Risbekov T.Z., Myrzabaeva B.M

Хабаршы №3-2015ж.
192 
understanding of scientific research in Kazakhstan in the works of academician R.B. 
Suleimenov. There is given historiographical review of R.B. Suleimenov works in this 
context. 
Keywords: cultural building, scientific research, works of academician R.B. 
Suleimenov. 
*** 
ӘОЖ: 94(574) 
Утениязов С.К. – т.ғ.к., профессор 
Қазақ-Американ университеті 
 
ТАЛАЙ ҰРПАҚТЫ АЛДАҒАН ӘБІЛХАЙЫР ХАННЫҢ
ТАРИХИ ХАТЫ 
 
Аннотация. Бұл мақалада 1730 жылы Әбілхайыр ханның тарихи хатында 
бодандық туралы бір сөз болмағаны айтылады. Хат мазмұны туысқан қазақ- башқұрт 
халықтарының Ресей бұзған достығын қайта орнатуға арналған. 
Кілт сөздер: тарих, хат, дерек, мұрағат 
 
Осы уақытқа дейін Ресей империясы Әбілхайыр ханның хатымен 
талай ұрпақты алдап келді. Сол тарихи хаттың түпнұсқасы 1999 жылы 
оқылғанда талай ғалымдардың көктен іздегені жерден табылғандай қуанды 
және тарихымыздың шындығын 180 градусқа бұрып жіберді. Сол тарихи
хаттың бұлтартпас нақты аудармасы да осы уақытқа дейін талай жерде 
жарыққа шықты [1]. 
Әбілхайырдын қолынан қалай болмасын бір хат алу керек деген 
мәселені де қойған І Петр болатын. Ол осы тапсырманы 1722 жылы 
Тевкеловке қатаң тапсырды. [2, 19 б.]. Тевкелов сол үшін көп еңбек етті. Оған 
қолы жетті тек І Петр өлген соң 5 жылдан кейін, яғни 1730 жылы. Бұл тарихи 
хатта бодандық туралы бір сөз жоқ, болуы да мүмкін емес еді. Оның мазмұны 
Қазақ пен Башқұрт халқы арасындағы бұрынғы достықты орнату ғана еді. 
Осы уақытқа дейін оның орысша жалған аудармасын пайдаланып келдік. 
Бұрынғысы мен жаңа аудармасын төменде көрсетіп отырмыз. 
Мынау осы уақытқа дейін қаншама ұрпақты алдап келген Әбілхайыр 
хатының бұрынғы аудармасы: 
Послание в Петербург ее величеству 
Величайшей, благородной, богатой и умной обладательнице многих 
земель, ее величеству государыне императорице ежедневно, ежемесячно и 
ежегодно желаем божией милостью благополучного государствования. 
Наше заявление Вашему величеству состоит в том, что с подданным Вам 
башкирским народом, который находится за Уралом, у нас близких 
отношений не было. Желая быть совершенно подвластным Вашему 
величеству, я посылаю своего посланника вместе с Вашим подданным 
Алдарбаем. Этот Алдарбай требовал посланника от нас к Вашему 
величеству, и поэтому мы, Абулхаир-хан с подвластным мне 
многочисленным казахским народом 
Среднего и Малого жузов, все 

Хабаршы №3-2015ж.
193 
преклоняемся перед Вами, являемся Вашими слугами и все вместе в простым 
народом желаем Вашего покровительства и ожидаем Вашей помощи, 
чтобы с подданным Вам башкирским народом, находящимся за уралом, 
жить в согласии. 

жүктеу/скачать 4,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: