Қатерлі ісік ауруларынан болатын экономикалық шығынды есептеу

Тұрғындар денсаулығына қауіп-қатерді бағалау әдістемесі зерттелетін тұрғындар арасында қосымша қатерлі ісік ауруының дамуы қауіп қатерінің жылдық көрсеткішін анықтауға мүмкіндік береді - PCR, заттардың орташа жылдық концентрациясы есебімен алғанда, канцерогендік әсері бар қоршаған орта объектілерінде осы жағдайға бейім тұрғындар саны. Алайда аталған көрсеткіш қатерлі ісікпен ауыратындардың аурушаңдық деңгейі әр сатыда жүретін болса, олардың пайыздық қатынасын анықтауға мүмкіндік бермейді. Сонымен қатар химиялық субстанциялар әсері жаңа қатерлі ісік аурушаңдығының пайда болуын бағалау (яғни – бірінші сатыдағы аурушаңдықтың пайда болуы), ол аурулардың жағдайының нашалауына да (яғни – дамудың кейінгі сатыларына өтуі). Осы негізде қатерлі ісік аурушаңдығынан болтын экономикалық шығынды есептеу алдыңғы әдістерге қарағанда бірнеше ерекшеліктері бар.

Аурушаңдықтан болатын экономикалық шығынды бағалау әдісіне ұқсас қатерлі ісктен (EDmorb_cancer)болатын шығынды бағалау емдеуге жұмсалған барлық шығындар суммасы, әлеуметтік сақтандыру шығындары, мүгедектік бойынша әлеуметтік жәрдемақылар мөлшері сонымен қатар бюджетке түсетін салық үлесінің жоғалуы қосылып есептеледі:

EDmorb_cancer = TC_cancer + SIC_cancer+ SSC_cancer +TRL_cancer (22)

Жекелеген қатерлі ісіктер аурушаңдығының даму сатысына қарай емдеуге жұмсалған қаражаттан мемлекет шығындарын ескеру керек. Қатерлі ісік аурушаңдығының барлық сатысында қаражат шығыны бірлескен шығын есебінде жүреді:

TC_cancer = stage1+ stage2+ stage3+ stage4 (23)

Қатерлі ісік аурушаңдығын емдеуге жұмсалған қаражат белгілі бір сатысында мемлекетенбір жағдайдағы қатерлі ісікті емдеуге жұмсалатын популяциалы канцерогенді қауіп-қатерді есептеумен жүргізіледі, бұл барлық тұрғындар экспозициясының аурушаңдықтың аталған сатысындағы коэфициентті жақсартуға мүмкіндік береді:

stageX = TC_cx PCRa k_cx (24)

k_cx кoэффициeнті алғаш рет тіркелген қатерлі ісік аурушаңдығының (q_cancerx) зерттеу сатысындағы тіркелген барлық қатерлі ісікпен ауыратындар санына қатынасы (q_cancer):

k_cx = q_cancerx / q_cancer (25)

ҚР заңнамасына сәйкес әлеуметтік сақтандыру қаражатынан төлемдер еңбекке жарамсыздық бойынша 15 АЕК аспауы тиіс. Осылайша қатерлі іскпен ауыратындардың емдеу ұзақтығының жалғасуына байланысты есепке максималды төлем соммасы алынып, 15 АЕК теңестіріледі. Сол себепті әлеуметтік сақтандырудан жүргізілетін максималды төлем саммасы аурушаңдық қағазымен популяциалы канцерогенді қауіп-қатерге көбейтіледі:

SIC_cancer= SIC_max PCRa (26)

Соңғы көрсеткіштері бойынша мәліметтердің жоқ болуына байланысты (TRL_cancer), сонымен қатар ауру бойынша еңбекке жарамсыздықтың жалғасуымен бюджетке салық түсу үлесінің жойылуы ЖІӨ толық алынбауы мен мемлекет шығындарымен алмастырылады. Аталған жағдайда есептеу формуласы келесі жолмен есептеледі:

EDmorb_cancer = TC_cancer + SIC_cancer+ SSC_cancer + LGDP_cancer (30)

Аталған көрсеткіш мемлекеттің ЖІӨ толық алынбауы негізіндегі шығынды муммарлы түрде қатерлі ісік ауруларының барлық сатысында есептеумен көрсетіледі:

LGDP_cancer=∑ LGDP_cancerx (31)

Өз кезегінде мемлекеттің ЖІӨ толық алынбауы негізіндегі уақытша еңбекке жарамсыздық қатерлі ісік аурушаңдығының белгілі бір сатысында жан басына шаққандағы ЖІӨ (еңбекке жарамды жан басына шаққанда) жұмыс уақытының жоғалған айлар саны, сонымен қатар популяциалы канцерогенді қауіп-қатерді, бұл барлық тұрғындар экспозициясының аурушаңдықтың аталған сатысындағы коэфициентті жақсартуға мүмкіндік береді:

LGDP_cancerx=CGDP_w m_cх PCRa k_cx (32)