«АНАЛИЗ И МОНИТОРИНГ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПЕДАГОГА

76 
 
Мониторинг  -  комплекс  динамических  наблюдений,  аналитической 
оценки прогноза состояния целостной системы.  
Педагогический  мониторинг  -  это  система  сбора,  обработки  и  хранения 
информации  о  функционировании  педагогической  системы,  обеспечивающая 
непрерывное  отслеживание  ее  состояния,  современную  корректировку  и 
прогнозирование развития. 
Педагогический  мониторинг  как  динамичная  система  результативности  и 
прогнозирования деятельности студента и преподавателя имеет цель: повысить 
контролирующую и оценочную деятельность: 
а) преподавателя - анализ своего труда, его результатов и эффективности; 
б) студентов - развивать объективный взгляд на собственную деятельность 
и  ее  результаты,  воспитывать  самостоятельность  и  ответственность, 
формировать самоконтроль и самооценку. 
Мониторинговые исследования: 
-  помогают  каждому  участнику  образовательного  процесса  осмыслить 
собственную деятельность; 
-  определить,  насколько  рациональны  педагогические  и  дидактические 
средства, используемые в процессе обучения; 
-  насколько  они  соответствуют  целям  образовательного  процесса  и 
возрастным особенностям студентов. 
Объектом мониторинга является группа, преподаватель, студент, а также 
отдельные направления образовательного процесса. 
Методы сбора и обработки информации: 
экспертный опрос;  
наблюдение;  
анализ документов  
посещение занятий  
контроль знаний, умений и навыков; 
анкетирование; 
тестирование; 
самооценка  
Мониторинг образовательной деятельности преподавателя колледжа 
включает в себя следующие разделы: 
1.
 
 Документация и планирование 
Разработка рабочих программ, календарно-тематического планирования, 
поурочного планирования, индивидуального плана. 
2.
 
 Повышение качества образования. 

 
процент успеваемости студентов 

 
процент качества знаний студентов 

 
показатели среднего балла 
Эти данные преподаватели готовят по итогам учебных семестров и года, 
причем в индивидуальном плане предусмотрен сравнительный мониторинг в 
разрезе 3-х лет (средние показатели) 
год 
кол-во 
студентов 
5 
4 
3 
2 
еатт 
% качества 
% успевае 
мости 
средний 
балл 

77 
 
2013 - 2014 гг. 
215 
51 
113 
52 
0 
0 
80 % 
100% 
4 
2014 - 2015 гг. 
146 
48 
73 
25 
0 
0 
82 
100 
4,2 
2015 - 2016 гг. 
54 
8 
31 
15 
0 
0 
72 
100 
4,5 
 
 
 
3.
 
 Материалы  обобщения  педагогического  опыта  преподавателя: 
внутри  колледжа,  на  городском  уровне,  на  республиканском  и 
международном уровне. 
Каждый  преподаватель  планирует  свою  тему  самообразования.  Молодым 
преподавателям  и  преподавателям  с  производства  оказываю  помощь  в 
определении темы самообразования. Анализ педагогического состава колледжа 
свидетельствует  о  том,  что  не  имеют  педагогического  образования  40  % 
преподавателей  колледжа,  что,  безусловно,  создает  определенные  трудности 
для обеспечения качества педагогического труда.  
Если  говорить  об  обобщении  педагогического  опыта  преподавателей,  то 
эту  работу  мы  планируем  следующим  образом.  Преподаватели,  не  имеющие 
категории,  после  выбора  темы  самообразования,  по  истечении  3-х  лет  работы 
над  темой  отчитываются  о  результатах  работы  над  темой  на  заседаниях 
цикловых  комиссий.  Преподаватели,  имеющие  вторую,  первую  и  высшую 
категории, отчитываются по теме самообразования на заседании методического 
совета  колледжа.  Кроме  этого,  с  данными  преподавателями  ведется  работа  по 
обобщению передового опыта на городском и республиканском уровне.  
Обобщение опыта (в колледже, городской, республиканский и 
международный уровни) 

 
выступление на методических объединениях, педагогических и 
методических советах колледжа, города 

 
выступление на научно - практических конференциях колледжа, города, 
республики 

 
участие в городских, региональных, республиканских, международных 
конкурсах.  

 
публикация своего опыта на страницах периодической печати. 
4.
 
 Учебно- методическая деятельность преподавателя 

78 
 
Каждый 
преподаватель 
в 
начале 
учебного 
года 
составляет 
индивидуальный план профессионального развития. Этот план рассматривается 
на  заседании  цикловой  комиссии  и  заверяется  председателем  цикловой 
комиссии. Одним из разделов данного плана является методическая работа.  
Молодым 
преподавателям 
и 
преподавателям, 
пришедшими 
с 
производства,  в  первый  год  работы  в  колледже  при  планировании 
методической работы рекомендуем планировать методические указания, тесты, 
сборники  лекций,  практических  работ  по  отдельным  главам  рабочей 
программы.  Преподавателям,  имеющим  стаж  и  опыт  работы,  обязательно 
планирование  учебно-методических  комплексов,  электронных  учебных 
изданий,  учебников,  методических  пособий.  При  этом  всегда  обращаю 
внимание  преподавателей  на  необходимость  распространения  своего  опыта  на 
городском и республиканском уровнях.  
Учебно-методическая деятельность преподавателя 
создание учебно-методических разработок; 
создание УМК по дисциплине; 
создание электронных учебников и пособий; 
создание учебно-методических рекомендаций;  
создание учебно-методических пособий; 
наличие учебно-методических изданий; 
5.
 
 Проведение открытых занятий и внеклассных мероприятий. 
В  индивидуальном  плане  все  преподаватели  в  течение  учебного  года 
планируют  проведение  открытых  занятий  и  внеклассных  мероприятий. 
Ежегодно  колледж  проводит  городские  семинары  на  различные  методические 
темы,  день  открытых  дверей.  Для  проведения  данных  семинаров  стараемся  по 
возможности задействовать опытных преподавателей. Молодые преподаватели 
дают  открытые  занятия  на  своих  цикловых  комиссиях  под  руководством 
наставников. 
6.
 
 Научно - методическая деятельность преподавателя. 
a)
 
Участие преподавателя в творческих конкурсах, научно-практических 
конференциях, семинарах, круглых столах, педагогических чтениях.  
b)
 
Публикация научно-методических материалов в периодической печати, 
средствах массовой информации; 
c)
 
Разработка типовых учебных программ по специальностям; 
d)
 
Участие в экспертизе учебно-методических комплексов, учебных 
программ, учебников и пособий; 
7.
 
 Внедрение в учебный процесс различных форм научно-
исследовательской деятельности 

 
научно-исследовательская деятельность преподавателя; 

 
подготовка студентов к участию в конкурсах, конференциях, олимпиадах 
и другой внеаудиторной деятельности на городском, республиканском и 
международном уровнях; 

 
результативность участия студентов в данных мероприятиях; 

 
мониторинг участия студентов  

79 
 
8.
 
 Использование современных образовательных технологий 

 
использование проектных, исследовательских технологий и других 
развивающих образовательных технологий; 

 
количество используемых учебных программ, УМК, построенных в 
рамках определенной технологии. 
9.
 
 Профессиональная компетентность 

 
курсы повышения квалификации 

 
имеющаяся категория 

 
наличие печатных изданий (где, тема) 
10.
 
Оценка преподавателя по анкете «Преподаватель глазами 
студента», «Преподаватель глазами родителей» . 
В  нашем  колледже  данную  оценку  проводит  психолог.  У  него  имеются 
различные  методики,  виды  анкет  для  студентов  и  родителей.  Данные  анкет 
обрабатываются  и  представляются  в  методический  кабинет,  после  чего 
преподаватели могут ознакомиться с итогами анкетирования.  
Кроме  этого,  на  каждого  преподавателя  методическим  кабинетом 
ежегодно  заполняется  таблица  «Качественный  состав  преподавателей»,  в 
которой предусмотрены следующие графы: 
ФИО учителя, стаж, категория, награды, качество знаний (за 3 года: 2010-
2011,  2012-2013,  2013-2014),  внешний  контроль  (итоги  НОК),  достижения 
преподавателя  (в  колледже,  городской,  республиканский,  международный), 
достижения 
студента 
(в 
колледже, 
городской, 
республиканский, 
международный), публикации (городской, республиканский, международный). 
Важным элементом методической работы является рейтинговая 
оценка деятельности преподавателей. 
Целью 
рейтингового 
анализа 
является 
стимулирование 
роста 
квалификации,  профессионализма,  продуктивности  научно  -  педагогической 
работы, развитие творческой активности преподавателей. Исходные данные для 
определения рейтинга преподавателя представлены в виде следующих блоков: 
1.
 
 Документация и планирование. 
2.
 
 Разработка и пополнение УМК, разработка электронных пособий. 
3.
 
 Открытые уроки: в колледже и на город. 
4.
 
 Научно - исследовательская деятельность: собственная и со студентами. 
5.
 
 Публикации научных статей в СМИ. 
6.
 
 Применение интерактивных технологий обучения. 
7.
 
 Проведение  общеколледжных  мероприятий,  классных  часов,  городских 
мероприятий. 
8.
 
 Личное участие в системе методической работы колледжа и ПЦК. 
 

80 
 
ИНТЕРБЕЛСЕНДІ
 
ТАПСЫРМАЛАР ЖАСАУДА «HOT POTATOES» 
БАҒДАРЛАМАСЫН ҚОЛДАНУ 
 
 
Хайса Укижан,  
ақпараттық технологиялар магистрі 
Астана қаласы әкімдігінің «Кӛпбейінді колледжі» МКҚК 
арнайы пән оқытушысы, haisa_ukijan@mail.ru 
 
1.1.
 
Hot Potatoes бағдарламасы. Жалпы мәлімет.  
Hot  Potatoes - оқытушыға білім алушылардың білімін тексеру мақсатында 
интербелсенді  тапсырмалар  мен  тест  құрастыруға  арналған  қолданбалы 
бағдарлама.  
Бұл  бағдарлама  арқылы  әртүрлі  пәнге  мәтіндік,  графикалық,  аудио  және 
видео ақпаратты қолдану арқылы тапсырмалардың 10 үлгісін жасауға болады.  
Ерекшелігін  атап  ӛтетін  болсақ:  жасалған  тапсырма  вебпарақшаның 
стандартты  форматында  сақталады,  яғни  тапсырманы  ашу  үшін  білім 
алушыларға тек ғана веббраузер (мысалы Internet Explorer) қажет.  
Білім алушыларға Hot Potatoes бағдарамасын орнату қажет емес! Ол тек 
ғана оқытушыларға тапсырманы құру мен түзету үшін қажет! 
Бағдарламаны кӛп елдерде барлық пән мұғалімдері кеңінен қолдануда.  
1.2. Бағдарламаның негізгі блоктары 
Hot Potatoes құрамына әртүрлі тестер мен тапсырмалар жасауға арналған 5 
бағдарлама блогы кіреді. Әр блок жеке бір бағдарлама ретінде қолданылады. 
1.
 
 JCross - Кроссворд 
2.
 
 JMatch  -  Сәйкестендіруді  орнату  (Установление  соответствий)  - 
тапсырманың 3 түрі) 
3.
 
 JQuiz  -  Викторина  -  бірнеше  жауаптары  бар  сұрақтар  құрастыру  - 
тапсырманың 4 түрі) 
4.
 
 JMix - Тізбектілікті 
қалпына 
келтіру 
(Восстановление 
последовательности) 
5.
 
 JCloze - Бос орынды толтыру (Заполнение пропусков) 
Сізге  әртүрлі  тапсырмалар  мен  тесттер  құруыңызға  болады.  Белгілі  бір 
тапсырма  құру  үшін  Сіз  бес  бағдарламаның  ішінен  тиістісін  таңдап  алуыңыз 
керек. 
Ол  үшін  HotPotatoes  бағдарламасын  қосқан  соң  Сіз  картоп  суреті  арқылы 
қалаған бағдарламаны таңдап алуыңызға болады: 

81 
 
 
 
 
Қажетті бағдарламаны таңдаған соң тапсырманың мәтіні немесе теориялық 
материалдар  енгізіледі,  сұрақтар  мен  жауаптар  құрастырылады.  Бұл  ережелер 
әр бағдарламаны сипаттау кезінде келтірілген. 
Содан 
кейін, 
қажет 
болғанда, 
Сіз 
тапсырма 
мен 
тесттің 
конфигурациясының жӛндеуіне ӛзгерістер енгізуіңізге болады.  
2. Кроссворд (JCross) 
JCross бағдарламасы тез арада кроссворд құрастыруға арналған.  
2.1. Кроссворд құрастыру 
Кроссворд  құрастыру  үшін  HotPotatoes  бағдарламасын  ашып  мәзірден 
Jcross бағдарламасын немесе экранда қажетті картопты таңдаңыз!  
Ашылған терезеден Имя ӛрісінде кроссворд атын еңгізесіз. 
Кроссвордта сӛздерді жазу үшін екі тәртібі бар: 

 
Сӛздерді қолдан орнату; 

 
Сӛздерді автоматты түрде орнату. 
Торда  сӛздерді  қолдан  орнату  кезде  кроссворд  ӛрісіне  сӛздер  әріптердің 
кезегімен жазылады. 
Автоматты  толтыру  барысында  Автоматическое  создание  батырмасын 
басыңыз  немесе  мәзірден  таңдаңыз:  Управление  сеткой  -  Автоматическое 
создание.  
Максимальный  размер ӛрісінде кроссворд ұяшықтарының максимальды 
саны 
жазылады. 
Создать 
сетку 
батырмасы 
арқылы 
кроссвордты 
орналастырасыз!  
Келесі  қадамда  әр  сӛзге  анықтама  бересіз.  Анықтаманы  еңгізу  үшін 
Определения  батырмасын  басу  керек.  Экранның  жоғарғы  бӛлігінде 
кроссвордтағы  кӛлденеңінен,  ал  тӛмеңгі  бӛлігінде  тігінен  орналасқан  сӛздер 
жазылады.  Ал  анықтамасын  жазу  үшін  сӛзді  белгілеп,  анықтама  ӛрісін  жазып 
ок басамыз!  
3. (JMatch) Сәйкестендіруді орнату (Установление соответствий)  
Сұрақ  сәйкестігі  -  сұрақтардың  кең  тараған  түрі.  Мұндай  сұрақ  түріне 
мысал келтірсек:  
JClose - 
Бос орын 
толтыру 
JQuiz - 
викторина 
JCross - 
Кроссворд 
JMatch - 
Сәйкестендіруді 
орнату 
JMix - Тізбектілікті 
қалпына келтіру 
The Master - 
Біріктіру 

82 
 

 
Сөздер құрамына аралық сәйкестікті орнатыңыз: 
сиыр 
жұмыртқа 
тауық 
жүн 
қой 
сүт 
Тапсырмаларды үш түрлі форматта жасауға болады: 

 
Элементтерді тышқан кӛмегімен жылжыту арқылы сәйкестікті орнату; 

 
Ашылған тізімнен сәйкес нұсқаны таңдау; 

 
Сәйкестікті сақтайтын карточкалар. 
Тапсырма түрін таңдау HTML парақшасына сақтау кезінде таңдалады.  
4. Викторина (JQuiz) 
Бұл  бағдарлама  кӛмегімен  жауаптары  әртүрлі  нұсқада  берілетін  тест 
сұрақтарын жасауға болады: 

 
Альтернативті таңдау - бірнеше жауаптардың ішінен бір дұрыс жауапты 
таңдау; 

 
Бірнеше дұрыс жауап таңдау; 

 
Қысқа жауап - мұнда жауап клавиатура арқылы еңгізіледі; 

