Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Министрлігі Ахмет Байтұрсынов атындағы
жүктеу/скачать 3,59 Mb. Pdf көрінісі
|
аза стан Республикасы Білім ж не ылым Министрлігі Ахмет Байт р (1)
| ІІІ блок – бағалау, бақылау. Мақсаты:
тілдік және тұлғалық даму динамикасын, тұрақ- тылық дәрежесін, рецидивтің жоқтығын бағалау. Әдістері: ата-аналардың есептері, екіншілік тек- серу, бірінші және екіншілік тексеру нәтижелерін салыстырмалы түрде талдау. Сөйлеу тілі бұзылыстарын диагностикалау. Қазіргі таңда сөйлеу тілі бұзылыстарын түзету және диагностикалау мәселесі – аса өзекті мәселелердің бірі. Бұл таңғаларлық жайт емес, себебі Қазақстан өз тарихында ең күрделі, кеселді, сонымен қатар динамикалық кезеңді басынан өткеруде. Күнкөріс деңгейі төмен отба- сылардың саны шарықтап кетті. Сөйлеу пато-ло- гиясы, оның этиологиясы мен логопат балалар- дың әлеуметтік бейімделуі мәселесі бойынша ғы- лыми әдебиеттің талдауына жүгінсек, қазіргі Қазақстандағы балалардың жағдайы жұртшы- лықтың көңілінде негізделген үрей тудырады. Балалардың тек 14%-ның дені сау, жартысының денсаулық жағдайында кемістіктері бар болса, балалардың 35% созылмалы сырқаттарға шал- дыққан. 1990 жылдары «децелерация» термині пайда болды. Ол балалардың дамуы мен өсуінің тежелуімен, яғни даму мен өсудің баяу қарқыны- мен сипатталады. Бұл қатерлі топтың балала- рында аса жиі кездесетін құбылыс. Әсіресе көшіп-қонуға мәжбүр болған қашқындардың, жал- ғыз басты аналардың, жұмыссыздардың, сондай- ақ тұрмыс жағдайы нашар отбасылардан шыққан балалардың жағдайы аса мүшкіл. Логопедиялық тексерудің негізгі мақсаты – сөйлеу тілінің кемістіктерін анықтау, сөйлеу тілі- нің даму ерекшеліктерін, деңгейін, оның ойлау деңгейіне сәйкестілігін, логопедиялық түзету жұ- мыстарына қажетті жағдайды айқындау. Логопедиялық қызмет төмендегі бағыттар- да жүзеге асады: 1. Диагностикалық тексерудің негізіне сай балаларды арнаулы білім ұйымдарына іріктеу және балалардың даму деңгейіне, психология- лық даму ерекшеліктеріне, мүмкіншіліктеріне сай педагогикалық қолайлы жағдайды анықтау. 2. Сөйлеу тілінің дамуында әртүрлі кемістігі бар туғанынан 18 жасқа дейінгі балаларды диаг- ностикалау, жеке кеңестер беру (солардың ішін- де арнаулы түзету-педагогикалық мекемелерге бағытталмаған балалар да жатады). 3. Мүмкіншілігі шектеулі балаларды айқын- дау және статистикалық есепке алу, оларға қа- жетті көмек беру үшін білім, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау мекемесімен бірге тығыз бай- ланыста жұмыстар жүргізу. Сөйлеу тілін тексеруге арналған әдістемелік нұсқау: Балалардың сөздерді дұрыс дыбыстау ерекшеліктерін анықтау үшін кеңінен танымал стандартты әдістемені қолдануға болады. Бала- лардың тек жекелеген сөздерде ғана емес, фра- заларды айтқанда дыбыстарды қалай айтатынын тексеру аса маңызды. Осы мақсатта атаула- рында тексерілетін дыбыстар әр түрлі позиция- ларда орналасқан сюжеттік суреттер мен заттар- дың жиынтығы қолданылады. Дыбыстарды дұрыс ажырату дағдысын қалыптастыру үшін ба- лаға атауларында жіктелетін дыбыстардың екеуі де болатын суреттер (з-с. ж-ш, б-п, г-к, л-р) және атаулары бір ғана дыбыспен ажыратылатын сөздер (тар-тал, ас-аш) ұсынылады [3, 58-61 б.]. Дыбыстардың дұрыс айтылуын тексерген кезде дыбыстың айтылмауын немесе алмасты- рылып айтуын ғана емес, сондай-ақ айтылудың айқындығына, нақтылығына, олардың жіктелуіне, сөйлеу тілі қарқынының ерекшеліктеріне, сөйлеу тынысына да назар аудару қажет. Сөйлеу тілін зерттеу қорытындысы кестеге толтырылады, онда (+) белгісімен дұрыс дыбыс- талу, дыбыстарды жіктей білу, сөйлеу мен тыныс алудың қарқынын бағыттай білу дағдылары бел- гіленсе, (-) белгісі дыбыстарды түсіріп айту, олар- ды жіктей алмау, сөйлеу қарқынын бағыттай бі- |