Ќазаќстан Республикасы Білім жєне Ѓылым министрлігі
жүктеу/скачать 225,5 Kb.
|
Диплом ж мысы та ырыбы (1)
| Тµрт т‰лік жырлары.
Ауыз єдебиетінде тµрт т‰лікке мањызды орын берілген. Тµрт т‰лік туралы таќырыптарды єр т‰лікке арнап (жылќы, т‰йе, ќой, сиыр, ешкі туралы) жеке-жеке сабаќтарѓа бµліп оќытуѓа болады. Тµрт т‰лік туралы жалпы маѓл±мат беру маќсатында таќырыптыќ сабаќтар µткізудіњ де пайдасы мол. Сабаќтыњ таќырыбы: «Тµрт т‰лік» Сабаќтыњ маќсаты: Білімділік маќсаты: балаларды халыќтыњ тіршілік істерімен таныстыру, мал атаулырын, ерккше ќасиеттерін, пайдасын, к‰тім-баѓымын т‰сіндіру. Ата кєсіп туралы, олардыњ µмір салты жµнінде ±ѓым бере отырып, ќазаќ халќыныњ табиѓатќа, жан-жануарѓа деген ќарым-ќатынасыныњ тєрбиеліќ жаѓына назар аудару. Дамытушылыќ маќсаты: «тµрт т‰лік» туралы µлењ, жыр, ж±мбаќ, жањылтпаш, маќал-мєтел, ертегілер оќыту, танымын кењейту, тілін дамыту. Тєрбиелік маќсаты: ењбекќорлыќќа, іскерлікке, шеберлілікке баулу. Сабаќтыњ кµрнекілілігі: тµрт т‰лік туралы жеке, сюжетті суреттер, ќима ќаѓаздар, ойыншыќ. Сабаќтыњ єдісі: с±раќ-жауап, єњгіме єдісі. Сабаќтыњ барысы: М±ѓалім: - Ауыз єдебиеті тµрт т‰лік туралы ж±мбаќтарѓа бай болып келеді. Балалар, тµрт т‰лік туралы білетіндеріњді естеріње т‰сіріп, ж±мбаќтардыњ шешуін табыњдар. Ж±мбаќтар. Кішкене ѓана бойы бар, Айналдырып киген тоны бар. (Ќой) Екі айнасы бар, екі найзасы бар. (Сиыр) Ќамыс ќ±лаќ. Тостаѓан т±яќ, Мінсењ ќанат, С‰ті дєрі, Еті тамаќ (Жылќы) Басында таяѓы бар, Тµрт аяѓы бар Екі ќ±лаѓы бар, Иегінде саќалы бар. (Ешкі) Мал тµлдері туралы т‰сінік беру. Оќушыларѓы мал тµлдері бейнеленген суреттер немесе ойыншыќтар таратылып берілді. Балалар мал тµлдерініњ атын атап, єр тµлді суреттегі енесініњ ќасына апарып ќояды. µлењді оќиды. Мал тµлдерініњ аттары Т‰йе тµлі- бота, Жылќы тµлі- ќ±лын, Сиыр тµлі- б±зау, Ќой тµлі- ќозы, Ешкі тµлі- лаќ,- деп аталады. Малдыњ тµлдеуі. М±ѓалім: Єр т‰ліктіњ тµлдеуіне байланысты айтылѓан сµздер болады, оѓан байланысты сµздерді д±рыс айтуымыз керек. Малдыњ тµлдеуі Т‰йе боталайды Жылќы ќ±лындайды, Сиыр б±заулайды, Ќой ќоздайды, Ешкі лаќтайды,-деп айтамыз. М±ѓалім: -Балалар малдардыњ тµлдеуін немен байланыстырып айттыќ? Оќушылар: Мал тµлдерініњ аттарымен байланысты айтамыз. 