылы қызметтерге бағалар мен тарифтер тиісінше 6,2%-ға және 5,9%-ға өсті. 2008 жылғы инфляция динамикасының ерекшеліктерінің бірі өткен жылмен салыстырғанда «көшбасшыларсыз» барлық тұтыну тауарлары мен қызметтеріне бағаның біркелкі дерлік өсуі болды. Сонымен бірге теңге айналымға енгізілгеннен кейінгі барлық жылдардағы инфляцияның күтілетін маусымдық төмендеуінің орнына 2007 жылдың жазында өсім байқалды. Инфляцияның салдары өте көп және келесілерге әкеледі. Біріншіден, ол ұлттық табыс пен байлықтың әртүрлі әлеуметтік топтар, экономикалық және әлеуметтік институттар арасында тең емес және болжамсыз қайта бөлінуін қамтамасыз етеді. Қаражат жеке сектордан мемлекетке қайта бөлінеді. Инфляция факторларының бірі болып табылатын мемлекеттік бюджет тапшылығы инфляциялық салық есебінен жабылады. Осы нақты ақшаның барлығын несие берушілер төлейді. Ол автоматты түрде төленеді, себебі инфляция кезінде ақша капиталы құнсызданады.Инфляциялық салық нақты ақша қалдықтары құнының төмендеуін көрсетеді. Пайданы мемлекет пайдасына қайта бөлудің тағы бір жолы – ақша басып шығаруға монополияға ие болу. Қосымша басып шығарылған банкноттардың номиналды құны мен басып шығару шығындары арасындағы айырмашылық сеньораж деп аталады. Ол мемлекет басып шығарылған ақшаға алатын нақты ресурстардың көлеміне сәйкес келеді. Егер адамдар өз ақшаларының нақты құнын сақтаса, Сенорадж инфляция салығын теңестіреді. Тұрақты табысы бар адамдар инфляция салдарынан нақты табыстың төмендеуінен зардап шегеді. Индекстелген кіріс топтары, егер кірістерді индекстеу жүйесі олардың нақты жалақысын сақтауға мүмкіндік берсе, инфляциядан қорғай алады. Нарықта монополиясы бар кез келген адам өзінің нақты табысын арттыра алады. Нақты активтердің иелері инфляциядан жақсы қорғалған, өйткені бұл тауарлардың бағасының өсуі елдегі негізгі инфляциядан асып түседі. Пайыздық мөлшерлемелер тұрақты болған кезде несие берушілер күтпеген инфляциядан ұтылып, қарыз алушылар ұтады. Банктер шығындарды азайту үшін несие мөлшерлемесін көтереді. Бұл өндіріске инвестицияны азайтады. Ұзақ мерзімді перспективада бұл жағдай нақты ЖІӨ төмендейді және инфляцияны арттырады. Ұлттық банк 2004 жылдан бастап базалық инфляцияға бағытталған ақша-несие саясатын жүргізіп келеді. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Директорлар кеңесінің шешімі бойынша базалық инфляция екі әдіспен есептеледі және оны Қазақстан Республикасының Статистика қызметі жүзеге асырады. Базалық инфляцияны есептеудің бірінші әдісі бойынша тұтыну бағалары индексінен (ТБИ) көкөніс, жеміс-жидек, отын және көмір бағасын алып тастау, ал екінші әдіс бойынша – ең жоғары баға құраушысын алып тастау жоспарлануда. ТБИ және ең төменгі бағасы бар ең төменгі құрамдас. / 21, 3 б./ 2004-2007 жылдарға арналған ақша-несие саясатының негізгі бағыттарын негізге ала отырып, 2007 жылға инфляцияның нақты деңгейі өткен жылғы болжамнан сәл жоғары болады, өйткені 2007 жылға базалық инфляция болжамы жылына орта есеппен 4-6% құрайды. Өткен жылдармен салыстырғанда 2007 жылы жылдық инфляция деңгейі 10,7%-ға жетті (2007 жылғы желтоқсаннан 2006 жылғы желтоқсанға дейін), өткен жылдармен салыстырғанда айтарлықтай өсті. Тұтыну бағасының өсуінің негізгі себептері азық-түлік (8,1%) және ақылы қызметтер (8,0%) бағасының қымбаттауы болды. Азық-түлік емес тауарлардың бағасы 5,9%-ға қымбаттады. Азық-түлік құрылымында 2007 жылы бағаның өсуі байқалды: көкөністер мен жемістер – 23,1%, күріш – 18,3%, ет және ет өнімдері – 12,5%, қант – 11%, балық және теңіз өнімдері – 11,0%. . / 19, 14 / Азық-түлік емес тауарлардың бағасы да көтерілді. Оның ішінде: киім – 8,8%-ға, аяқ киім – 7,0%-ға, баспа БАҚ – 5,7%-ға, жанар-жағармай – 3,2%-ға. Ақылы қызмет көрсету құрылымында тұрғын үй-коммуналдық қызметтер бағасы 7,4%-ға өсті. Себептері: газбен қамту – 34,5%-ға, тұрғын үй – 9,6%-ға, қоқыс – 8,0%-ға. Бұл ретте баға білім беру мекемелері 19,5%-ға, денсаулық сақтау саласы 7,2%-ға, жолаушылар көлігі 6,0%-ға қымбаттады. / 19, 14 / Инфляцияның орташа жылдық деңгейі 2006 жылғы мақсатты көрсеткіштен (5,2-6,9%) асып, 7,6%-ды құрады. / 19, 14 / 2008 жылғы инфляция деңгейі жыл басынан бері %-ға жетті. Қазіргі уақытта доллар одан әрі құнсыздануда. Оның мәні жыл соңына дейін 1 = 120-ға жетуі мүмкін. Бұл жағдайда тек ақшалай (номиналды) экспорт көлемі өседі. Жалпы ішкі өнімнің өсімі бұрынғы деңгейден аспайды. Ал бұл екі көрсеткіштің нақты өсімі шамалы болуы мүмкін. Өйткені, теңгенің қымбаттауы – тауардың сатылуы, яғни сыртқы нарықтағы бәсекеге қабілеттіліктің төмендеуі. Бұл ретте 2-деңгейдегі банктер үлкен кері әсер етеді. Атап айтқанда, олар шетелден төмен пайыздық мөлшерлемемен, атап айтқанда елдің үш ірі банкінен несие беруді жеделдетуде. Бұл екі жаққа да ауыр тиеді. Біріншіден, Ұлттық банк айналымды азайту үшін шетел валютасын сатып алуға мәжбүр. Демек, резервтік қордағы валюта көлемі ұлғаяды, оның құнсыздануы өздігінен жүреді, Ұлттық қордағы номиналды қазынаның теңгедегі көлемі азаяды. Бұл шығындардың пайдасынан асып түсетінін білдіреді. Бұл жағдайда Ұлттық банк қайта қаржыландыру әдісін қолдана алады. Бұл тәсіл жыл басынан бері бір рет жүзеге асырылды. Пайдасы аз болды. Теңге бағамы көтерілді. Нәтижесінде (шетел валюталарымен салыстырғанда) нығая бастаған теңге ішкі нарықта жоғалтуын жалғастыруда (инфляция). жүктеу/скачать 80,53 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|