ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ТҮРКТЕРДІҢ ДҮНИЕТАНЫМЫНДАҒЫ
«ТӘҢІР», «ҰМАЙ» ЖӘНЕ «ЖЕР-СУ» КУЛЬТТЕРІ
Мақалада ерте ортағасырлық Алтай түрктерінің наным сенімдеріндегі культтік ұғымдар ғылыми
тұрғыда зерделенеді. Культтік ұғымдардың негізгі дереккөзі Орхон ескерткіштерінде кездесетін «Тәңір»,
«Ұмай» және «Жер-Су» терминдері болып табылады.
Түйін сөздер: Түрк халықтары, Құт, Тәңір, Ұмай, Ашина.
VI-VIII ғасырлардағы Алтай түрктері этникалық құрылымы Ашина түрктері мен көп құрамды
Теле бірлестігі негізінде құрылды. Аталған екі этностың дүниетанымы мен өмір сүру тәртібі де
бірбіріне жақын, тек жерлеу ғұрыптарында сәл-пәл өзгешелік бар. Сондықтан да Алтай түрктерінің
дүниетанымы мен наным сенімдерін қарастырғанда Л.Н. Гумилев айтқандай, ашина ақсүйектері мен
қара будун (алтай телелері) халықтың нанымсенімдерін жекежеке қарастыру мәселесі туындайды.
Рас кей жағдайда дүниетанымның ортақ үлгілер кездесіп отырады. Бұл кейіннен екі этностардың
|