3. Малдыњ дыбыс шыѓаруы. Єр малдыњ дыбыс шыѓаруын наќтылы сµзбен айтылады. Малдыњ дыбыс шыѓаруы. Т‰йе боздайды, Жылќы кісінейді, Сиыр мµњірейді, Ќой мањырайды, Ешкі баќырады. М±ѓалім: Балалар малды шаќырудыњ да µзіндік ерекшелігі бар. Егер дед±рыс шаќырмасаќ, мал келмей ќалады. Ќане, балалар, малды шаќырып, жем-шµп, су берейік! Мал шаќыру. Т‰йені- «кµс-кµс», Жылќыны- «ќырау-ќырау», Сиырды- «аухау-аухау», Ќойды- «п±шайт-п±шайт», Ешкіні- «шµре-шµре»,- деп шаќырады. 5. Мал атасы. М±ѓалім: -Халыќ ±ѓымында єр т‰ліктіњ µзініњ пірі, иесі болѓан, олар мал басын ќорѓап, саќтап, кµбюіне септігін тигізді деп ±ќќан, мал атасын жаттап алыњдар. Мал атасы Жылќы иесі- Ќамбар ата, Т‰йе иесі- Ойсыл ќара, Сиыр иесі- Зењгі баба, Ќой иесі- Шопан ата, Ешкі иесі- Сексек ата, деп атаѓан. 6. Т‰лік сыры Топпен ж±мыс. Оќушыларѓа ќима ќаѓаздарѓа жазылѓан сµйлемдер тобы таратылып беріледі. Топтаѓы оќушылар сµйлемдерде талдап, оныњ ќай т‰лікке тєн айтылѓанын табады. Сµйтіп таќырыптыќ мєтін ќ±растырады. Т‰йе. Тµрт т‰лік тµресі-т‰йе. Оныњ еті-тамаќ, ш±баты- сусын, ж‰ні-киім. Т‰йе- таптырмас кµлік. Ол шµлге µте тµзімді келеді. Жылќы. Жылќы-ер ќанаты. Ол сезімтал, талѓампазх жануар. Жылќыда µт жоќ. Сондыќтын ол к‰йіс ќайтармайды. Жылќыныњ ж‰йрігі, жорѓасы болады. Сиыр. Сиыр-ірі ќара малѓа жатады. Сиырдыњ еті, с‰ті пайдалы. С‰тінен айран, ќаймаќ, кілегей, ќ±рт, май, ірімшік жасалады. Ќой. Ќой-уаќ малѓа жатады. Ол тµрт т‰ліктіњі ішіндегі момыны. Ќойдыњ с‰йікті шµптері изен, жусан, ажырыќ. Ќойдыњ с‰ті, майы, терісі пайдалы. Ж‰ніне киіз басылады. Киім-кешек, алаша, кілем тоќылады. Ешкі Ешкі уаќ малѓа жатады. Оныњ мінезі жењіл ±шќалаќ. Тастан тасќасекіріп тыным таппайды. Оныњ с‰ті, т‰біті пайдалы. Ол аѓаш ќабыѓына µш. 7. ауыз єдебиетінде 4 т‰лік туралы маќал-мєтелдер кµп. Маќал-мєтелдер Т‰йе атасы-нар Ат- адамныњ ќанаты Мал баќсањ,- сиыр баќ. С‰т кетпейді шарадан. Мал µсірсењ-ќой µсір ¤німі оныњ кµл- кµсір Ешкілі ќой µреген. 8. Тыйым сµздер Ќазаќ халќы малды к‰тіп-баѓу, саќтап µсіру, жаѓына да кµп кµњіл бµлген. Малѓа байланысты тыым сµздер айтып, єдептілікке, мейірімділікке, аяушылыќќа, сезімдеріне тєрбиелеген. Мысалы: тыйым сµздер Малды бастан ±рма Малѓа теріс мінбе Малды теппе, Аќты тµкпе,- деп ескерткен. 9. Ќорытынды М±ѓалім: -Ал балалар, тµрт т‰лік туралы не біліп, не ‰йрендіњдер? Сендерге тµрт т‰лік турасында не ±нады? Таѓы да не білгілеріњ келеді? жүктеу/скачать 225,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|