Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі министерство образования и науки республики казахстан
жүктеу/скачать 5,71 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
- Материалы XXXIX Республиканской научно-практической конференции студентов
- Сайлау қҧқығының қағидалары
- ӚНДІРІСТІК ЗАҚЫММЕН КӘСІПТІК АУРУЛАРДЫҢ АЛДЫН АЛУ ҤШІН ЖАСАЛЫНАТЫН ІС-ШАРАЛАРДЫ ҦЙЫМДАСТЫРУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
- Кериков А. – студент (Алматы қ., ҚазККА)
САЙЛАУ СЕНІҢ САЯСИ ҚҦҚЫҒЫҢ Жанарыстан Ж. – студент (Алматы қ., ҚазККА) Сабырбаева Г.К., аға оқытушысы з.ғ.м. (Алматы қ., ҚазККА) Республикадағы сайлау Республика азаматының сайлау және сайлану қҧқығын еркiн жҥзеге асыруына негiзделедi. (2-бап. Сайлау бoстандығы) Сайлау қҧқығының тҥсінігі. ―Сайлау қҧқығы‖ тҥсінігі кҿпмағыналы болып табылады. Біз оны екі мағынада қарастырамыз: объективтік жҽне субъективтік. Объективтік мағынада сайлау қҧқығы – бҧл мемлекеттің ҿкілді органдарын жҽне жеке лауазымды тҧлғаларын сайлау тҽртібін реттейтін нормалардың жиынтығы. Бҧл мағынада ол конститутциялық қҧқықтың бір институты, бҿлімі болып табылады. Субъективтік мағынада сайлау қҧқығы – бҧл азаматтың мем-лекеттің сайланбалы органдары мен тҧлғаларын қҧруға, қалып-тастыруға қатысу қҧқығы. Азаматтың тиісті органдарды (тҧлғаларды) қалыптастыруға қатысуы оның осы органдарға сайлауы жҽне сайлануы арқылы байқалады. Олай болса, субъективтік тҧрғыда сайлау қҧқығы екі мағынада анықталады: 1)белсенді сайлау қҧқығы – бҧл азаматтың сайлау қҧқығы, яғни қандай-да бір кандидатты жақтап немесе қарсы дауыс беру қҧқығы; «Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
333 2)бҽсең сайлау қҧқығы – бҧл азаматтардың ҿкілді органдарға, сайланбалы лауазымдарға сайлануға қҧқығы.
Қазақстанда сайлау туралы қатынастар Республиканың Конституциясымен, Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы
заңмен реттеледі. Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы заңнамаға сҽйкес сайлау қҧқығы – бҧл азаматтардың ҚР Президентін, ҚР Парламенті жҽне маслихат депутаттарын, ҿзге де жергілікті ҿзін-ҿзі басқару органдарының мҥшелерін сайлауы жҽне сол қызметтерге сайлануы. Жоғарыда атап кеткеніміздей сайлау қҧқығының екі тҥрі бар: белсенді сайлау қҧқығы (сайлау, дауыс беру қҧқығы) жҽне бҽсең сайлау қҧқығы (сайлану қҧқығы). Белсенді сайлау қҧқығы ҽдетте 18 жасқа толғаннан бастап пайда болады. Бҧған қоса, Қазақстанның сайлау туралы заңнамасына сҽйкес сайлауға қатысу ҥшін ҽрекет қабілеттігі болуы керек жҽне соттың заңды кҥшіне енген ҥкімі бойынша бас бостандығынан айыру орын-дарында отырмаған болуы қажет. Азаматта белсенді сайлау қҧқығы болғанымен, бҽсең сайлау қҧқығы болмауы мҥмкін. Олай дейтін себебіміз, 18 жасқа толған ҚР азаматы ҚР Президентін сайлауға қатысуға қҧқылы, бірақ ҿзі бҧл жаста Президент болып сайлана алмайды: ол ҥшін оның 40 жасқа толуы, тумысы-нан ҚР азаматы болуы, соңғы 15 жыл бойы ҚР аумағында тҧруы жҽне мемлекеттік тілді еркін меңгеруі қажет. Белсенді жҽне бҽсең қҧқығының кері арақатынасы кездеспейді. Себебі, егер азаматта бҽсең сайлау қҧқығы болса, ол белсенді сайлау қҧқығына да ие болады. Қазақстанда сайлаулар белгілі бір қағидаларға сҽйкестікте ҿткізіледі.
нҽсіліне, лауазымына, мҥліктік жағдайына, жынысына, ҧлтына, т.б. қарамастан сайлауға қатысу қҧқығы. Сайлауға іс-ҽрекетке қабілетсіз деп танылған, сондай-ақ сот ҥкімімен бас бостандығынан айыру орындарында отырған аза-маттар қатыспайды. Сонымен қоса, сайлау қҧқығын Қазақстанда тҧрып жатқан шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдар да иеленбейді. 2.тең сайлау құқығы – сайлаушылардың (таңдаушылардың) сайлауларға тең негіздерде қатысуы ҽрі олардың ҽрқайсысының бір немесе тең дауыс санына ие болуы. Тең сайлау қҧқығының мазмҧны екі элементті қамтиды: а) сайлаушылардың (таңдау- шылардың) сайлауға тең негізде қатысуы; б) сайлаушылардың (таңдаушылардың) ҽрқайсысының бір немесе тең дауыс санына ие болуы. Бірінші элемент сайлауға қатысуға қҧқылы барлық азаматтардың сайлаушы (таңдаушы) ретінде де жҽне кандидат ретінде де теңдей қҧқықтар мен теңдей міндеттерге ие болатынын білдіреді. Екінші элемент ҽрбір сайлаушының Рес-публика Президентiн, партиялық тізімдер бойынша сайланатын Парламенті Мҽжілісінің депутаттарын жҽне мҽслихаттарының депутаттарын, ал ҽрбір таңдаушының Сенат депутаттарын сайлау кезінде бiр сайлау бюллетенiне тиiсiнше бiр дауысқа, Республиканың ҿзге де жергiлiктi ҿзiн-ҿзi басқару органдарының мҥшелерiн сайлау кезінде тең дауыс санына ие болатынын жҽне ҽрбір сайлаушының дауысының басқа сайлаушының дауысына тең болатының, яғни сайлаушылар арасында қандай да бір басымдықтардың болмайтындығын білдіреді. Тең сайлау қҧқығы бҧған қоса сайлау округтерінің теңдігі талабын да қамтиды, яғни сайлау округтеріндегі сайлаушылардың саны шамамен тең болуы тиіс. Демек, тең сайлау қҧқығы – бҧл сайлау қорытындысына ҽсер ету мен заң талаптарына сҽйкес сайланудың сайлаушы ҥшін заңмен белгіленген теңдей мҥмкіндіктері. 3. төте сайлау құқығы – Республика Президентiн, Парла-ментi Мҽжiлiсiнiң жҽне мҽслихаттарының депутаттарын, ҿзге де жергiлiктi ҿзiн-ҿзi басқару органдарының мҥшелерiн азамат-тардың тiкелей сайлауы. Тікелей – бҧл сайлаушылардың аталған тҧлғаларды қандай да бір басқа тҧлғалар (таңдаушылар) арқылы емес, дербес, жеке ҿздері қатыса отырып сайлауы.
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
334
депутаттары болып табылатын ҚР азаматтарының сайлауы. Жоғарыда атап кеткеніміздей, таңдаушылар Сенат депутаттарын сайлауға тең негiздерде қатысады ҽрi олардың ҽрқайсысының Сенат депутатын сайлаған кезде бiр дауысы болады. 5. жасырын дауыс беру – сайлаушылардың Республика Президентiн, Парламентiнiң жҽне мҽслихаттарының депутаттарын, ҿзге де жергiлiктi ҿзiн-ҿзi басқару органдарының мҥшелерiн сайлау жҿніндегі ерік білдіруіне қандай да болсын бақылаудың жасалуын болдырмау ҥшін олардың жасырын тҥрде дауыс беруі. Жасырын дауыс беру қағидасының мҽні – сайлаушының ерік білдіруіне ешкімнің кедергі келтірмеуі, ерікті, дербес тҥрде ҿз еркін білдіруіне сырттан ҽсер етуді жою. 6. еркін сайлау қағидасы – азаматтардың сайлау жҽне сай-лану қҧқығын еркін жҥзеге асыруы, яғни сайлаушының сайлауға қатысу немесе қатыспау мҽселесін ҿзінің шешуі.
болады:
- өткізілу аумағы бойынша: жалпыҧлттық (Президентті, Парламент депутаттарын сайлау) жҽне жергілікті (маслихат жҽне ҿзге де жергілікті ҿзін-ҿзі басқару органдарына сайлау);
(сайлаушылардың ҿздері сайлайды) жҽне тікелей емес (Қазақстанда – жанама – сайлаушылар Сенатты жанама тҥрде таңдаушылар арқылы қалыптастырады);
а)кезекті сайлау - тиісті органның не лауазымды тҧлғаның ҿкілеттік мерзімінің аяқталуына қарай ҿткізілетін сайлау; б) кезектен тыс сайлау - тиісті органның не лауазымды тҧл-ғаның ҿкiлеттiгiнiң мерзiмiнен бҧрын тоқтатылуына орай ҿткізілетін сайлау. Қазақстанда кезектен тыс сайлау тек ҿкілді органдарға (Парламент, Маслихат) сайлауда ғана қолданылады; в) қосымша сайлау - шығып қалғандардың орнына сайлау. Шығып қалғандардың орнына сайлау ҿткiзу ҥшiн депутат (жергілікті ҿзін-ҿзі басқару органының мҥшесі) ҿкiлеттiгiнiң мерзiмiнен бҧрын тоқтатылуы, оны мандатынан айыру не оның қайтыс болуы негiз болып табылады. Жергілікті ҿзін-ҿзі басқару органдарына сайлауда кҿрсете кететін бір ҿзгешілік: мҧнда да шығып қалғандардың орнына сайлау (біздің анықтауымызша қосымша сайлау) бекітілгенімен, қосымша сайлау ҿткізу жағ-дайы ретінде ҿзге жағдай анықталады (ҚР-ғы сайлау туралы заң-ның 123 бабы); г) ішінара сайлау – алқалы сайланбалы органды ішінара жаңарту (ротация) мақсатында ҿткізілетін сайлау. Мысалы, Сенаттың сайланған депутаттарының жартысы ҽрбір ҥш жыл сайын қайта сайланып жаңартылып отырады. - кімді сайлайтынына байланысты: президенттік сайлау, парламенттік сайлау, муниципалдық сайлау (маслихат жҽне ҿзге де жергілікті ҿзін-ҿзі басқару органдарына сайлау).
сайланбалы лауазымды тҧлғасын (Президент) қҧрудың заңмен бекітілген тҽртібі, яғни кандидат-тарды ҧсыну мен дауыстарды санаудың жҥйесі. Басқаша айтқанда, сайлауларды ҧйымдастыру мен ҿткізудің нақты амалы. Сайлау жҥйесінің екі тҥрін кҿрсетуге болады: мажоритарлық сайлау жүйесі және бара-бар өкілдік (пропорционалдық) сайлау жүйесі. Тарихи тҧрғыда алғашқы сайлау жҥйесі болып мажоритарлық жҥйе табылады. Оның негізінде кҿпшілік қағидасы жатыр, яғни белгіленген кҿпшілік дауыс санын алған кандидат сайланды деп есептеледі. Бҧл кҿпшіліктің қандай болатындығына байланысты мажоритарлық жҥйе ҿз кезегінде ҽдетте ҥш тҥрге бҿлінеді:
жҥйесі. Мҧнда қарсыластарына қарағанда дауыстардың ең кҿбірек санын алған кандидат «Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
335 сайланды деп есептеледі. Қазақстанда Президентті жҽне Сенаттың сайланатын депутаттарын сайлаудың екінші турында (қайта дауыс беру) жҽне маслихат пен ҿзге де жергілікті ҿзін-ҿзі басқару орган-дарына сайлау кезінде салыстырмалы кҿпшілік жҥйесі қолда-нылады.
абсолюттік кҿпшілігін, яғни жалпы санының жартысынан астамын алу талап етіледі. Қазақстанда бҧл жҥйе бойынша кандидат дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың (таңдаушылардың) жартысынан астамының дауысын алуы қажет. 3. Квалификацияланған көпшілік мажоритарлық жүйе – тиісті сайлау жҥйесінде квалификацияланған кҿпшілік дауыс санын алған кандидат сайланған болып есептеледі. Квалифика-цияланған кҿпшілік дауыс саны заңмен белгіленеді жҽне ол абсолюттік кҿпшілік дауыс санынан жоғары болып табылады. Қазақстанда бҧл жҥйе қолданылмайды. Бара-бар ҿкілдік (пропорционалдық) сайлау жҥйесі бойыншаҚазақстанда Парламент Мҽжілісінің 98 депутаты сайланады. Бҧл жҥйенің басты идеясы мынада: ҽрбір саяси партия парламентте сайлаушылардың ҿзі ҥшін берген дауысына бара-бар болатын (сай келетін) мандаттар санын иеленеді. Бҧл жҥйе салыстырмалы тҥрде шағын партиялардың да парламентте ҿкіл-діктерінің болуына кепілдік береді жҽне бҧл жҥйеде сайлаушылар дауысын нақты кандидаттарға емес партиялық тізімге береді. Республикамызда сайлауларды ҽзірлеу мен ҿткізуді ҧйым-дастыру ҥшін сайлау комиссиялары қҧрылып, қызмет етеді. Сайлау комиссияларының біртҧтас жҥйесін мыналар қҧрайды: 1) Орталық сайлау комиссиясы; 2) Аумақтық сайлау комиссиясы; 3) Округтік сайлау комиссиясы; 4) Учаскелік сайлау комиссиясы. Сайлау комиссияларының ҿкілеттік мерзімі 5 жыл. Орталық сайлау комиссиясы тҿрағадан жҽне алты мҥшеден тҧрады. Орталық сайлау комиссиясының тҿрағасы мен екі мҥшесін Президент, екі-екіден тҿрт мҥшесін Парламент палаталары тағайын-дайды. Қалған сайлау комиссияларын саяси партиялардың ҧсыныстары негізінде тиісті маслихаттар сайлайды жҽне олар жеті адамнан қҧралады. Қазақстанда сайлаулар ҿткізу кезінде сайлау округтері, сай-лау учаскелері қҧрылып, пайдаланылады. Сенат депутаттарын сайлауда сайлау округтері қҧрылмайды. Сайлау округтерінің ҥш тҥрі болады: А) бірмандатты (униноминальный) сайлау округі. Мҧнда ҽр округтен тек бір ғана депутат сайланады. Бір округтегі кандидаттар саны кҿп болуы мҥмкін, бірақ сайланған тҧлға біреу ғана болады. Бірмандатты округ мажоритарлық жҥйеге тҽн болып келеді. Мҽслихаттардың депутаттарын сайлау кезiнде бiр мандатты сайлау округтерi қҧрылады. Б) кҿп мандатты (полиноминальный) сайлау округі. Мҧндай кҿп мандатты округ маслихаттан ҿзге де жергiлiктi ҿзiн-ҿзi басқару органдарының мҥшелерiн сайлау кезiнде қҧрылады. Мҧнда ҽрбір округтен бірнеше тҧлға сайланады. В) біртҧтас округ. Мҧндай округ бҥкіл мемлекеттің аумағын қамтиды. Мысалы, Республика Президентiн жҽне бара-бар ҿкiлдiк жҥйесi бойынша партиялық тiзiмдер негiзiнде сайланатын Мҽжiлiс депутаттарын сайлау кезiнде Қазақстан Республикасының бҥкiл аумағы бiртҧтас жалпыҧлттық сайлау округi болып табылады. Мҧндай сайлау округінде бҥкіл сайлаушылар тек бір ғана бюллетеньге дауыс береді. Қазақстанда сайлау округтерiн аумақтық сайлау комиссиялары қҧрады, олар республиканың ҽкімшілік-аумақтық бҿлінісі мен сайлаушылардың шамамен тең саны ескеріліп қҧрылады. Сайлау округтері ҽдетте сайлау учаскелеріне бҿлінеді. Сайлау учаскелері – бҧл сайлаушыларға барынша қолайлылық туғызу мақсатында қҧрылатын дауыс беру ҥшін арналған орын. Ол мына жағдайлар ескеріле отырып қҧрылады:
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
336 - ҽрбір сайлау учаскесінде 3 000 аспайтын сайлаушы болуы; - ҽкімшілік аумақтық бҿліністегі ҽкімшілік-аумақтық қҧрылым шекарасының сақталуы. Қазақстанда Президентті, Парламент, маслихат депутат-тарын жҽне ҿзге де жергілікті ҿзін-ҿзі басқару органдарының мҥшелерін сайлау процесін бірнеше сатыға бҿліп кҿрсетуге болады. Сонымен, сайлау процесінің сатылары: 1.Сайлауды тағайындау жҽне жариялау; 2. Кандитаттар ҧсыну; 4. Дауыс беру; 5. Дауыстарды санау; 6. Сайлау қорытындысын анықтау жҽне жариялау. Жоғарыда аталған органдар мен Президенттікке сайлау кезінде ҥгіт жҥргізіледі. Сайлау алдындағы ҥгiт – бҧл сайлаушы-лардың белгiлi бiр кандидатты, саяси партияны жақтап немесе қарсы дауыс беруге қатысуына тҥрткi болу мақсатындағы қызмет. Сайлау алдындағы ҥгiт кандидаттар тiркелген мерзімі аяқталған кезден басталып, сайлау болатын кҥннің алдындағы кҥнгi жергілiктi уақыт бойынша нҿл сағатта аяқталады. Қайтадан дауыс берудi ҿткiзген кезде сайлау алдындағы ҥгiт қайтадан дауыс беру кҥнi тағайындалған кҥннен басталып, сайлау болатын кҥннiң алдындағы кҥнгi жергiлiктi уақыт бойынша нҿл сағатта аяқталады. Сайлауды ҧйымдастыру жҽне ҿткізу қаржыландыруды қажет етеді. Заңға сҽйкес сайлауды қаржыландырудың екі тҥрі болады: мемлекеттік қаржыландыру және
Мҽжілісi депутаттарының сайлауын қоспағанда, Президенттiң, Парламент, мҽслихаттар депутаттарының, ҿзге де жергілікті ҿзін-ҿзі басқару органдары мҥшелерінің сайлауы республикалық бюджет қаражатынан қаржыландырылады. Сонымен қоса, Пре-зиденттi жҽне Парламент пен мҽслихаттар депутаттарын сайлауда кандидаттардың сайлау алдындағы ҥгiтiн сайлау қорлары қаражатынан қаржыландыруға болады. Бҧл мемлекеттік емес қаржыландыру болып табылады. 2007 жылы 21 мамырда ҚР Конституциясына ҿзгертулер мен толықтырулар енгізілгеннен кейін сол жылдың 19 маусымында тиісінше сайлау туралы заңнама да ҿзгертіліп, толықтырылды. Қорытынды : Менің бҧл тақырыпты алуым алдағы кезектен тыс президенттік сайлауға қосқан кішкене ғана қосқан ҥлесім деп ойлаймын . 26 сҽуірде ҿтетін кезектен тыс президенттік сайлауға барлығымыз бір жҧдырықтай кҥш саламыз деп ҥміттенемін. Елім деп жҥрегі соққан қазақ азаматтары , Қазақ елін болашаққа жетелейтін , кҿркейтетін , гҥлдендіретін азаматқа дауыс берейік . Алдағы кезектен тыс президенттік сайлауға белсенді қатысайық. ҼДЕБИЕТТЕР
1. Жайлин Ғ. Азаматтық қҧқық жалпы бҿлімі Оқулық, Алматы: Жеті жарғы. 2001. 2. Қазақстан Республикасының Конституциясы, Алматы: Баспа, 1995. 3. Президент Казахстана выступает за усиление судебно-правовой реформы // Панорама, 1999. 19 марта.
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
337
Байкенжеева А.С., к.т.н., доцент (Алматы қ., ҚазККА) Адам ҥшін денсаулық оның еңбекке қабілеттілігінің ең басты факторы болып -табылады. Сондықтан бҥгінгі
кҥні ҿнеркҽсіптік салалардағы қызметкерлердің денсаулығын сақтау мҽселесі ҿте маңызды орын алады. Ҿмір мен денсаулыққа зиян келтіру зардап шегуші ҥшін жағымсыз қаіпті жҽне зияндылықтар туындатады. Жарақаттану, мертігу, кҽсіптік ауру немесе денсаулыққа келтірілген басқалай зақымдану нҽтижесінде азаматтың шегетін зияндары жалақыдан (табыстан) айырылудан жҽне осындай зақымдануғҽ байланысты қосымша шығындардан кҿрініс табады. Кҽсіптік аурудың пайда болуына кҿбінде ағзаның жеке сезімталдығы, яғни адамның сыртқы ортаның қандай да бір факторларының ҽсер етуіне сҿзімталдығы жағдай жасайды. Ағзаның жеке сезімталдығы тҥсінігіне бір жағынан, оның аллергиялық ҽрекеттері, екінші жағынан - қандай да бір факторлардың ҽсеріне жалпы биологиялық жауап беруі кіреді. Сондықтан да алдын ала медициналық тексеруден ҿтудің маңыздылығы. Кҽсіптік ауруды анықтау дҽрігерге барумен ғана бітпейді. Ҽрбір осындай оқиғаның соңында кҽсіпорынның дҽнсаулыққа келтірілген зияны ҥшін жауапкершілігі тҧрады. Осыдан аурудың «кҽсіптік» анықтамасына ие болуы ҥшін оның кҿрсетілген қызмет тҥрлерін орындау кезінде ҿндірісітік факторлардан туындайтын кҽсіптік аурулар тізбесіне енуі тиіс екені келіп шығады. Қатты кҽсіптік ауру мен уланудың диагиозын азаматтарға амбулаториялық-емханалық жҽне стационарлық кҿмек кҿрсететін ҧйымдар, созылмалы кҽсіптік аурудың (уланудың) диагнозын - кҽсіптік патология орталықтары немесе кҽсіптік аурулар емханалары қояды. Кҽсіптік қатты аурудың (уланудың) ҽрбірі тексеруге жатады. Тҧракты жҧмыс (оқу) орнынан тыс жерлердегі жҧмысқа жіберілген тҧлғалардағы кҽсіптік аурулар мен улану оқиғаларын тексеруді кҽсіптік ауру (улану) шыққан нысанға бақылау жасайтын мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қызмет ҧйымы жҥргізуі тиіс. Азамат мертіккен немесе басқалай зақымданған жағдайда оның денсаулығына келтірілген зиян зардап шегуші иеленген немесе белгілі бір жағдайда иелене алатын айырылған табысымен, сондай-ақ егер жҽрдемнің мҧндай тҥрлеріне жҽне кҥтімге мҧқтың зақымдануына байланысты қосымша келтірілген, оның ішінде емделуге, қосымша тамақтануға, дҽрі-дҽрмҿктер сатып алуға, бҿгде адамның кҥтіміне, протездеуге, санатория-шипажайлық емделуге, арнаулы кҿліктік қҧралдарды сатып алуға, басқа кҽсіпке даярлауға кететін шығындарды толтырылады. Осы талапқа сҽйкес ҿндіріс аумағында жҧмыс істейтін барлық ҧйымдардың ҿндірістік нысандары аттестаттау керектігі анықталады. Мемлекет оның кҿмегімен еңбек жағдайларын тҥбігейлі жақсартуға жҽне қызметкерлерге ҿндірістік қауіпсіздікті қамтамасыз ету
мҽселесін шешуге
қол жеткізуге болады. Аттестациялауда ҿндірістік жабдықтарды бағалау туралы мҽселе ерекше қойылған. Жабдықтарда, машиналар мен тетіктерде техникалық тҿлқҧжаттардың болуы туралы талап
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
338 та маңызды екені айтылады. Ҿнеркҽсіптік кҽсіпорындардың кҿпшілігі кей тҿлқҧжаттары жоқ болса да ескі жабдықтарды пайдаланатыны ешкімге қҧпия емес. Тҿлқҧжаттарды қалпына келтіру немесе ҽзірлеу ҥдерісі қарапайым нҽрсе емес бҧл ҥшін уақыт пен ақша керек Аттестациялаудың бҧл тармағын кҽсіпорынға
тҿлқҧжаттарды ҽзірлеу немесе алу шараларын қабылдау ҥшін мҥмкіндік пен уакыт берілген ескі талаптар сияқты тҧжырымдау керек деген сҿз. Егер осы уақыт ішінде жабдық қауіпсіз пайдалану ережелеріне сҽйкес келсе, онда оны пайдалануға рҧқсат беруге болады. Жабдықтық қауіпсіздік талаптарына сҽйкес келетіні жҿніндегі актілерді пайдалануға рҥқсат етсе де, мҧндай актілерді жасауға қажетті ресми формалар болуы керек. Сонымен қатар бҧған ҧқсас талап жеке қорғану қҧралдарына да байланысты. Тағы, «тҿлқҧжат» пен «сертификат» тҥсініктерін шатастыру да орын алып жатады. Жҧмыс орнының жарақаттану қауіпсіздігін бағалау хаттамасының формасында техникалық тҿлқҧжат туралы айтылады, ал аттестациялау жҧмысының қосымшаларында тҿлқҧжат пен сертификат тҥсінігі іс жҥзінде теңестіріліп отырылады. Ал бҧл қҥжаттаманың екі тҥрлі ҥлгісі. Еңбек гигиенасы жҿніндегі маманның кҿзқарасы бойынша жҧмыс орындарын еңбек жағдайлары бойынша аттестаттауды бҧл жҧмыс орнының ҿңбек қауіпсіздігі жҽне еңбекті қорғаудың нормативтік талаптарына сҽйкестігін белгілеу ҥшін жҧмыс орындарын гигиеналық критерийлер бойынша бағалау рҽсімі ретінде қарастырған жҿн. Ол негізінен, кҽсіпорын қайта
қҧрылғанда‚
жаңа техника
мен технология
енгізілгенде‚ шикізат
пен
материалдардың
жаңа
тҥрлері пайдаланылғанда,
еңбек жағдайы мен сипаты ҿзгергенде, ҧйымдық-технологиялық шараларды жҥзеге асыру есебінен еңбек жағдайы жақсартылғанда, жалдаушының немесе оған
уҽкілетті органның ‚
кҽсіподақ комитетінің немесе
ҧжымының
басқа сайланбалы органының‚
кҽсіпорын қызметкерінің бастамасымен ҿткізілуі мҥмкін. Жҧмыс орнын аттестаттау ҥшін арнаулы аттестациялық
комиссия қҧрылады. Ол:
қажетті қҧқықтық‚
нормативтік -анықтамалық базаны тҧжырымдайды‚ оны зерделеуді ҧйымдастырады;
мҥдделі органдармен (еңбек жағдайының сараптамасымен‚ санэпидемиологиялық қызметпен‚ еңбек инспекциясымен) жҽне кҽсіподақ органдарымен ҿзара іс-қимылды айқындайды;
аттестатталуға тиіс жҧмыс орныдарының тізбесін жасайды;
орындаушылардың барлық кезеңдерде жҥргізілетін жҧмысының барысына ҧйымдық‚
ҽдістемелік
басшылық пен бақылауды
жҥзеге асырады;
жҧмыс орнының техология жҽне ҧйымдастырылу деңгейінің жобалық қҧжаттарға‚ еңбек қауіпсіздігінің стандарттарына‚ қҧрылыс жҽне санитарлық ережелерге сай келуіне ҿндірістік баға береді;
жҽне оларды жҥргізеді;
жҧмыс орнының ҧйымдық-технологиялық деңгейін бағалау картасын‚ жҧмыс орнындағы еңбек жағдайының картасын жҽне жҧмыс орнын еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау ҽдістемесінде кҿзделген басқа да қҧжаттаманы жасайды. Жҧмыс орнын аттестаттау нҽтижелері бойынша қызметкерлері ерекше еңбек жағдайына байланысты жасы бойынша зейнетке шығуға қҧқығы бар. Жҧмыс орныдарының‚ ҿндірістердің‚
кҽсіптер
мен
қызметтердің ‚ қолайсыз еңбек жағдайында жҧмыс істегені ҥшін қызметкерлеріне
ҥстеме ақы тҿленетін жҧмыс орныдарының‚ ҿндірістердің‚ кҽсіптер мен қызметтердің‚ жҧмыс орныдарын
еңбек қорғау ережелері мен нормаларына сай келтіру мақсатында оларды оңтайландыру жҿніндегі ҧйымдастыру- техникалық шаралардың тізбесі жасалады.
|