Қазақстан Республикасы ауылшаруашылығы министрлігі
жүктеу/скачать 0,63 Mb.
|
fizika zerthanal k zhum ska adistemelik nuskau
- Бұл бет үшін навигация:
- 28 зертханалық жұмыс
- Қ ұ р а л – ж а б д ы қ т а р
Бақылау сұрақтары 1. Электр тогы,ток күші, ток күшінің тығыздығы деген не ? 2. Ток күшінің, ток күші тығыздығының өлшем бірліктері. 3. Ом заңы: а)тізбектің бөлігі үшін; ә) тұйық тізбек үшін; б) біртекті емес тізбек бөлігі үшін; в) дифференциалды түрдегі. 4. Кирхгофтың 1-ші және 2-ші ережелері. 5. Көпір схемасының жұмыс істеу принципін түсіндіріңіз. № 28 зертханалық жұмыс ЖЕРДІҢ МАГНИТ ӨРІСІ КЕРНЕУЛІГІНІҢ ГОРИЗОНТАЛЬ ҚҰРАУШЫСЫНАНЫҚТАУЖ ұ м ы с т ы ң м а қ с а т ы : Жер магнетизмі элементтерімен танысу, Жердің магнит өрісінің токтың магнит өрісіне ықпалы арқылы Жердің магнит өрісі кернеулігінің горизонталь құраушысын есептеп үйрену. Қ ұ р а л – ж а б д ы қ т а р : тангенс-гальванометр, амперметр, реостат, тұрақты ток көзі, айырып- қосқыш, жалғаушы сымдар. Т е о р и я л ы қ м а ғ л ұ м а т т а р Жер шарының магнит өрісі бар. Жердің бетінде және оны қоршаған кеңістіктің кез келген нүктесінде магниттік күштердің әсері байқалады. Жердің магниттік полюстері мен географиялық полюстері сәйкес келмейді: географиялық солтүстік (C) полюске магнит өрісінің оңтүстік полюсі (S), ал географиялық оңтүстік (O) полюске магнит өрісінің (N) солтүстік полюсі жақын орналасқан. 1-суретте Жердің географиялық айналу осі COүзік сызықпен көрсетілген. Географиялық меридиан мен магниттік меридиан арасындағы бұрыш ( ) магниттік бұрылу бұрышы деп аталады. Магнит өрісінің күш сызықтары полюстер аймағында Жер бетіне вертикаль (А нүктесі), ал экватор аймағында горизонталь (Э нүктесі) бағытталған(1-сурет). Полюстерден басқа нүктелерде магнит өрісінің күш сызықтары, сәйкесінше кернеулік векторы , Жер бетіне белгілі бір бұрышпен бағытталған. Демек, қандай да бір P нүктеде магнит өрісінің кернеу-лік векторын екі құраушыға жіктеуге болады(2-cурет). KLгоризонт жазықтығына проекциясы – горизонталь құраушысы және Жердің RЖ=РЦ радиусына проекциясы – вертикаль құраушысы: . Жердің магнит өрісі мен горизонталь жазықтық арасындағы бұрышы көлбеулік бұрышы (экваторда бұл бұрыш нольге тең), горизонталь құраушының бағытын магниттік меридиан бағыты деп алса, одан өтетін вертикаль жазықтық магниттік меридиан жазықтығы деп аталады. Жердің магнит өрісінің толық кернеулігін формуласымен есептеуге болады. Магниттік көлбеулікбұрышы – , магниттік бұрылу бұрышы– және магнит өрісінің горизонталь құраушысы Жердің магнит өрісінің негізгі параметрлері болып табылады. Магнит өрісінің кернеулігі магниттік индукция векторымен бағыттас болады: L S C S P HВ Э Ц K O N N A 1-сурет 2-сурет N S R АҚ K 3-сурет 4-сурет Вертикаль ось маңында айналатын магниттік тілше горизонталь жазықтықта тек магнит өрісінің горизонталь құраушысының әсерінен бұрылады. Жердің магнит өрісінің горизонталь құраушысын анықтау үшін қолданылатын тангенс-гальванометр деген құралдың жұмыс істеу принципі магниттік тілшенің осы қасиетіне негізделген. Тангенс-гальванометр –n орамнан тұратын радиусы R вертикаль жазық катушка. Катушканың ортасында горизонталь жазықтықта компас орналас-қан. Катушкада ток болмағанда компастың магниттік тілшесі Жердің маг-ниттік NSмеридианының бойымен бағытталады. Вертикаль ось бойымен айналдыра отырып катушканың жазықтығын магниттік меридиан жазықты-ғымен беттестіруге болады. Осыдан кейін катушка бойымен ток жіберсе, магниттік тілше бұрышқа бұрылады (3-сурет). Себебі тілшеге өзара перпендикуляр бағытталған екі өріс (Жердің магнит өрісі мендөңгелек токтың магнит өрісі) әсер етеді. Дөңгелек токтың магнит өрісі кернеулігінің векторы , оң бұранда ережесіне сәйкес, токтың осі бойымен Жердің магнит өрісінің горизонталь құраушысына (яғни, Жердің магниттік меридианына) перпендикуляр бағытталады. Катушка бойындағы ток күші тұрақты болғанда компас тілшесі қортқы магнит өрісі кернеулігінің бойымен тепе-тең жағдайға келеді. 3-суретте көрсетілгендей: (1) Катушканың центріндегі магнит өрісінің кернеулігі: (2) Осыдан, Жердің магнит өрісінің горизонталь құраушысы: (3) жүктеу/скачать 0,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|