 
Аралас  жауап  (жауап  нұсқаларының  біріктірілген  түрі)  -  қысқа  жауап 
пен альтернативті таңдау арқылы жауап беретін сұрақтарды біріктіреді.  
5. JMix - Тізбектілікті қалпына келтіру - (Восстановление 
последовательности) 
Бұл бағдарламада тапсырма жасау тіл мұғалімдеріне ӛте қолайлы, сонымен 
қатар басқа пән мұғалімдері де қызықты тапсырмалар жасауына болады!  
Тапсырмаға  қажет  құрал  -  ол  сӛз  және  сӛйлем.  Әр  сӛз бен  сӛйлемге  жеке 
тапсырмалар  құрастырылады.  Тапсырма  мәні  -  сӛйлемдегі  сӛздерді  немесе 
сӛздегі әріптерді ретімен орналастыру.  
6. JCloze - Бос орынды толтыру (Заполнение пропусков) 
Бұл  сұрақтың  жабық  түріне  жатады,  яғни  бос  қалдырған  орынға  (пробел) 
сӛз немесе әріп жазып толтыруды қажет етеді.  
Мәтіннен жасырылатын сӛзді таңдап Пробел батырмасын басыңыз.  
Ашылған сұхбат терезесінен Альтернативные слова ӛрісіне дұрыс жауап 
ретінде қабылдауға болатын барлық сӛздерді жазыңыз! Мәтіндегі сӛздің реттік 
номері Пробел № ӛрісінде, ал жасырылған сӛз Слово ӛрісіне жазылады. Сосын 
сұхбат  терезесін  жауып,  келесі  сӛзді  таңдап  дұрыс  жауабын  еңгізіңіз. 
Жасырылған  сӛздер  мәтінде  автоматты  түрде  қызылмен  боялып,  асты 
сызылады.  
Барлық  жасырылған  сӛздер  мәтіннің  басынан  бастап  автоматты  түрде 
номерленеді.  

83 
 
7. Тапсырмаларға мәтінді кірістіру 
Әр жаттығуға мәтін енгізуге болады және тапсырма сол мәтін мазмұнына 
негізделетін болады. Экранда мәтін тапсырманың жанында орналасады.  
Мәтінді  пернетақтадан  немесе  кез-келген  редактордан  кӛшіріп  алып 
кірістіруге болады. Мәтін HTML форматы түрінде де ұсынылуы мүмкін.  
8. Тапсырмалар мен тестілерге суреттер, дыбыстық және 
медиафайлдарды қою 
Тапсырмаларға  дыбыстық  және  медиафайлдарды  қосуға  болады. 
Естеріңізге  саламыз,  алдымен  бұл  файлдарды  тапсырмалар  жобалары  мен 
беттері  жататын  папкаға  кӛшіру  керек.  Осыдан  кейін  Вставить  - 
Медиаобъекты  мәзірін  таңдауға  болады.  Обзор  пернесі  арқылы  қажетті 
файлды  табуға  болады,  қалауы  бойынша  файлдарды  кӛру  үшін  плейерді 
қосуға болады. Егер плейер қосылмаған болса, онда қолданушы машинасына 
жүктелгені  пайдаланылады.  Мәтіндік  сілтеме  тапсырмасы  үшін  тек  Мәтін 
ссылки  жолы  пайдаланылады.  Осылайша,  кез-келген  медианысандарға 
сілтеме қоюға болады.  
9. Архив жасау 
Егер Сіз тапсырмаларда суреттер мен медианысандарды пайдалансаңыз, 
жобаны  басқару  қиындығы  туындайды,  себебі,  суреттер  мен  дыбыстық 
файлдар әр-түрлі папкаларда жатуы мүмкін. 
Тапсырмалардың  орнын  ауыстыруды  жеңілдету  үшін,  барлық 
тапсырмалар  файлдарын  бір  архивке  біріктірген  жӛн.  Ол  үшін  Файл  кез-
келген  бағдарламаның  Create  Zip  Package  (zip  архив  жасау)  тармағын 
таңдаңыз. Архивті сақтау орнын кӛрсетуіңіз керек.  
Әдебиеттер: 
1.
 
Буч Г., Рамбо Д., Якобсон И. Язык UML. Руководство пользователя. 2-
е изд.: Пер.с анг. Мухин Н.- М.: ДМК Пресс, 2006.- 496 с. 
2.
 
Гленфорд  Майерс,  Том  Баджетт,  Кори  Сандлер.  Искусство 
тестирования  программ,  3-е  издание  =  The  Art  of  Software  Testing,  3rd 
Edition.-М.: «Диалектика», 2012.-272 с. 
3.
 
Крэг  Ларман.  Применение  UML  2.0  и  шаблонов  проектирования. 
Введение  в  объектно-ориентированный  анализ,  проектирование  и 
итеративную разработку. М.: Вильямс, 07-736 с. 
4.
 
Лайза  Криспин,  Джанет  Грегори.  Гибкое  тестирование:  практическое 
руководство  для  тестировщиков  ПО  и  губких  команд  =  Agile  Testing:  A 
Practical Guide for Testers and Agile Teams. - М.: «Вильямс», 2010.-464 с. 
 
 

84 
 
ОҚУ ҮРДІСІНДЕГІ ИНТЕРБЕЛСЕНДІ ОҚЫТУ МЕН ОЙЫН 
ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ
 
 
Шайдоллаева Айсулу Нургабыловна, 
құқық бакалавры Атырау қаласы,  
Каспий ӛңірінің қазіргі замандағы 
колледжі, 9-санатты арнаулы пән 
оқытушысы, aidyn_suluy@mail.ru 
 
«Біз  бүкіл  еліміз  бойынша  әлемдік  стандарттар  деңгейінде  сапалы  білім 
беру  қызметіне  қол  жеткізуіміз  керек  және  оқытудың  тиімділігін,  әр 
оқушының  білім  мен  білігі  деңгейін  бағалаудың  бірыңғай  жүйесін  жасау 
керек...» 
Н. Ә. Назарбаев (Қазақстан халқына жолдауынан) 
 
Білім  беру  саласы  қызметкерлерінің  алдына  қойылып  отырған 
міндеттердің бірі-оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі 
заманғы  педагогикалық  технологияларды  меңгеру.  Қазіргі  таңда  оқытушылар 
инновациялық  және  интерактивтік  әдістемелерін  сабақ  барысында  пайдалана 
отырып,  сабақтың  сапалы  әрі  қызықты  ӛтуіне  ықпалын  тигізуде.  Жаңа 
ақпараттық  технологияларды  пайдалану  -  педагогикалық  іс-әрекеттердің 
мазмұны мен формасын толықтыру негізінде оқыту үрдісін жетілдірудің бірден 
бір жолы. 
Қазіргі заманда Қазақстанның ӛзіне ғана тән ұлттық сипаты бар білім беру 
жүйесін  одан  әрі  дамыту,  білім  беру  сапасында  әлемнің  басқада  алдыңғы 
қатарлы  беделді  де,  белді  елдерімен  қатар  жұмыс  жасау,  қазақ  тілін дамытуда 
ӛзіндік  үлес  қосу,  бүкіл  әлемдік  деңгейге  кӛтеру,  білім  беру  ісінде  әлеуметтік 
кеңістікке  шығу-алдағы  тұрған  міндеттер.  Қазақстан  Республикасының  «Білім 
туралы»  Заңында  «Білім  беру  жүйесінің  басты  міндеті  -  ұлттық  және  жалпы 
адамзаттық  құндылықтары,  ғылым  мен  практика  жетістіктері  негізінде  жеке 
адамды  қалыптастыруға  және  кәсіби  шыңдауға  бағытталған  білім  алу  үшін 
қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді 
ақпараттандыру,  халықаралық  ғаламдық  коммуникациялық  желілерге  шығу» 
деп, білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері кӛзделеді.[2] 
Бүкіл  дүниежүзілік  білім  беру  кеңістігіне  кіру  мақсатында  қазіргі  кезде 
Қазақстанда  білімнің  жаңа  жүйесі  құрылуда.  Бұл  үрдіс  педагогика  теориясы 
мен  оқу-тәрбие  үрдісіне  нақты  ӛзгерістер  енгізумен  қатар  елімізде  болып 
жатқан  түрлі  бағыттағы  білім  беру  қызметіне  жаңаша  қарауды,  қол  жеткен 
табыстарды сын кӛзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық 
әлеуетін дамытуды, мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап 
етеді. 
Елбасымыз  Н.Ә.Назарбаев  Л.Н.  Гумилев  атындағы  Еуразия  ұлттық 
университетінде  оқыған  «Инновациялар  мен  оқу-білімді  жетілдіру  арқылы 
білім экономикасына» атты лекциясында былай деп айтқан еді: «Жеке тұлғаны 

85 
 
функциональдық  әзірлеу  тұжырымдамасынан  жеке  тұлғаны  дамыту 
тұжырымдамасына  кӛшу  жүріп  жатыр.  Жаңа  тұжырымдама  білім  берудің 
даралық сипатын кӛздейді, ол әрбір нақты адамның мүмкіндіктерін және оның 
ӛзін-ӛзі  іске  асыруы  мен  ӛзін-ӛзі  дамытуға  қабілеттілігін  ескеруге  мүмкіндік 
береді».  Менің  субъективтік  пікірім  бойынша  бұл  ұстаным  бүгінгі  күннің 
талабына  сәйкес  келеді.  Себебі  оқытушылық  қызметпен  айналысқан  аз  ғана 
жұмыс  уақыты  ішінде  әр  студенттің  әрқилы  мүмкіндіктері  мен 
қабілеттіліктерін  байқап  үлгердім.  Сӛзімді  растау  мақсатында  мысал  ретінде 
келтіретін  болсам,  бір  студентіме  сабақты  слайд  бойынша  қорғау,  екіншісіне 
нормативтік  құқықтық  актілерден  ізденген,  үшіншісіне  тест  арқылы 
тиянақтаған,  тӛртіншісіне  жазбаша  және  ауызша  сауалнамалар  арқылы 
пысықтаған, бесіншісіне логикалық жағдайлар арқылы саралаған тиімді.  
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің 
инновациялық  іс-әрекетінің  ғылыми-педагогикалық  негіздерін  меңгеру-
маңызды  мәселелердің  бірі.  Елбасымыз  Н.Назарбаевтың  «Қазақстан  2030» 
Қазақстан халқына арнаған Жолдауында «Біздің жас мемлекетіміз ӛсіп, жетіліп, 
кемелденеді,  біздің  балаларымыз  бен  немерелеріміз  онымен  бірге  ер  жетеді. 
Олар ӛз ұрпағының жауапты да жігерлі, білім ӛрісі биік, денсаулықтары мықты 
ӛкілдері  болады.  Олар  бабаларының  игі  дәстүрлерін  сақтай  отырып,  қазіргі 
заманғы  нарықтық  экономика  жағдайында  жұмыс  істеуге  даяр.  Олар  қазақ, 
орыс,  ағылшын  тілдерін  еркін  меңгереді,  олар  бейбіт,  жылдам  ӛркендету 
үстіндегі, күллі әлемге әйгілі, әрі сыйлы ӛз елінің патриоттары болады» [3] деп 
кӛрсетілгендей, ертеңгі келер күннің бүгінгіден гӛрі нұрлы болуына ықпал етіп, 
адамзат қоғамы алға апаратын құдіретті күш -білімге тән.  
Білім берудегі ескі мазмұнның орнына жаңасы келуды. Я.А.Коменскийдің, 
И.Гербарттың  дәстүрлі  обьект-субьектілі  педагогикасының  орнын  басқасы 
басты,  ол  балаға  оқу  қызметінің  субьектісі  ретінде,  ӛзін  -  ӛзі  ӛзектілендіруге, 
ӛзін танытуға және ӛзін - ӛзі жүзеге асыруға ұмтылатын дамушы тұлға ретінде 
бағытталған. Мұндай жағдайда педагогикалық процестің маңызды құрамы оқу 
ісіндегі  субьектілар  -  оқытушы  мен  студенттің  тұлғалық  бағытталған  ӛзара 
әрекеті  болып  табылады.  Қазіргі  уақытта  педагогика  ғылымының  бір 
ерекшелігі  -  баланың  тұлғалық  дамуына  бағытталған  жаңа  оқыту 
технологияларын  шығаруға  ұмтылуы.  «Педагогика  технологиялар  -  бұл 
білімнің басымды мақсаттарымен біріктірілген пәндер мен әдістемелердің, оқу 
- тәрбие процесін ұйымдастырудың ӛзара ортақ тұжырымдамамен байланысқан 
міндеттерінің,  мазмұнының,  формалары  мен  әдістерінің  күрделі  және  ашық 
жүйелері,  мұнда  әр  позиция  басқаларына  әсер  етіп,  ақыр  аяғында  студенттің 
дамуына жағымды жағдайлар жиынтығын құрайды». 
Қазақстан  Республикасының  «Білім  туралы»  Заңында  оқыту  формасын, 
әдістерін,  технологияларын  таңдауда  кӛп  нұсқалық  қағидасы  бекітілген,  бұл 
білім  мекемелерінің  мұғалімдеріне,  педагогтарына  ӛзіне  оңтайлы  нұсқаны 
қолдануға,  педагогикалық процесті  кез  келген  үлгімен,  тіпті  авторлық  үлгімен 
құруға  мүмкіндік  береді.  Дәстүрлі  сыныптық  -  сабақ  жүйесінің  барлық 
элементернің  және  сабақты  құрастыру  техноглогияларын  қолданумен  қатар, 

86 
 
мұғалім  келесі  педагогикалық  техноглогияларды  пайдалана  алады:  Ойын 
технологиялары,  проблемаларды  оқыту,  оқу  зерттеуін  ұйымдастыру 
технологиясы,  жобалау  әдісі,  ақпараттық-комуникациялық  технологиялар. 
Осылардың  ішіндегі  алдымен  ойын  технологиясы  туралы  айтпақшымын. 
Ойын  -  балалардың  шынайы  және  ойлап  тапқан  шындығына  тез,  еркін  енуіне, 
ӛзіндік  «Менін»  қалыптастыруға  және  шығармашылыққа,  белсенділікке,  ӛзін-
ӛзі  дамытуға  мүмкіндік  береді.  («Мен  студентпін»,  «Мен  және  менің  тобым», 
«Мен  прокурормын»,  «Біз  әріптеспіз»,  «Адамдардың  кәсібі»,  «Мен 
кәсіпкермін»).  Мұндай  ойын  түрлерінің  ерекшелігі  -  жоғары  кӛңіл-күйде 
ойналатын  рӛлдер  шынайы  сезімге,  ойға,  ниетке  толы  болады  және  бала 
үлкендер сияқты прокурор, судья, адвокат, жол кӛрсетуші болғысы келеді. Бұл 
ойындарда  балалардың  мінез-құлықтары  мен  іс-әрекеттері  реттеледі.  Ойын  іс-
әрекетінің  мотивациясы  еркіндікті,  таңдау  мүмкіндігін,  қажеттілігін,  ӛз-ӛзіне 
сенімін, ӛзін-ӛзі дамытуын қамтамасыз етеді.  
Сонымен,  ойын  арқылы  келесі  маңызды  міндеттер:  баланың  қоғамдық 
қатынастарға  бейімделуі,  жалпыадамзаттық  мәдени  құндылықтар  мен  әртүрлі 
ұлт  ӛкілдерінің  мәдениеттерін  меңгеруі;  баланың  шынайы  адамгершілік 
коммуникацияға  енуіне  мүмкіндік  беретін  коммуникативті  іс-әрекеттердің 
кӛрініс  табуы  жүзеге  асырылады.  Мұғалім  ойын  технологияларын  пайдалана 
отырып, баланың әр қырынан кӛрінуіне  (интеллектуалдылық, шығармашылық, 
эмоционалдылық,  коммуникативтік)  және  оның  мінез-құлқында,  қарым-
қатынасында,  оқуында  пайда  болатын  әртүрлі  қиындықтарды  жеңуге  жағдай 
жасайды.  
Атақты  француз  ғалымы  Луй  де  Брайль  былай  дейді:  «ең  қарапайым 
мәселені  қозғайтын  ойындардың  ӛзінде  ғылыми  жұмысқа  ұқсас  жалпы 
элементтер  кӛп  кездеседі.  Екі  жағдайда  да  (ойын  мен  ғылыми  жұмыс)  ең 
бастысы койылған мақсаттың болуы, сонан соң қиындықтың болуы, оны жеңу, 
жаңалықты  ашу  қуаныш.  Міне,  сондықтан  да,  бар  адамдарды,  жасына 
карамастан,  ойын  ӛзіне  тартып  тұрады.»  Оқу  ойыны-бұл  оқуды  ойын  арқылы 
ұйымдастыру.  Зерттеулер  кӛрсеткендей,  дәстүрлі  ұйымдастырылған  оқу 
процесіне  қарағанда,  оқушылар  ойынға  қатыса  отырып,  неғұрлым  аз 
шаршайды,  оқу  қызметінен  жағымды  эмоциялар  алады.  Дидактикалық 
ойындар-оқытудың маңызды құралы. Дидактикалық ойындар - оқыту мақсатын 
жүзеге  асыруға  арнайы  арналған  ойындар.  Дидактикалық  ойындар 
байқампаздық,  елестету,  есте  сақтау,  сӛйлеу,  ойлау  қабілеттерін,  сенсорлық 
бағдарын  дамытады.  Оның  мақсаты:  Жаңаша  білім  беру  мазмұнына  кӛшу, 
нақты  іс-әрекет  жүргізу,  ізденушілікпен  жұмыс  істейтін  студент  тәрбиелеу. 
Міндеттері:  Студенттің  қызығушылығын  арттыру,  Іскерлік  ойындар 
ұйымдастыру, Теория мен практиканы ұштастыру. Бұл жерде оқытушының  іс-
әрекеті:  Студенттерді  бақылайды,  бақылау  нәтижелерін  ӛңдейді,  алған 
нәтижелерді  хабарлайды.  Студенттің  іс-әрекеті:  Оқуға  оң  кӛзқарас,  жаңаны 
танып  білу,  икемділік  пен  дағдыларын  игеру,  ӛз  жетістіктерін  ӛздері  бақылау. 
Іскер  ойындарының  құрылымы:  Талдауға  проблема  беру,  студенттерді  топқа 

87 
 
бӛлу, проблеманы талдау, топ алдында шешімін айту. Ойын арқылы студенттер 
нені меңгереді: 
1. Студенттер нақты қызмет тәжірибесін меңгереді. 
2. Студенттер  тек  бақылаушы  ғана  емес,  ӛздері  қатыса  отырып  қиын 
мәселелерді ӛз бетінше шеше білуге үйретеді. 
3. Оқу  процесінде  алған  білімді  нақты  істе  қолдана  білуге  мүмкіндік 
береді. 
4. Студент әрекетіне негізделген оқу кӛлемін басқарады. 
5. Уақытты үнемдеуге үйретеді. 
6. Студенттер үшін психологиялық жағымды. 
7.  Ойын  барысында  шешім  қабылдау  студенттерден  аса  жауапкершілікті 
талап етеді. 
8. Студенттер үшін қауіпсіз. 
9.  Кейде  қарапайым  оқу  қызметімен  салыстырғанда  кӛп  уақыт  мӛлшерін 
алады. 
10. Ойын  материалдары  дәстүрлі  оқу  материалдарымен  салыстырғанда 
күрделірек. 
11. Кейбір ойын түрлерінде қатысушылардың саны шектеулі. 
12. Ойын нәтижесі, ӛз жетістіктері, әсерлері, алған білімі, дағдысы жӛнінде 
студенттер  ата-аналарымен,  ӛзге  студенттермен,  оқытушылармен  кӛбірек 
әңгімелеседі,  кітапханада  ӛз  бетімен  іздене  білуге,  қажетті  материалдарды 
іріктей білуге үйренеді. 
Әр  оқытушы  технологияның  нәтижесін  дұрыс  болуы  үшін  мынандай 
жағдайларды ескеруі қажет. 
1.
 
Әр  ойынның  тәрбиелік,  білімділік,  дамытушылық  маңызын  алдын-ала 
жете түсініп, оның балаларға қандай нәтиже беретіндігін анықтау 
2.
 
Ойын  жүргізетін  орынның  мүмкіндігі,  ойын  жабдықтарының 
эстетикалық талаптарға сай болуы, алдын - ала әзірлеу. 
3.
 
Топтағы  студенттердің  жас,  психологиялық  ерекшеліктеріне,  білім 
деңгейлеріне, сӛздік қорына сәйкес келуі. 
4.
 
Ойын кезіндегі қозғалыс, техникалық қауіпсіздіктен қамтамасыз ету. 
5.
 
Ойынның,  сабақтағы  ойын  элементтерінің  студенттердің  ынтасын 
тартып, пәнге деген қызығушылығын арттыруға бағытталуы. 
Дәстүрлі оқыту мен интербелсенді оқудың айырмашылықтары: 
-  Дәстүрлі  білім  беру  -  білімді  жинақтауға  негізделеді.  Оқыту,  үйрету, 
білім беру. 
-  Интербелсенді  оқу  -  білімді  ӛздігімен  игеруге  негізделеді.  Оқу,  үйрену, 
білім алу. 
Шығармашылық тақырыбымның мақсаты - «ӛмір бойы азық боларлықтай 
білім  беру»  емес,  «ӛмір  бойы  ӛздігімен  үйрену»  және  ойын  арқылы  білімге 
деген  ынта-зейіндерін,  қызығушылықтарын  тудыру  талабы  болып  табылады. 
Яғни,  бұл  жерде  оқытушы  -  білімге  апаратын  жолды  нұсқаушы,  ол  тек  қажет 
кезде  ғана  білім  алушысына  жәрдемдеседі,  сұрақ  қояды,  тапсырма  береді, 
ақпарат  ұсынады,  білім  алушыға  оңтайлы  жағдай  жасайды.  Сәйкесінше,  білім 

88 
 
алушы  -  ӛзінің  қабілеттілігі  деңгейінде  ізденеді,  теориялық  және  практикалық 
ресурстарды  нормативтік-құқықтық  актілерден,  БАҚ-нан,  әдебиеттерден  оқу 
арқылы  ойына  тоқып,  ӛзіне  оңтайлы  жағдайда  ақпаратты  жеткізеді.  Яғни, 
қазіргі технологиясы дамыған қоғамда білім алушы ӛз ой-ӛрісін кеңейтіп, білім 
ордасында жасалып жатқан оңтайлы жағдайларды пайдаланып, ӛз-ӛзін болашақ 
маман  ретінде  бағыттайды.  Сонымен  қатар  студенттердің  танымдық 
қызығушылықтарын  ақпараттандыру  ізденіске  бағыттай  отырып,  қазіргі 
ӛзгермелі қоғам жағдайында ӛзіндік белсенділік кӛрсете алатын, қажетті білім-
білік дағдыларымен қаруланған, талғамы терең, жан-жақты дамыған дара тұлға 
қалыптастыру болып табылады.  
Бұл шығармашылық тақырыпты алудағы критерийлер: 
1.Динамикалық ӛзгерістер - қазіргі әлем дамуының негізгі ерекшелігі. Бұл 
деген  сӛз  мынадай  мағынаға  саяды:  қазіргі  дамыған  заманда  ақпараттық 
ресурстардың үнемі ӛзгеріп, жаңаланып, жоспарланып отыруы. 
2. Әлеуметтік  ерекшеліктер:  қоғамдағы  тұлға  рӛлінің  ӛсуі,  адам 
қоғамының қызмет кӛрсету қоғамына айналуы, гендерлік саясаттың дамуы. 
3. Интеллектуалдық 
ерекшеліктер:  адам  миының  мүмкіншіліктерін 
бұрынғыдан тиімді пайдалану, «ӛз мүмкіншілігінді кӛрсете біл» идеясының кең 
етек алуы. 
4. Білім  жүйесіндегі  ерекшеліктер:  адам  енді  ӛндірістің  элементі  емес, 
оның  басты  құндылығы  мен  артықшылығына  айналуда,  ақпараттың  ішінен 
ӛзіне  қажеттісін  таңдап,  оны  пайдалану,  проблемаларды  шешу  және  шешім 
қабылдау. 
Интербелсенді  оқыту  технологиясын  меңгеруде  білім  алушылар 
тӛмендегідей құндылықтарды үйренеді: 
-
 
Терең ойлануға; 
-
 
Ақпаратты  ӛздігімен  түсініп,  оны  таразылап,  оның  ішінен  керектісін 
таңдап алуға; 
-
 
Ақпаратты жан-жақты талдауға; 
-
 
Ӛздігімен жаңа түсінік пен білім құрастыруға; 
-
 
Пікірталастарға қатысып, ӛз ойы мен пікірін дәлелдеуге; 
-
 
Ӛз ісі мен ӛмірлік жағдайларына жауапкершілікпен қарауға; 
-
 
Басқалармен тиімді қарым-қатынас құруға. 
Интербелсенді  оқыту  технологиясын  пайдалану  мынадай  әрекеттер 
арқылы жүзеге асырылады: 

 
Бірлескен жұмыстар (топтық, жұптық) 

 
Жеке және бірлескен ізденіс пен зерттеу жұмыстары  

 
Ситуациялық және рӛлдік ойындар 

 
Ақпараттың  әртүрлі  кӛздерімен  жұмыс  жасау  (кітап,  лекция,  интернет, 
БАҚ-ры, құжаттар, сауалнамалар, мамандар арқылы) 
Бұл  мәселені  тағы  да  нақтылай  түсетін  болсам,  білім  алушылар  оқуды 
аяқтағанда мынадай құзыреттіліктерді меңгере алады: 
1. Мәселелерді шешуге дайын болуы. 
2. Ӛзіндік субъективтік пікірі мен ой-жүйесін қалыптастыра алуы. 

89 
 
3. Қоғам мүшелерімен еркін қарым-қатынаста бола алуы. 
4. Ӛзін тұлға және маман ретінде сезіне алуы. 
Әдебиеттер: 
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы, 30.08.1995 жыл 
2.  Білім  туралы  Қазақстан  Республикасының  2007  жылғы  27  шілдедегі  № 
319 заңы.  
3. Назарбаев  Н.Ә.  «Қазақстан-2030»  (Ел  Президентінің  Қазақстан  халқына 
жолдауы) Алматы. «Білім баспасы», 1998, 96 бет.  
 
 

жүктеу/скачать 3,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: