Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «Ӛрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы ақФ

142 
 
- отсутствие  системного  прогнозирования  потребности  в  технических 
кадрах на среднесрочный (5 лет) долгосрочный (10 лет) периоды; 
- неэффективное  использование  бюджетных  средств  и  непрофильная 
образовательная деятельность; 
- несовершенство образовательных планов и программ;  
-  изношенность  и  отсталость  лабораторной  и  научно-исследовательской 
базы; 
-  отсутствие  системы  профессиональной  адаптации  и  закрепления  на 
производстве талантливой молодежи; 
- низкая компетентность педагогического состава технических вузов; 
- отсутствие эффективных связей между работодателями, предприятиями и 
техническими учебными заведениями; 
- отсутствие 
расширенного 
воспроизводства 
профессорско-
преподавательского  состава,  проблема  утечки  и  старения  кадров,  слабый 
приток  талантливой  молодежи  в  научно-педагогическую  среду  и  снижение 
остепененности кадров; 
- не 
достаточное 
количество 
профессиональных 
стандартов 
по 
направлениям подготовки технических и технологических кадров. 
- отсутствие независимой сертификации профессиональных компетенций и 
неготовность работодателей для участия в этой деятельности. 
Одним  из  существенных  из  выше  перечисленных  "болевых  точек" 
является  низкая  компетентность  педагогического  состава  технических  вузов. 
Еще  с  советских  времен  учителя  средней  школы  считались  важными 
субъектами  идеологической  сферы  и  строго  контролировались,  поэтому  их 
профессионализация  проводилась  достаточно  эффективно  в  системе 
педагогических  вузов  и  курсами  повышения  квалификации.  Худо-бедно  это 
система  продолжает  еще  действовать.  Например,  для  этого  есть  в  Казахстане 
АО "Орлеу", имеющая свои отделения во всех областных центрах  республики, 
где педагоги школ и колледжей могут пройти курсы повышения квалификации. 
Сложнее  всегда  преподавателям  технических  вузов  им  негде  повысить  свою 
квалификацию  как  педагогическую,  так  и  профессиональную.  В  основном  им 
приходится получать необходимые педагогические знания лишь из практики.  
На современном этапе вузы, получив большую свободу, в первую очередь 
стали  изобретать  массу  бесполезных  должностей,  департаментов  и 
подразделений, не обижая новых администраторов заработной платой, которая 
намного  превышает  заработную  плату  среднего  преподавателя  вуза.  При  этом 
преподаватели связанные с профильными специальностями не получили ничего 
от  этих  нововведений.  Все  это  привело  к  еще  большему  оттоку 
квалифицированных  педагогов  из  учебных  заведений.  Опытных  педагогов, 
знающих  свое  дело,  знающих  производство,  занимающихся  наукой  осталось 
мизерное  количество.  Большей  частью  педагогический коллектив  технических 
вузов,  ведущих  специальные  дисциплины,  вообще  не  знает  современное 
производство,  новые  технологии  и  направления  развития  производства. 
Представление  о  производстве  у  многих  из  них  остались  на  уровне 

143 
 
студенческих  производственных  практик.  Добиться  повышения  качества 
подготовки  технических  специалистов  на  современном  этапе  сложная  и  даже 
можно подчеркнуть, архи сложная задача.  
Необходимы 
коренные 
изменения 
в 
подготовке 
технических 
педагогических  кадров.  Формально  квалификация  преподавателя  в  вузах 
определяется следующими параметрами: 
1.
 
Базовым образованием и соответствием преподаваемой дисциплине; 
2.
 
Наличием ученой степени; 
3.
 
Наличием ученого звания; 
4.
 
Количеством  учебно-методических  материалов,  разработанных  лично 
преподавателем; 
5.
 
Количеством  научных  работ,  в  особенности  опубликованных  в 
иностранных изданиях. 
Первый  параметр  является  одним  из  важных,  но  из-за  дефицита 
преподавателей  спецдисциплин  на  него  не  всегда  обращают  должного 
внимания. Если преподаватель преподает дисциплину, близкую к той, которую 
он  сам  в  свое  время  освоил  в  ходе  учебы  в  вузе,  это  уже  считается  хорошим 
базовым  образованием.  Будучи  незнаком  с  совокупностью  профессионально 
обусловленных  требований,  которая  определяется  как  профессиональная 
готовность  к  педагогической  деятельности,  этот  преподаватель  в  лучшем 
случае  учит  тому,  чему  сам  научился  много  лет  назад,  не  принимая  во 
внимание  ни  педагогических  требований,  ни  того,  что  современный  студент 
сильно отличается от студента его времени [1]. 
Проблема  усугубляется  еще  и  тем,  что  преподаватель  вместо  того  чтобы 
заниматься  самообразованием  и  следить  за  техническим  прогрессом  в 
преподаваемых  ими  областях,  вынужден  составлять  бессмысленные  отчеты, 
справки,  студенческие  рейтинги  и  т.д.  Методики  обучения  остаются 
неизменными,  не  смотря  на  широкое  применение  во  многих  странах  ИКТ  в 
образовательном  процессе.  Низкая  зарплата  вынуждает  многих  подрабатывать 
в  нескольких  вузах  одновременно  (некоторые  в  3-4-х  вузах),  преподавая  там 
зачастую  совершенно  разнородные  и  чуждые  им  дисциплины.  В  результате 
процесс депрофессионализации продолжается, а качество преподавания падает 
[1].  Кто-то  точно  сказал,  что  "человек,  который  не  получает  должного 
вознаграждения за свой труд, опасен для общества". Точнее трудно сказать.  
В  перечне,  характеризующего  квалификацию  вузовского  преподавателя, 
отсутствуют  такие  важные  параметры  как:  производственная  стажировка 
преподавателя,  научная  работа  в  области  преподаваемых  дисциплин,  наличие 
квалификационных  сертификатов,  перерыв  в  работе  по  избранной 
специальности. Включение последнего параметра связано с тем, что  перерыв в 
работе  на  3-4  года  снижает  компетенцию  специалиста  на  50%,  а  это  означает, 
что  для  претендента  на  должность  преподавателя  и  имеющего  перерыв  по 
избранной 
специальности 
нужны 
основательные 
курсы 
повышения 
квалификации как в области педагогики, так и профессиональной деятельности. 
Такого  обучения  и  таких  требований  нет.  И  как  может  дать  новые 

144 
 
востребованные  знания  такой  преподаватель?  Увы,  штат  преподавателей 
кафедрой  закрывается,  а  качество  подготовки  специалистов  снижается 
существенно.  Все  это  порождает  и  коррупцию,  и  отряд  новых,  мало  что 
знающих  "специалистов",  которые  бегут  от  производства  т.к.  сами  хорошо 
понимают,  что  их  знания,  умения  и  компетентность  не  дают  возможности 
работать  на  современном  производстве.  Имея  в  кармане  диплом  (и  даже 
красный),  они  ищут  себе  место  там,  где  могут  устроиться  или  устроят 
родители,  родственники,  где  от  них  не  потребуются  инженерные  знания, 
умения и компетенции. Вся эта армия "специалистов", как правило, заполняют 
министерства,  департаменты,  управления,  отделы  и,  в  конечном  счете,  ими 
инициируется деловая активность, которая порождает массу ненужных отчетов, 
справок  и  прочих  бюрократических  бумажек,  бездарных  решений,  реформ  и 
реконструкций,  ответственность  за  реализацию  которых  будет  лежать  на 
других. Как ни странно, но знание иностранных языков еще больше усугубляет 
эту  проблему,  т.к.  без  глубокого  анализа  внедряются  известные  зарубежные 
решения,  которые  в  отечественной  среде  не  дают  ожидаемого  результата.  Все 
это результат не компетентности, низкого уровня современных знаний.  
Знание  иностранных  языков  -  это  необходимый  инструмент  для 
современного  специалиста,  именно  инструмент,  а  не  причина  не  принятия  на 
работу.  Языки  надо  изучать  и  рационально  применять  в  своей  трудовой 
деятельности,  но  это  вопрос,  тоже  требующий  своего  решения,  тема  для 
другого исследования.  
Проблем  много,  а  каковы  пути  решения?  Выделим  основные  проблемы, 
требующие обязательной и скорейшей реализации.  
Во-первых,  необходим  глубокий  анализ  прогнозной  потребности 
специалистов в экономике на среднесрочный (5 лет) и дальнесрочный (10 лет) 
периоды.  Это  сложная  задача,  требующая  работы  коллектива  специалистов: 
ученых  различных  направлений  от  экономистов,  финансистов,  аналитиков  до 
высококвалифицированных  специалистов  отраслей  экономики.  Данные, 
полученные  по  прогнозным  исследованиям,  позволят  более  точно  определить 
необходимое  количество  подготовки  специалистов,  как  по  отраслям,  так  и  по 
специализациям.  
В-вторых,  необходимо  тесное  взаимодействие  вузов  и  колледжей  с 
производством  не  на  словах,  а  на  деле.  Для  этого  нужен  интегратор  в  лице 
имеющихся  в  отраслях  ассоциаций,  институтов  развития  и  т.д.  Нет 
необходимости  создавать  новые  структуры,  они  есть,  необходимо  только 
поставить  перед  ними  новые  задачи.  Польза  от  взаимодействия  между 
учебными заведениями и производством будет обоюдная.  
В-третьих,  требует  решения  поднятия  статуса  преподавателя,  оплаты  его 
труда.  Оплату  труда  ППС  нужно  ставить  в  зависимости  не  только  от  ученых 
степеней и званий, а в первую очередь от их производственной квалификации, 
т.е.  наличия  сертификатов  как  квалификационных,  так  и  узкоспециализи-
рованных.  Особое  признание  должны  найти  общепризнанные  зарубежные 
сертификаты.  

145 
 
В-четвертых,  необходимо  ввести  коррективы  в  деятельность  АО  "Орлеу", 
которое должно обучать педагогическому мастерству не только преподавателей 
школ  и  колледжей,  но  и  технических  вузов,  с  учетом  особенности  методик 
преподавания в них и использования ИКТ в образовательном процессе. Широко 
должны использоваться на курсах повышения квалификации различные формы 
обучения от очного, до дистанционного. 
В-пятых,  производственная  стажировка  ППС  вузов  и  коллежей  должна 
стать  обязательной  и  периодичной,  она  тоже  должная  учитываться  при 
формировании должностного оклада.  
Как  уже  указывалось,  выше  перечисленные  проблемы  это  только  одна 
сторона существующих проблем и требующих незамедлительного решения.  
Еще  в  2013  году  был  разработан  проект  "Концепция  инженерного 
образования  Республики  Казахстан",  поставлена  цель,  определены  целевые 
индикаторы,  прописаны  основные  мероприятия  по  проекту,  но  на  этом  все  и 
ограничилось.  Прошло  более  двух  лет  и  как  говорится  "А  воз  и  ныне  там". 
Время  не  ждет,  само  собой  чуда  не  произойдет,  качество  подготовки 
специалистов не улучшится. Нужда кропотливая работа в данном направлении 
как  со  стороны  МОН  РК,  всех  учебных  заведений,  так  и  всех  отраслей 
экономики Казахстана.  
Литература: 
1.  Российское  инженерное  образование  в  эпоху  перемен.  https:// 
almavest.ru/ru/node/1305. 
2.  Моисеева.  М.В.,  Степанов  В.К.,  Патара  кин  Е.Д.,  Ишков  А.Д,  Тупицин 
Д.Н.  Развитие  профессиональной  компетентности  в  области  ИКТ.  Базовый 
учебный  курс  /М.В.  Моисеева,  В.К.  Степанов,  Е.Д.  Патаракин,  А.Д.  Ишков  и 
др. - М. : Изд. дом «Обучение_Сервис», 2008, 256 с., 32 илл. 
 
 
ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ ПЕДАГОГОВ
 
ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТТІҢ
 
КЕҢЕС БЕРУ БАҒЫТТАРЫ
 
 
Абил А., 
ФАО «НЦПК «Ӛрлеу» ИПК ПР по  
СКО»
 
asemgul.kalieva@list.ru 
 
«Қазіргі  әлемде  жай  ғана  жаппай  сауаттылық  жеткіліксіз  болып  қалғалы 
қашан.  Біздің  азаматтарымыз  үнемі  ең  озық  жабдықтармен  және  ең  заманауи 
ӛндірістерде  жұмыс  жасау  машығын  меңгеруге  дайын  болуға  тиіс»,  -  деп 
Елбасы  Нұрсұлтан  Әбішұлы  Назарбаев  айтып  ӛткендей,  әр  адам  үнемі  дамып, 
жетіліп, үйреніп отыруы керек. 
Қазақстан  Республикасы  білім  беру  заңында  кӛрсетілгеніндей,  адамзат 
құндылықтары,  ғылым  мен  тәжірибе  негізінде,  жеке  тұлғаны  қалыптастыруға 
қажетті  жағдайларды жасау  - білім беру жүйесінің негізгі міндеті болып отыр. 

146 
 
Кәсіби  мамандарды  дайындау  мәселесін  шешудің  де  жаңа  жолдары 
қарастырылуда. 
Еліміздің  бүгіні  мен  ертеңі  ӛскелең  ұрпақ  еншісінде.  Ал  осы  ұрпақты 
бүгінгі  таңда  жан  -  жақты,  терең  білімді,  интеллектуалдық  деңгейі  жоғары, 
ӛзбетімен ізденуге қабілетті етіп қалыптастырудың бірден-бір жолы - оқушыны 
шығармашылыққа  жетелеу,ата-аналармен  дұрыс  қарым-қатынас  орната  білу. 
Бұл  мұғалімнен  терең  біліктілікті  қажет  етеді.  Себебі  шығармашыл  ұстаз  ғана 
шығармашыл тұлғаны қалыптастыра алады. 
Бүгінгі  қазақстандық  мектептерге  қоғамның  қарқынды  дамуына  ілесе 
алатын,  заман  талабына  сай  ойлайтын,  ғылыми-әдістемелік  білімі  жеткілікті, 
педагогика  мен  психологияны  терең  меңгерген  ізденімпаз  мұғалім  қажет.  Бұл 
мұғалімнің кәсіби  шеберлігінен  кӛрінеді.  Басқаша  айтқанда, білім  беру  үдерісі 
мұғалімнің  дайындық  деңгейі  мен  мамандық  сапасына  үлкен  талап  қояды.  Ол 
мұғалімнің  ӛзін-ӛзі  дамытуына,  ӛзіндік  білім  алуына  және  ӛздігінен 
шығармашылық  түрде  қызметтерін  іске  асыруға  мүмкіндік  береді.  Мұғалім  - 
бүгінгі  оқушы  -  ертеңгі  қоғамның,  елдің  тірегін  ӛмірге  дайындаушы. 
Сондықтанда  мектеп  психологінің  қандайда  бір  кеңесі  ата-аналармен  жұмысы 
үлкен ықпал білдіреді. 
Психологиялық  кеңес  беру  психолог  тәжірибесінде  бұрыннан  бері 
пайдаланылатын  ұғым  болғандықтан,  ол  терминмен  психолог  қызметінің  кең 
аумағынын  бір  жақты  кӛрсету  қиын.  Сондықтан  психологиялық  білім 
қолданылатын  кез  келген  салада  кеңес  беру  жұмысы  осы  қызметті 
ұйымдастыру  формаларының  бір  түрі  ретінде  саналады.  Кеңес  беру 
жұмыстарының  ӛзі  бірнеше  бағытта  болуы  мүмкін  кәсіби  кеңес  беру,  ата-
аналарға  және  педагогтарға  кеңес  беру,  басшыларға  кеңес  беру,  мектеп 
жасындағы балаларға кеңес т.с.с. Білім беру жүйесінде және әлеуметтік ортада 
психологиялық  кӛмек  кӛрсету  болып  отыр.  Бұл  сала  бастауыш  мектеп 
оқушыларының  адаптациядан  ӛтуі,  жеткіншектер  проблемалары,  балалар  мен 
олардың  ата-аналарына  кеңес  беру,  жас  жұбайлармен  жүргізілетін  жұмыс, 
некеге дейінгі кезеңде үйленейін деп жүрген жастарға кеңес беру, жанұя бұзып 
ажырасушыларға  психологиялық  кӛмек  сияқты  кӛптеген  жеке  бағыттардан 
тұрады. 
Психологиялық кеңес беру жұмысының бірнеше бағыттары: 
1)  білім  алушыларға,  ата-аналар  мен  педагогтерге  олардың  сұранысы 
бойынша консультация беру; 
2) білім алушыларға, ата-аналар мен педагогтерге жеке тұлғалық,  кәсіптік 
ӛзін-ӛзі  айқындау  проблемалары  және  қоршаған  ортамен  ӛзара  қарым-
қатынастар бойынша жеке және топпен консультация жүргізу; 
3)  күйзелістік,  жанжалдық,  қатты  эмоционалды  күйзелістік  жағдайда 
болып табылатын білім алушыларға психологиялық қолдау кӛрсету; 
4)  тұлғааралық  және  топаралық  жанжалдарды  шешуде  делдалдық 
жұмыстарды ұйымдастыру. 

147 
 
5)  білім  беру  жүйесінде  және  әлеуметтік  ортада  психологиялық  кеңес 
берудің  ең  кӛп  қолданатын  саласы  мектеп  оқушыларына  және  олардың  ата  - 
аналарына кеңестер беріледі. 
6) Баланың психологиялық дамуын шешу мәселесі бойынша 

 
Психологиялық  кӛмекті  қажет  ететіндерге  дер  кезінде  қажетті  іс  - 
шаралар жӛнінде 

 
Ата  -  аналарға  балалармен  ара  қатынастарындағы  қиындықтар  себебі 
бойынша 

 
Ұстаз бен шәкірт арасындағы қарым - қатынас бойынша 

 
Сұраныс  бойынша  баланың  арнайы  қабілетіне  жеке  тұлғалық 
ерекшелігіне,  интеллектуалдық  дамуына  диагностика  жүргізу  және  ата- 
аналарға бағыт беру және т.б. 
Психологиялық кеңес - диагностикалық негізде туындайды. 
1.
 
Кәсіби  кеңес  кезінде  міндетті  түрде  мамандыққа  қажетті  кӛрсетулер 
және  кері  кӛрсетулер,  сонымен  қатар  осы  процедураны  орындау  үшін 
болжаудың (диагностиканың) әр түрлі әдістері болу керек. 
2.
 
Кәсіби  кеңес  кезінде  ӛзін  -ӛзі  бағалауды  дамыту  және  жеке  тұлғаның 
жағымды қасиеттерін кӛрсету, ӛзін -ӛзі обьективті анықтауға кӛмек кӛрсету. 
3.
 
Барлық  ұсыныстарды  нақты  әрі  әдепті  түрде  беру,  кеңесті  сенімді 
жағдайда ӛткізу. Қоғам талаптарын ескере отырып жеке тұлғаның күшін нақты 
іске бағыттау қажет. 
4.
 
Психолог  әрбір  оқушының  қабілеті  мен  мінез  ерекшеліктері  бар  жеке 
тұлға  екеніне  кӛз  жеткізе  отырып,  оқушының  потенциалды  мүмкіндіктерін 
жүзеге асыра алатындықтарын сенімді болу керек. 
5.
 
Психолог жауаптарын жүйелеп қорытындылай келе, нақты сұрақтар қоя 
алады, осының негізінде кеңестер береді. 
6.
 
Психолог  жауаптарында  жеке  тұлғаны  кешенді  зерттеу  негізінде 
(ӛмірбаяны, басынан ӛткен оқиғалар, анкета сұрақтарына жауабы, 
бақылау 
кӛрсетулері, 
дәрігерлік 
диагноз, 
психодиагностика 
қорытындылары) қорытынды жасайды. 
7.
 
Жеке  тұлғаға  кеңес  бергенде  соңғы  мәліметтеріне  баса  назар  аудару 
керек. 
8.
 
Кеңесші  ӛзіне  қажетті  тәжірибелерді  жан  -  жақты  зерттеуі  керек, 
оқушының кемшіліктерін, мінезінің жайсыз жақтарын түсіндіріп оларды түзету 
жолдарын кӛрсету қажет. 
9.
 
Оқушының интеллектуальды және эмоциональды ортасына ықпал жасап, 
әрдайым  оның  психологиялық  жағдайын  ескеру  керек.  Оның  мақсаты  -
әңгімелесушінің сӛзін түсіне отырып, түсінікте болу. 
Осы  негізде  ата  -  аналар  мен  педагогтарға  кеңес  береді,  педагогикалық  - 
психологиялық насихат, психокоррекциялық жұмыс жүргізіледі 
Психологиялық қызметте кеңес беру бағыты бойынша қызметкерлер нақты 
міндеттерді шешеді: 

148 
 
1. Оқу-тәрбие  мекемелерінің  әкімшілігіне,  мұғалімдерге,  тәрбиешілерге, 
ата-аналарға,  мастерлерге  балаларды  оқыту  және  тәрбиелеу  және  бірлесіп 
жұмыс істеу мәселесі бойынша кеңестер береді. 
2. Балаларға  оқу,  жетілу,  ӛмірлік  және  кәсіби  ӛз-ӛзін  анықтау, 
ересектермен  және  құрбыларымен  ӛзара  қарым-қатынас,  ӛз-ӛзін  тәрбиелеу 
және т.б. мәселелері бойынша жеке және топтық кеңес беріледі. 
3. Жеке  және  топтық  кеңес  беру  арқылы  педагогикалық  кеңестерге, 
әдістемелік  бірлестіктерге,  жалпы  мектептік  және  кластық  ата-аналар 
жиналысына  қатысып,  дәріс  оқу  арқылы  педагогтардың,  ата-аналардың, 
мастерлердің, қоғамдық ӛкілдердің психологиялық мәдениетінің жоғарылауына 
септігін тигізеді. 
4.  Бала  тағдырында  мүмкін  болатын  ӛзгерістерді  (арнайы  оқу-тәрбие 
мекемелеріне  жіберу,  ата-ана  құқығынан  айыру,  бала  асырап  алу  ж.т.б.) 
анықтауға  байланысты  сәйкес  инстанциялардан  дұрыс  шешім  шығару 
мақсатында,  халықтық  соттың,  қамқорлық  кӛрсету  ұйымдарының  сұранысы 
бойынша  баланың  психикалық  жағдайы,  психикалық  даму  ерекшеліктері 
туралы  сұрақтар  бойынша  шешім  қабылдаған  кезде  кеңесші-сарапшы  ретінде 
кеңес береді. 
5.Ӛзін-ӛзі  басқаруды  ұйымдастыру  сұрақтары  бойынша  нақты  балалар 
мекемесіндегі  тәрбиелеу  жағдайларын  балалардың  жас  ерекше-ліктеріне 
сәйкестендіріп, 
психологиялық 
ерекшеліктерінің 
негізінде 
оқу-тәрбие 
шараларын жоспарлауға кеңесші ретінде қатысады. 
Психологиялық 
қызметті 
жүргізуші 
психолог-мамандардың 
құқықтары: 
1.
 
Мектептің  ерекшелігіне  байланысты  жұмыстың  тиімді  бағыттарын 
анықтауға құқылы. 
2.
 
Оқушылармен жүргізілетін жұмыстардың нақтылы міндеттерін белгілеп, 
жұмыстың әдістері мен түрлерін таңдауға құқылы. 
3.
 
Психологиялық  қызметтің  ережелеріне  қайшы  келген  жағдайда 
әкімшіліктің бұйрығынан бас тартуға құқылы. 
4.
 
Оқушылардың  тағдырын  шешуге  байланысты  құрылған  комиссиялар 
мен түрлі ұйымдардың жұмыстарына кеңесші дауыспен қатысуға құқылы. 
5.
 
Мектептегі  қажетті  құжаттармен  танысуға,  дәрігерлік  мекемелерге 
тапсырыстар беруге құқылы. 
6.
 
Зерттеулер  мен  тәжірибелер  жүргізуге, психологиялық диогностика  мен 
түзету  жұмыстарының  жаңа  әдістерін  ӛз  тәжірибесінде  қолдануға,  олардың 
тиімділіктерін анықтауға құқылы. 
7.
 
Мектеп  әкімшілігімен  келісу  арқылы  жоғары  органдардың  алдына 
оқушылардың  мүдделерін  қорғауға  бағытталған  сұраныстармен  шығуға 
құқылы. 
8.
 
Мектеп оқушыларының кәсіби мүмкіндігін анықтау мақсатында кәсіптік 
бағдар беру орталықтарымен байланыс жасауға құқылы. 

жүктеу/скачать 3,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: