Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «Өрлеу» Ұлттық біліктілікті арттыру орталығЫ» АҚ филиалы

49 
 
Весь    лекционно-практический  материал,  семинары,  конференции 
направлены  на  получение  знаний  педагогов  в  работе  с  детьми  на  выявления 
нравственно-духовных  ценностей,  на  подготовку  будущих  граждан  нашего 
общества.    Педaгоги  проводят  благотворительные  акции  в  помощь  людям 
нуждающихся в заботе и милосердии. Темы благотоворительных акций ребята 
сами  предлагают,  привлекают  своих  родителей,  друзей,  школу.  Практические 
действия  остaвляют  глубокий  след    в душах    детей.  Программа нравственно  -
духовного  образования  «Самопознание»  это  реальная    реализация  «Плана 
нации - 100 шагов по реализации пяти институциональных реформ». 
Наш президент возлагает большие надежды на молодое поколение. Говоря 
о  новой  системе  упрaвления,  он  отмечает  необходимость  притока  в 
государственные органы свежих сил. «Главное, чтобы у молодых, приходящих 
к  руководству  страной,  было  чувство  патриотизма.  Патриотизма, 
демократического,  окрашенного  истинной  любовью  к  Отчизне,  к  ее  народу. 
Патриотизма,  который  должен  стать  движущей  силой  в  строительстве 
блaгополучного,  гордого,  обладающего  развитой  экономикой  и  высокой 
культурой»,  -  подчеркнул  Нурсултан  Абишевич.  Мысли  и  дела  главы 
государства всегда устремлены в будущее: «Я часто спрашиваю себя, - заметил 
Нурсултан Абишевич, - каким он будет - казахстанец будущего? Сегодня, глядя 
на  вас,  я  вижу  его.  Его  глaза  должны  гореть  жаждой  новых  знаний.  Его  ум 
должен быть отточен для решения самых сложных задач». 
«Казахстанец  будущего»  -  это  высококлассный  специалист,  владеющий 
казахским, русским и английским языками, он социально активен, мобилен, не 
боится  перемен.  И  нaша  задача  совместными  усилиями  школы,  семьи, 
общественности  воспитывать  «казахстанцев  будущего»  -  новых  патриотов 
страны.  
 
Список использованной литературы 
1.
 
www.statkz.kz
 .  Сайт  агенства  Республики  Казахстан  по  статистике. 
«Казахстан  в  новой  глобальной  реальности:  рост,  реформы,  развитие» 
Послание Президента народу Казахстана. Астана, 30 ноября 2015 г.  
2.
 
http://www.akorda.kz/.
 Статья Главы государства «План нации – Путь к 
казахстанской мечте» 
3.
 
Назарбаева С.А. Путь к себе. Алматы «Атамура»,1999 г. – 99c.ил., 
4.
 
Тренерге  арналған  нұсқаулық.  Руководство  для  тренера  / 
Р.А.Мукажанова,  Г.А.Омарова,  Р.Мұратханова  «Бөбек»  ҰҒПББСО  -  Алматы, 
2015. – 164 с.  
5.
 
Роль  учителя  в  програме  нравственно-духовного  образования 
«Самопознание»/ - ННПООЦ «Бөбек» - Алматы, 2013.- 104 с. 
         6.    Ежов  М.В.,  Ежова  Г.В.  Истотория  Отечества  и  ее  роль  в 
патриотическом  воспитании  //  Патриотическое  вопитание  подрастающего 
околения на примерах истории: материалы Всерос. Науч.- практ.конф.18 апре. 
2008 г.: сб.ст., 2008. С.67 
        7.  Степаненко  В.О.  «О  патриотичеком  и  духовно-  нравственном 
воспитании  школьников»,  18  февраля  2013  года  г.Ноябрьск      [Электронный 

50 
 
ресурс].    URL: 
www.летка
. рф/ vystupleniya. 
 
Идея «Мәңгілік ел» как стержень развития и формирования духовных 
ценностей современного общества 
Жумагалиев Р.А., 
Таразский государственный педагогический институт 
 
                                           «Общенациональная идея «Мәңгілік Ел»  
                                            должна  стать крепкой идейной основой не   
                                            только Стратегии «Казахстан-2015», но и  
                                           нерушимой, непоколебимой идейной  
                                          основой становления государства Казахстан 
                                         21 века» / Н.А.Назарбаев/ ( 1, с.3). 
 
 С  приобретением  независимости,  за  которую  боролись  наши  отцы  и 
прадеды,  жизненные  перспективы  людей  Казахстана  стали  более 
разнообразными  и    во  многом  реальными.  Сохранение  духовной  целостности 
как  социального  организма  на  уровне  нации  и  всего  общества  остаётся 
значимой  задачей  в  период  укрепления  стабильности,  благополучия  и 
безопасности  государства.  Укрепление  гражданской,  духовной,  этнической, 
национальной 
идентичности, 
ускорение 
социокультурной 
и 
социопсихологической  активности  всего  населения  составляют  основные 
приоритеты казахстанского общества. Вся история казахского народа, история 
суверенного  Казахстана  представляет  собой  историю  согласия,  сплочения, 
взаимопонимания с другими странами. 
В  этом  направлении  следует  отметить  плодотворную  работу  Главы 
государства    Н.А.Назарбаева,  сумевшего  объединить  весь  народ  Казахстана  и 
создать  все  необходимые  условия  для  того,  чтобы  каждый  из  нас  не  забывал 
своё прошлое, ратовал за мир и согласие и стремился к будущему. 
 В  Плане  Нации  «100  шагов  по  реализации  5-ти  институциональных 
реформ»  85-й  и  89-й  шаги  посвящены  национальной  идее  «Мәңгілік  Ел». 
Конкретно  поставлены  задачи  по  созданию  проекта  Патриотического  акта  и 
внедрения ценностей «Мәңгәлік Ел» в действующие учебные программы. 
Патриотизм – это прежде всего любовь к своей Родине, к родным местам, 
где ты родился и вырос.  
Гражданин  суверенного  Казахстана  –  это  мыслящий  патриот,  человек 
толерантный, который не приемлет всё то, что может оказывать отрицательное 
влияние на развитие государства, на его стабильность и единство.   
Как  отмечает  Р.С.Арынова,  национальная  идея  демократического 
государства представляет своему народу равные возможности и равный доступ 
к  достижениям  и  богатствам  страны.  Национальной  идеей  демократического 
общества может быть идея, основанная на миропонимании широкой общности 
людей [5, с.2 ]. 

51 
 
«Идея «Мәңгілік  Ел» как вечный народ, как вечная страна базируется на 
многовековой  мечте  нашего  народа,  на  конкретных  результатах  развития 
страны»,- отмечает проф. Ж.Ж.Молдабеков. Её главные параметры: гуманизм и 
справедливость, социально-нравственный прогресс.[1, с.14]. 
 В  полной  форме  данная  идея  предстала  в  Послании  Президента    «Нурлы 
жол – путь в будущее» от 17 января 2014 года. «Мәңгілік Ел - это национальная 
идея  нашего  общеказахстанского  дома,  мечта  наших  предков».  Тогда  были 
чётко  сформулированы  общенациональные  ценности,  составляющие  основу 
Нового Казахстанского Патриотизма. Это такие понятия, как «независимость», 
«национальное  единство»,  «мир  и  согласие»,  «высокая  духовность», 
«экономический  рост  на  основе  индустриализации  и  инноваций»,  «общность 
истории, культуры и языка» и т.д. 
На  сегодняшний  момент  национальная  идея  «Мәңгілік  Ел»  активно 
проникает  во  все  сферы  нашей  жизни,  будь  то  образование  либо  наука, 
культура, производство, сельское хозяйство. 
Наиболее важным является то, что «Мәңгілік Ел» рассматривается сквозь 
призму  развития  казахского  языка,  так  как  язык  является  самой  большой 
ценностью  народу.  Без  знания  родного  языка  ни  один  народ  не  может 
существовать самостоятельно, ибо через него мы передаём свои мысли, чувства 
и идей. 
Если  говорить  о  чувствах,  сегодня  в  век  глобализации  и  научно- 
технического прогресса не следует забывать и таком понятии, как «совесть». 
 В  своё  время  известный  философ-поэт,  один  из  величайших  мыслителей 
казахского  народа    Ш.  Кудайбердиев  создал  собственное  учение,  в  основе 
которого лежит идея духовного возрождения человека через укоренение в нём 
такого нравственного чувства, как Совесть [1, с.23]. 
«Человеческую  скромность,  справедливость,  доброту  в  их  единстве  я 
называю мусульманским, словом уждан, русским - совесть»,- писал он [1, с.24]. 
Ведь  в  тюркском  историко-  лингвистическом  понимании  слово  «мәңгі» 
соответствует  смысловым  значениям  таких  понятий,  как  «Тәңір»,  «Құдай», 
«Алла».  Таким  образом,  понятие  «Мәңгілік  Ел»  означает  «страна,  народ 
Всевышнего». 
Слово  «ель»  воспринимается  как  государственность,  как  государство, 
которое создают племенные союзы. 
Ценности  родились  в  истории  человеческого  рода  как  некие  духовные 
опоры,  помогающие  человеку  твёрдо  устоять  перед  лицом  рока,  тяжёлых 
жизненных испытаний. Ценности упорядочивают действительность, вносят в её 
осмысление оценочные моменты. Они соотносятся с представлением об идеале, 
желаемом, нормативом. Ценности придают смысл человеческой жизни, то есть, 
отсюда следует, что мы не должны заботиться лишь о материальных ценностях, 
представленные  в  виде  роскошной  одежды,  дорогого  предмета.  В  этой  жизни 
есть  более  важные  моменты,  про  которые  мы  должны  помнить  и  передать 
следующему поколению. Это уважение, самоуважение, любовь к традициям и 
обычаям, к родному языку, патриотизм, милосердие.  
Здесь  следует  выделить  утверждение  известного  учёного  Р.У.Сперри, 

52 
 
который обосновал положение о  том, что «мир, в котором мы живём, движим 
не только бессознательными силами, но также, - и в более решающей степени,- 
человеческими  ценностями…  и  что  борьба  за  спасение  планеты  становится  в 
конечном итоге, борьбой за ценности более высокого порядка». 
В  последние  два  года  идея  «Мәңгілік  Ел»  претерпела  определённые 
изменения,  как  в  содержательном  и  символическом,  так  и  субъектном 
отношении.  Проводником  идеи  стала  Ассамблея  народа  Казахстана  (АНК), 
являющаяся гарантом стабильности госдуарства.    
Также  консолидирующими  ценностями  на  базе  идеи  «Мәңгілік  Ел» 
становятся  гражданское  равенство,  трудолюбие,  честность,  культ  учёности  и 
образования,  светская  страна.  На  мой  взгляд,  вышеперечисленные  ценности 
должны  занимать  особое  место  в  сознании  каждого  гражданина  Казахстана, 
заполнять  его  внутренний  мир,  научить  его  трудиться  на  пути  к  достижению 
поставленной  цели,  не  оглядываясь  назад,  стремится  к  будущему,  уважать 
окружающих.  К  этому  призывает  идея  «Мәңгілік  Ел»,  составляющая 
фундамент будущего нашей страны.  
Задача,  которую  сегодня  ставит  Н.А.Назарбаев  по  реализации 
национальной  идеи  «Мәңгілік  Ел»  является  дальновидной,  стратегически 
выверенной,  то  есть  необходимой.  Мировой  опыт  показывает,  что  
национальная идея возникает, когда перед страной встают задачи консолидации 
всех  её  сил:  политических,  экономических,  культурных,  духовных  для 
осуществления  нового  этапа  в  её  развитии.  Именно  правильно 
сформулированная  национальная  идея  позволяет  стране  достигать  своего 
всестороннего развития.  
Вопрос  о  светском    характере  Казахстана  для  развития  модели 
взаимодействия государства, общества и религии, является предельно важным 
и в то же время ключевым. 
В условиях глобальных вызовов 21 века крайне важно сохранять бережное 
отношение  к  своему  достоянию  -  единству  народа,  прививать  его 
подрастающему поколению, молодёжи. 
Любой  гражданин  Казахстана  -  это  мыслящий  патриот,  человек 
толерантный, который не приемлет всё то, что может оказывать деструктивное 
воздействие на единство и стабильность казахстанского общества. 
Сегодня  внутренняя  политика    государства  направлена  прежде  всего  на 
развитие  диалога  последователей  разных  конфессий,  на  жёсткое  пресечение 
любых  действий  экстремистского  характера,  на  утверждение  принципов 
толерантности и сотрудничества во имя общего блага.        
Изучение  курса  «Мәңгілік  Ел»  в  стенах  высших  учебных  заведениях 
является в данный момент своевременным и актуальным, так как современная 
молодёжь должна помнить и не забывать героические  подвиги своих предков 
во  имя  процветания  страны,  философское  и  поэтическое    наследие  казахских 
поэтов  –  просветителей,  в  произведениях  которых  заключён  глубокий 
философский смысл, заставляющий человека задуматься о своей жизни, о том, 
что  есть  на  свете    наиболее  высшие  ценности,  позволяющие  дополнять 
внутреннее содержание каждой личности. 

53 
 
В  современных  условиях  инновационного  развития  университеты  и 
педагогические  институты  имеют  целью  воспитание  креативных,  творчески 
мыслящих личностей, активных носителей высококачественного человеческого 
капитала.  Передача  духовной  культуры,  функция  формирования  научного 
мировоззрения  и  функция  продуцирования  культурных  ценностей  –  одна  из 
главных задач современных высших учебных учреждений.  
Социальный  заказ  государства  состоит  прежде  всего  в  воспитании 
человека  образованного  и  интеллегентного.  В    этом  процессе  значимое 
внимание  уделяется  национальной  идее  «Мәңгілік  Ел»,  предложенной 
Н.А.Назарбаевым ради процветания страны.  
            
 
Список использованной литературы 
1.
 
 Касымбеков  М.Б.,  Пралиев  С.С.  «Мәңгілік  Ел».  Учебник  для  вузов.- 
Алматы, 2015.- с.3, с.14, сс.23-24. 
2.
 
Жарикбаев К.Б. «Психологическая наука в Казахстане: история и этапы 
развития в 20 в». Монография. - Алматы, 2002. 
3.
 
Антология педагогической мысли Казахстана.- Алматы, 1995. 
4.
 
Послание 
Президента 
Н.А.Назарбаева 
народу 
Казахстана 
«Казахстанский  путь-  2050:  Единая  цель,  единые  интересы,  единое  будущее» 
/«Каз.правда», 2014 г., 17 января/. 
5.
 
Арынова  Р.С.  «Национальная  идея  для  Казахстана:  пути  поиска» 
//Саясат. 1988, №2//.- с.2. 
 
 
 
 

54 
 
ІІ. ТІЛ – ҰЛТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚ, ҰЛТТЫҚ МҰРА 
Тіл – ұлттық құндылық, ұлттық мұра 
Рамазанова Дарига Каиргельдиновна,  
Степногорск қ., №2 «Құрылыс-техникалық колледжі»,  
 қазақ тілі пәнінің мұғалімі  
 
 ЕЛІМДІ  СҮЙЕМ,  СҮЙЕМІН  АНА  ТІЛІМДІ...    Елбасының  осы  сөзін 
еліміздегі әр қаланың, әр ауылдың, әр елдімекеннің барлық көшесіне, барлық 
көрнекті орындарына үлкен-үлкен әріптермен жазып, іліп қойғым келеді де 
тұрады. Неге? Өйткені, біз мемлекеттік тіл – қазақ тілі болып бекітілген 
Қазақ  жерінде  өмір  сүреміз,  ауасымен  тыныстаймыз,  суын  ішеміз, 
байлығын  жаратамыз.  Десе  де  көкейдегіні  тегіс  ақтарып,  көңілдегіні 
ұқтыруға тырысайын... 
 ...  Тіл  –  қай  ұлттың  болмасын  тарихы  мен  тағдыры,  тәлімі  мен 
тәрбиесінің негізі, қатынас құралы. Тіл болмаса сөз болмайды. Демек, тілдің, 
сөздің  орны  ерекше.  Міне,  осы  орайда  ана  тіліміз  жайлы  терең  ойлану 
әрқайсымыз  үшін  парыз.  Жыл  өткен  сайын  ана  тіліміздің  мәртебесі  өсіп, 
абыройы  арта  түсуде.  Тіл  –  халықтың  жаны.  Тілі  құрыса,  халық  та  жер 
бетінен  жоғалады.  Адамзат  тарихында  көптеген  өркениетті  елдердің  өшіп 
кетуі  алдымен  тілді  жоғалтудан  басталғанын  ғылым  дәлелдеп отыр.  Бүгінгі 
Қазақ  қоғамындағы  мәңгүрттіктің  басы  да  өз  тілін  тәрк  етуден  туды.  Ана 
сүті  сіңбеген,  бесік  жырынан  нәр  алмаған  ұлттық  қасиет  тана  сүтімен 
кірмейді. Тілі мен дінінен айырылған ондай жан рухани кемтарлығын, адамдық 
болмысын  түсінбей,  көлденең  көк  аттының  қолжаулығына  айналады.  Ана 
тіліміздің  тағдыры  үшін  күресте  халқымыз  қам-қарекетсіз  болған  емес. 
Жиырмасыншы жылдары  тіл  тәуелсіздігін  ту  етіп  көтерген  Әлихан,  Ахмет, 
Міржақып, 
Мағжан, 
Мұхтарлар, 
сексенінші 
жылдардың 
аяғында 
бостандықтың  лебі  білінісімен  басталған  бүкілхалықтық  қозғалыс  соның 
айғағы.  
ХХ  ғасырдың  ұлы  жемісі  –  Қазақ  халқы  үшін  Егемендіктің  көк  туы 
желбіреуі.  Ата-бабаларымыз  көксеген,  армандаған  тәуелсіздікке  қол 
жеткіздік.  Ендігі  мақсатымыз  -  ұлттық  рухты,  түскен  еңсені  көтеру. 
Ұлттық  мінез,  ұлттық  намыс,  ана  тілі  жоқ  жерде  – ұлт  та  жоқ.  О,  туған 
ана  тілім!  Тас  бұлақтың  тұнығы  да  сенде,  ана  сүтінің  жұғымы  да  сенде, 
райхан  гүлдің  жұпары  да  сенде,  қыран  құстың  жанары  да  сенде,  назды 
сұлудың  нәзіктігі  де  сенде,  сахара  даланың  жазықтығы  да  сенде... 
Халқымыздың аса  бай  рухани қазынасы  –  туған ана  тіліміз.  Ол  – Қазақ  тілі. 
Қазақ тілі - өзінің даласындай кең пішілген жайдары да жалпақ тіл. Қазақ сөзі 
қашанда  даланың  қоңыр желіндей  аңқылдап еркін есіп  тұрады.  Қазақ  тілінің 
биязы  мақамы  –  домбыраның  күмбір  қаққан  сазындай.  Асқан  әуезділігі  – 
шырқап салар әндей. Туған тіл біздің бірінші бақытымыз, бірінші ырысымыз, 
біз  сондықтан  “Ана  тіліміз”  дейміз.  Қазақтар  “Ананың  тілі”  деп  ерекше 
құрметтейді. Басқа тілді білу - әрине, мақтаныш. Әйтсе де, өз ана тілін аяқ 

55 
 
асты  етуге  болмайды.  «Анамның  тілі  –  ардақтым  менің.  Адамның  атасы, 
әкесі  мен  шешесі  сенсің.  Сен  менің  кішкентай  кезімде  әкем  болып  мойныңа 
отырғызып  қуандың,  ат  үстінде  алдыңа  алып,  мені  көкке  секірттің.  Жел 
болып  кекілімнен  сипадың.  Тілім,  ана  тілім  менің,  адамзатымның  тілі,  сен 
менің анам болған кезіңде көкірегіңе жабысып, төсіңнен ақ сүтіңді емдім. Сен 
менің ағам, інім, әпкем, қарындасым, бауырларым болған кезіңде мен сені одан 
әрмен  түсініп,  ұғынғым  келді.  Адамзаттың  Абай  мен  Мағжан  сынды  асқар 
алыптарын  туғызған,  әкелері мен аналары болған ұлтымыздың  тірегі  сенсің, 
туған  тілім.  Бірақ,  менің  терім  “туған  тілім”  сен  үшін  ғана  төгілсін,  менің 
өмірім  сен  үшін  ғана  өрілсін!  Олай  болса,  ана  тілімізді  алдымен  өзіміз 
құрметтейік,  ардақтайық!  Сонда  ғана  туған  тіліміздің  туы  биіктерде 
желбіреп 
тұратын 
болады...» 
Мемлекет  басшысы    Н.Ә.Назарбаев    Ұлытау  төрінде  берген  сұхбатында  «Біз 
еліміз  үшін,  жұртымыз  үшін  тарихымызды,  мәдениетімізді,  санамызды, 
ғұрпымызды  өзіміздің  тіліміз  арқылы  ғана  жеткізе  аламыз.  Қазақтың 
кейбір  сөз  оралымдарын,  Абайдың  сөз  өрнегін  басқа  тілге,  мәселен, 
орысшаға, ағылшыншаға аударып көрші. Ол мүмкін емес. Себебі тілдің өз 
қасиеті бар. Сондықтан тіл жоғалатын болса, сол қасиет те жоғалады» 

1

 
деп  еді  ғой.  Шынында  да,  өскелең  ұрпақтың  бойына  өз  ұлтымызға  тән 
қасиеттерді  туған  тіліміз  арқылы  ғана  сіңдіре  аламыз.  Ол  үшін  аталмыш 
сұхбатта Елбасы айтқандай «Тілді қолданып, батыл сөйлеуіміз керек. Тілдің 
майын тамызып сөйлеп, басқа жұртқа үлгі көрсетуіміз керек».  
Жалпы  елімізде,    Отансүйгіштік,  яғни  патриоттық  тәрбие  жайында  жиі 
айтылып жүр. Бұл бағытта ел аймақтарында өткізіліп жатқан түрлі шаралар да 
бар.Әрине,  мұның  бәрі  құптарлық-ақ  жайт.  Әйтсе  де,  қасиетті  Қазақ  Елінің  
өткен  тарихын,  мәдениеті  мен  салт-дәстүрін,    ата-бабамыздың  биік  рухын  өз 
ана  тілімізде  майын  тамызып  жеткізіп  жүрміз  бе?  Тұла  бойы  ерлікке  тұнған 
еліміздің  қадір-қасиеті  сіңген  тіліміздегі  «жауһарды»  болашақ  ұрпақты  
тәрбиелеуде қаншалықты пайдаланып жүрміз? Міне, осы сұрақтар төңірегінде 
ойланып көрейікші.  
Елбасы  «Тілдің  өз  қасиеті  бар»  деп  текке  айтып  отырған  жоқ.  Ол  –  тек 
біздің  ұлтқа  ғана  тән  қасиет.  Ендеше,  сол  қасиет  өскелең  ұрпақтың  бойына 
туған  тіліміз  арқылы  сіңеді.  Бұл  жерде  бір  нәрсені  ұмытпауымыз  керек.  Кез 
келген  ұлттың  тек  өзіне  тән  өрнектелген  сөздері  болады.  Біз  сөз  етіп  отырған 
қасиет сол сөздерде тұнған.  Қазақтың ауыз әдебиеті – сарқылмас сөз қазынасы. 
Сол  «қазынадан»  сусындаған  талай  ақындарымыз    халқымызға  сөздің  
қаймағын  ұсынды.  Өзге  тілге  аударуға  келмейтін  айшықтарды  алға  тартты.  
Мәселен,  хакім  Абайдың  «Шоқпардай  кекілі  бар,  қамыс  құлақ,  Қой 
мойынды, қоян жақ, бөкен қабақ. Ауыз омыртқа шығыңқы, майда жалды, 
Ой  желке,  үңірейген  болса  сағақ» 

2

  деген    және  ер  Махамбеттің 
«Толарсақтан  саз  кешіп,  Тоқтамай  тартып  шығарға,  Қас  түлектен  туған 
қатепті,  Қара  нар  керек  біздің  бұл  іске» 

3

  деген  өлең  жолдарын  «мұртын 
бұзбай», өзге тілге аудара аласыз ба? Әрине, жоқ.  
Қазақ  ауыз  әдебиетіндегі  эпостық  жырларда  ұлттық  қадір-қасиетіміз 

56 
 
сіңген  сүбелі  сөздерді  көптеп  кездестіруге  болады.  Олардың  қатарында  ұрпақ 
бойына  елдік,  батырлық  қасиеттерді  сіңіруге  септігін  мол  тигізетін 
жырларымыз  да  жетерлік.  Біз  бүгінде  жиі  айтып  жүрген  патриоттық  тәрбиені 
сондай  жырларды  өскелең  ұрпақтың  санасына  сіңіру  арқылы  жүзеге  асыру 
мәселесін қаперден  шығарып  алғанбыз.  Жоғарыда  айтып өткеніміздей,  бүгінгі 
таңда  патриоттық  тәрбиеге  арналған  әртүрлі  шаралар  жер-жерлерде  өткізіліп 
жатыр. Солардың арасында елді, жерді қорғау жолында жасалған ерен ерлікті 
паш еткен эпостарымызды насихаттаған бір шараны көрдіңіз бе?  
Осы  орайда,  Жапон  еліндегі  бір  жағдайды  айта  кетейін.  Бұл  елде 
мемлекеттің кез келген азаматы үшін  жапонның ауыз әдебиетіндегі эпостарды 
білу  міндетті  саналады.  Мектепте  де,  жоғары  оқу  орнында  да  осындай  талап. 
Сол  арқылы  жапон  халқы  өзінің  азаматтарына  ұлттық  асыл  құндылықтарын 
сіңіреді. Үлгі аларлық үрдіс. Бізде де осыған ұқсас дәстүр қалыптасуы керек-ақ. 
Әсіресе,  Отан  алдындағы  әскери  борышын  өтеп  жүрген  сарбаздарымыз  төл 
эпостарымызбен  сусындауы  қажет.  Қаламы  жүйрік,  өресі  жоғары,  қазақтың 
эпостық  жырларын  жатқа  айтатын  Төлеген  Жәкітайұлы  деген  бір  ағамыз 
«Халық эпосын оқыған, көкейіне тоқыған адам я ақын болады, я батыр болады» 
деп  айтып еді. Сірә, бұл сөздің жаны бар-ау. 
Тарихтың сарғайған беттерін парақтасақ, қазақ халқына теперіш әкелген 
талай  ақтаңдақтарды  көзіміз  шалады.  Солай  болса  да  бабаларымыз  біз  үшін, 
ұрпақ игілігі үшін осындай ұланғайыр даланы жау қолынан, дұшпан табанынан 
қорғады.  Бұл  жолда  қанша  арыс  жер  құшып,  қаны  төгілгені  көкке  аян.  Бізге 
белгілісі, «еңку-еңку жер шалып, егеулі найза қолға алған» баһадүр бабалардың 
есімдері.  Айталық,  үш  жүздің  басын  қосқан  хан  Абылай,  халық  қамын 
қаймықпай толғаған Доспамбет, Бұқар жыраулар, қара қылды қақ жарған Төле, 
Әйтеке,  Қаз  дауысты  Қазыбек  билер,  жаны  үшін  емес,  жер  үшін,  ел  үшін 
айқасқа  түскен  Қаракерей  Қабанбай,  Қанжығалы  Бөгенбай,  Шапырашты 
Наурызбай,  Өтеген,  Сырым,  Исатай  мен  Махамбет,  ең  берісі  Кенесары...  Бұл 
тізімді  ұзақсонар  жалғастыра  беруге  де  болар-ақ.  Алайда,  айтпақ  бұл  емес-ті. 
Сол тарихтағы тұлғалардан – хан, батыр, шешен, билерден бізге байтақ даламен 
қатар, ана тіліміз, баба тіліміз, туған тіліміз мирас болып қалды.  
Теріскейдегі  алып  империя  сол  ғасырда  ұлтымызды  құшағына  бір  алған 
соң, тоталитаризмнің тас құрсауында бүрді. Содан жетпіс жыл бойы үстемдігін 
үзген емес. Мұны кешегі тарих қамығып айтады, жылап жеткізеді. Өйткені, сол 
үстемдіктің  салдарынан  салт-дәстүрлерімізден  жұрдай  болмадық  па?!  Ата-
тегімізді ұмытып қала жаздамадық па? Ең сорақысы, тіліміз, ана тіліміз тілім-
тілім  болмады  ма?  Осындай  керемет  ұлттық  дүниелерді  қорғаймын  деп, 
сақтаймын деп тағы қанша перзентіміз басынан айырылды. Иә, қуғын-сүргінге 
ұшырады. Бірнешеуін атамасақ, ұрпаққа айып: Алаштың күрескерлері – Әлихан 
Бөкейханұлы,  Әлімхан  Ермеков,  Сұлтанбек  Қожанов,  сүйегінің  күлі  алдыңғы 
жылығана  үлкен  күшпен  елордаға  жеткізілген  Смағұл  Сәдуақасов,  әдебиет 
майталмандары – Сәкен, Ілияс, Бейімбет, Мағжан... Беу десейші, қай-қайсының 
тағдырына  үңілсеңіз  де  ұлт,  тіл,  дәстүр,  ата  мирасы  жолында  опат  болғанын 
көресіз.  Көресіз  де  өзегіңіз  қан  жылайды.  Қан  жылайды  да,  бойымызда 
ұлтымызға  деген  сүйіспеншілік,  патриотизм,  туған  елге,  жерге  деген 

57 
 
құштарлық лаулай береді..  
Одан бергі Ұлы Отан соғысында қан кешкен жауынгерлер туған жері үшін 
оққа  ұшты.  Майдан  даласында  қар  жамылып,  мұз  жастанған  баһадүрлердің 
қатарында  Бауыржан  Момышұлы,  Қасым  Қайсенов,  Мәлік  Ғабдуллин, 
сұрмерген  Ыбырайым  Сүлейменов,  Рейхстагқа  ту  тіккен  Рақымжан 
Қошқарбаев... бар.Желтоқсан оқиғасында ше? Қайрат, Ләззат, Сәбиралар Кеңес 
билігінің қылышынан қан тамып тұрған кезеңде неге алаңға шығып атойлады, 
неге  «нашақор»,  «маскүнем»  атанды?  Әлбетте,  халқының  азаттығы  үшін, 
тілінің  тәуелсіздігі  үшін,  дәстүрінің  ертеңі,  болашағының  жарқын  болуы 
үшін...Бұл – көкейде жүрген қасірет, қазанама, өзекті өртеген өкініш. Өйткені, 
біз  осындай  батырлардың,  шешендерің,  билердің  ұрпағымыз.  Сондықтан 
тектілігімізді деңгейінде танытуымыз керек  
Елбасы  биылғы  Жолдауында  былай  деді:  «Қазақ  тілі  –  біздің  рухани 
негізіміз.Біздің  міндетіміз  –  оны  барлық  салада  белсенді  пайдалана  отырып 
дамыту.  Біз 
ұрпақтарымызға 
бабаларымыздың 
сандаған  буынының 
тәжірибесінен өтіп, біздің де үйлесімді үлесімізбен толыға түсетін қазіргі тілді 
мұраға қалдыруға тиіспіз.  Бұл – өзін қадірлейтін әрбір адам дербес шешуге тиіс 
міндет» 

4

.  Бас  құжаттағы  бұл  жолдар  осылай  айтылған  күйінде  қалған  жоқ. 
Мемлекет  өз  тарапынан  мемлекеттік  тілдің  позициясын  нығайту  үшін  көп 
жұмыс  атқарды.  Қазақ  тілін  кеңінен  қолдану  жөніндегі  кешенді  шараларды 
жүзеге асыруда. Жолдауға тағы үңіліп көрелікші: «Егер әрбір қазақ ана тілінде 
сөйлеуге  ұмтылса,  тіліміз  әлдеқашан  Ата  заңымыздағы  мәртебесіне  лайық 
орнын  иеленер  еді.  Қазақ  тілі  туралы  айтқанда,  істі  алдымен  өзімізден 
бастауымыз  керектігі  ұмыт  қалады.Ұлттық  мүддеге  қызмет  ету  үшін  әркім 
өзгені  емес,  алдымен  өзін  қамшылауы  тиіс.Тағы  да  қайталап  айтайын:  қазақ 
қазақпен  қазақша  сөйлессін.  Сонда  ғана  қазақ  тілі  барша  қазақстандықтардың 
жаппай  қолданыс  тіліне  айналады».  Президенттің  міндеттемесін  орындайтын, 
құлағымызға ілетін уақыт жетті.  
Соңғы жылдары өзге тілдерді, соның ішінде ағылшын тілін меңгеруге көп 
басымдық  берілуде.  Ағылшын  тілін  ақылы  үйрететін  орталықтар  жүздеп 
ашылуда. Дұрыс-ақ, өзге тілді үйренейік, қанша үйренсек те шектеу жоқ. Қажет 
болса, он-он бес тіл, жер бетіндегі күллі тілді білейік. Бірақ,  
Ана тілің – арың бұл,  
Ұятың боп тұр бетте.  
Өзге тілдің бәрін біл, 
Өз тіліңді құрметте, 
деген  Қадыр  Мырза-Әлі  ақынның  өсиетін  қаперімізден  шығармайықшы, 
көкейімізге мықтап түйейікші. Осы шумақты ұмытпағанда ғана, осы жолдарға 
берік болған да ғана қазақ тілінің қасиетін сақтай аламыз.  
Өзге  тілді  үйренбе  демейміз.  Өйткені,  ел  болашағының  жарқын  болуы, 
дамыған мемлекеттермен тереземіздің тең болуы ағылшын, орыс тілдеріне аса 
байланысты.  Білімді  жастар  керек.  Мұны  Мемлекет  басшысы  Нұрсұлтан 
Әбішұлы да әлдеқашан мойындап, «Үштұғырлы тіл» саясатын ұсынған. Бірақ, 
бұл – ана тіліңді аяққа тапта деген сөз емес!  
«Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде. 

58 
 
Қазақ тілі 2025 жылға қарай өмірдің барлық саласында үстемдік етіп, кез 
келген ортада күнделікті қатынас тіліне айналады. Қазақ тілі жаппай қолданыс 
тіліне  айналып,  шын  мәніндегі  мемлекеттік  тіл  мәртебесіне  көтерілгенде,  біз 
елімізді Қазақ мемлекеті деп атайтын боламыз».  
Шіркін,  Елбасының  осы  айтқаны  айдай  келіп  жатса  екен!..  Көңілдегі 
күмәннің сейілгенін көріп, қуанатын күн ертерек туса дейміз...  
Осылай  көкейдегі  түйткілді  армандаймыз-ау!  Кейде  тәуба  мен 
шүкіршіліктің  де  құлқынға  қажеттігі  аңғарылады.  Өйткені,  егемендікті 
еншілегенімізге  ширек  ғасырға  енді  таяды.  Тарихи  өлшеммен  қас-қағым 
мезетте  дамыған  елу  елдің  әйтеуір  шетіне  іліндік.  Сонау  бір  жылдармен 
салыстыра  қарасақ,  құлашымыз  әлдеқайда  кең,  қадамымыз  біразға  ұзарған, 
мәртебеміз талайдан биік.  
       Сонау  тегімізден  қанымызға  сіңген  өз  тілімізді  әрқайсымыз  бағалай 
білсек,  құрметтеп  үйренсек,  тіліміздің  тұғыры  биіктей  түседі.  Қазақ  тіліне 
деген құрмет пен ықыласты ұлттық сана биіктігіне көтерген жөн. Бұл біздің 
міндетіміз. 
 

жүктеу/скачать 1,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: