Ұсынылатын әдебиеттер тізімі
Кeнecapиeв У.И., Жaкaшoв Н.Ж. Экoлoгия и здopoвьe нaceлeния: Учeбник для мeдицинcких ВУЗoв и кoллeджeй. Aлмaты, 2002.- 260 c.
Кeнecapиeв У.И., Бaлмaхaeвa P.М., Бeкмaгaмбeтoвa Ж.Д., Жaкaшoв Н.Ж., Тoгузбaeвa К.К. Гигиeнa: Учeбник для вузoв/Пoд peд. У.И. Кeнecapиeвa. – Aлмaты: «Caмapa-Пpинт», 2013. - 688 c.
Дocмухaмeтoв A.Т. Pиcки здopoвью нaceлeния oт химичecкoгo зaгpязнeния aтмocфepнoгo зaгpязнeния aтмocфepнoгo вoздухa пpoмышлeнными выбpocaми: Учeбнoe пocoбиe. – Aлмaты, 2015. – 103 c.
Кeнecapиeв У.И., Дocмухaмeтoв A.Т., Aмpин М.К., Epжaнoвa A.E., Кeнecapы Д.У. Oцeнкa pиcкa вoздeйcтвия aвтoтpaнcпopтнoгo шумa нa здopoвьe нaceлeния. Мeтoдичecкиe peкoмeндaции / КaзНМУ им.C.Д. Acфeндияpoвa. – Aлмaты, 2015. – 26 c.
Cтoжapoв A.Н. Мeдицинcкaя экoлoгия: учeб. пocoбиe / A.Н. Cтoжapoв. – Минcк: Выш. шк., 2007. – 368 c.
Кeнecapиeв У.И., Aмpин М.К., Дocмухaмeтoв A.Т. Aнaлиз pиcкa здopoвью нaceлeния oт вoздeйcтвия тpaнcпopтнoгo шумa. Учeбнoe пocoбиe. – Aлмaты, 2015. – 74 c.
Кeнecapы Д.У., Кeнecapиeв У.И., Туpдaлиeвa Б.C.Экoнoмичecкaя oцeнкa и упpaвлeниe pиcкaми здopoвью нaceлeния oт химичecких фaктopoв. Мeтoдичecкиe peкoмeндaции. – Aлмaты: «Эвepo» бacпacы, 2015. – 42 c.
Ивaнoв В.П. Мeдицинcкaя экoлoгия: Учeбник / В.П. Ивaнoв, A.В. Пoлoникoв.- CПб: Cпeц.Лит., 2012.- 320c
Қосымша 1
Бақылау өлшеуіш құралдар
1. Мeдициналық экoлoгия – бұл:
биосфераны қамтыған экожүйені
Тұрғындар денсаулығына қоршаған орта объектілері сапасын зерттейді
Адам денсаулығына қоршаған орта объектілері сапасының антропогенді факторларын зерттейді
Қоршаған ортадағы тірі ағзалардың бір-бірімен байланысын зерттейді
адамның биологиялық және әлеуметтік түр ретінде, үнемі күрделеніп отыратын өмір сүру ортасы және күрделі көпкомпонентті қоршаған орта әлемімен әрекеттесуін
2. Гигиеналық-экологиялық зерттеулердің бірінші блогі:
a) Қоршаған орта жағдайын талдау
b) Денсаулық сақтау жағдайын талдау
c) Адам денсаулығына және оның өмір сүру жағдайларына қоршаған орта факторларын
d) эксперименталдық гигиеналық бағалау
e) Тұрғындар өмір сүру әлеуметтік және экономикалық жағдайын бағалау
3. Гигиеналық-экологиялық зерттеулердің екінші блогі:
a) Қоршаған орта жағдайын талдау
b) Денсаулық сақтау жағдайын талдау
c) Адам денсаулығына және оның өмір сүру жағдайларына қоршаған орта факторларын
d) эксперименталдық гигиеналық бағалау
e) Тұрғындар өмір сүру әлеуметтік және экономикалық жағдайын бағалау
4. ҚР ҚО қорғау бойынша негізгі заңы болып саналады:
a) «ҚО қорғау туралы» заңы
b) «Ерекше қорғалатын табиғи территориялар туралы» заңы
c) Монреал хаттамасы
d) ҚР конституциясы
e) «Тұрғындардың санитарлық-эпидемиологиялық қолйлылығы» заңы
5. ҚО қорғау бойынша ҚР үкіметінің құзыреттілігі:
a) ҚР мемлекеттік саясатының, ҚО қорғау бойынша негізгі бағыттары мен мемлекеттік экологиялық бағдарламаларын дайындау
b) экологиялық мониторинг жүргізу
c) шет елдік компанияларды ҚО ластануы бойынша жауапкершіліктен босату
d) табиғи ресурстарды, жеке тұлғаларға шектеусіз пайдалануға береді
e) экологиялық қауіптілікті сақтау
6. ҚО қорғау нысандарына:
a) топырақ, ауа, су, тағам
b) адам
c) өндіріс кәсіпорындарының ауасы
d) озон қабаты
e) қышқылды жауын-шашындар
7. Ретроспективті зерттеуге жатады
a) ШРЕК бекіту
b) ұзақ динамикалық бақылау
c) жобаны санитарлық сараптау
d) нақты мәселеге байланысты бір ретті зерттеу
e) алдыңғы жылдардағы статистикалық материалдарды жинау
8. Көлденең қима формасымен жағдайды зерттеуге жататыны
a) ШРЕД бекіту
b) ұзақ динамикалық бақылау
c) жобаны санитарлық сараптау
d) нақты мәселеге байланысты бір ретті зерттеу
e) алдыңғы жылдардағы статистикалық материалдарды жинау
9. Проспективті зерттеуге жататыны
a) ұзақ динамикалық бақылау
b) нақты мәселеге байланысты бір ретті зерттеу
c) химиялық агенттерге гигиеналық норматив бекіту
d) алдыңғы жылдардағы аурушаңдық бойынша статистикалық материалдарды жинау
e) алдыңғы жылдардағы қоршаған орта бойынша статистикалық материалдарды жинау
10. Қоршаған ортаның химиялық факторларына жатады
вирустар
тура күн сәулесі
ауа ылғалдылығы
күкіртті ангидрид
ауаның қозғалыс жылдамдығы
11. Антропогенді физикалық факторлар
қалалық шу
ауа ылғалдылығы
күн радиациясы
шаңды дауылдар
атмосфераалық қысым
12. Антропогендік факторлар
а) организмнің тіршілік әрекетінің басқаларына тигізетін әсері
b) организмге тікелей немесе жанама әсер ететін ортаның элементі
c) организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен байланысы
d)организмдерге әсер ететін қоршаған орта жағдайларының жиынтығы
е)қоршаған ортаға тигізетін адам баласы іс әрекетінің тікелей немесе жанама әсері
13. Қоршаған ортаның ең қауіпті физикалық ластану түрін атаңыз:
радиация
шу
жылу
электромагнитті
радиоактивті
14.Қоршаған ортаның ең қауіпті химиялық ластану түрін атаңыз:
ауыр металдар және радионуклидтер
қышқылдар
жылу
радиация
шу
15. Қоршаған ортаның антропогенді ластануына жатады:
көлік
ауыл шаруашылығы
жанар таулар және гейзерлер
өндіріс кәсіпорындары
қала шаруашылығы
16. Қоршаған ортаның ластану деңгейінде қолданылатын термин:
Рециклизация
қалдықтардың шамадан тыс шығарылуы
Трофикалық деңгей
Тропикалық деңгей
Байыту
17. Ластаушы заттардың әсеріне ағзаның биологиялық жауаптары пирамидасының 1 саны қандай жауап түріне сәйкес келеді
өлім -жітімге
аурушаңдыққа
ағзадағы мәні белгісіз өзгерістерге
аурудың физиологиялық белгілеріне
ағзада ластаушы заттардың жиналуына
18. Ластаушы заттардың әсеріне ағзаның биологиялық жауаптары пирамидасының 2 саны қандай жауап түріне сәйкес келеді
өлім -жітімге
аурушаңдыққа
ағзадағы мәні белгісіз өзгерістерге
аурудың физиологиялық белгілеріне
ағзада ластаушы заттардың жиналуына
19. Ластаушы заттардың әсеріне ағзаның биологиялық жауаптары пирамидасының 3 саны қандай жауап түріне сәйкес келеді
өлім -жітімге
аурушаңдыққа
ағзадағы мәні белгісіз өзгерістерге
аурудың физиологиялық белгілеріне
ағзада ластаушы заттардың жиналуына
20. Ластаушы заттардың әсеріне ағзаның биологиялық жауаптары пирамидасының 4 саны қандай жауап түріне сәйкес келеді
өлім -жітімге
аурушаңдыққа
аурудың физиологиялық белгілеріне
ағзадағы мәні белгісіз өзгерістерге
ағзада ластаушы заттардың жиналуына
21. Ластаушы заттардың әсеріне ағзаның биологиялық жауаптары пирамидасының 5 саны қандай жауап түріне сәйкес келеді
өлім -жітімге
аурушаңдыққа
ағзадағы мәні белгісіз өзгерістерге
аурудың физиологиялық белгілеріне
ағзада ластаушы заттардың жиналуына
22. Атмосфераның ластануына үлес қосатын ауыр металдар:
темір, марганец
қорғасын, сурьма
марганец, кобальт
кобальт, мырыш
мырыш, қорғасын
23. Атмосферадағы антропогенді ластану көзі
желдің болмауы
температуралық инверсия
топырақ ұшқыны, орман өрттері
шаң тозаңдар, вулкан жарылысы
өндірістік кәсіпорындар және көлік
24. Атмосфералық ауаның фондық ластануы
қалалардың жергілікті ластануы
бүкіл планетаның жаһандық ластануы
өнеркәсіптік аудандардағы аймақтық ластану
ластаушы көздерінен алыс атмосфералық ауаның күйі
өнеркәсіптік кәсіпорындарға жақын атмосфералық ауаның күйі
25. Ұйымдастырылған шығарындыларға не жатады:
* шаң газтазалау жүйесінен өткен шығарындылар
* төтенше жағдайда жүзеге асырылатын шығарындылар
* гермитизация жоқтығы нәтижесіндегі шығарындылар
* + орталықтандырылған жолдармен шығарылатын шығарындылар
* бақыланылмайтын шығарындылар
Ұйымдастырылмаған шығарындыларға не жатады:
шаң газтазалау жүйесінен өткен шығарындылар
төтенше жағдайда жүзеге асырылатын шығарындылар
гермитизация жоқтығы нәтижесіндегі шығарындылар
орталықтандырылған жолдармен шығарылатын шығарындылар
бақыланылмайтын шығарындылар
27. Смогтардың типтеріне жатады:
Канадалық
Нью-йорктік
Париждік
Лондондық
Римдік
28. Лондондық смогтің түрі:
қыстық
жаздық
көктемдік
күздік
күздік-көктемдік
29. Лос-Анджелестік смогтің түрі:
қыстық
жаздық
көктемдік
күздік
күздік-көктемдік
30. Гидросфера
мұхиттардың, теңіздердің, мұздықтар
мұхиттардың, теңіздердің, топырақ ылғалы
теңіздердің, мұхиттардың, континентальдің, сулардың жиынтығы
теңіздердің, мұхиттардың, континентальдың, сулардың, атмосфера буларының жиынтығы
теңіздердің, мұхиттардың, континентальдың, мұздықтардың, атмосфера буларының жиынтығы
32. Ағынды сулар қандай категорияларға бөлінеді
физикалық, химиялық және биологиялық
токсикалық, бейтоксикалық және инерттік
органикалық, бейорганикалық және аралас
ұйымдастырылған, ұйымдастырылмаған және қордалы
тұрмыстық, өнеркәсіптік, ауылшаруашылықтық және жаңбырлық
33. Минимата ауруының себебі
a) судың құрамында темірдің аз болуы
*судың құрамында фтордың аз болуы
*судың құрамында темірдің көп болуы
*судың құрамында фтордың көп болуы
*+судың құрамында сынаптың көп болуы
34. Ауыз су құрамында фтордың көп болуы қандай ауруға әкеледі
тіс жегісі
флюороз
эндемиялық зоб
Минимата ауруына
метгемоглобинемия
35. Ауыз су құрамында фтордың аз болуы қандай ауруға әкеледі
флюороз
тіс жегісі
эндемиялық зоб
Минимата ауруына
метгемоглобинемия
36. Ауыз су құрамында фтордың жетіспеуі немесе көп болуы қандай ауруға әкеледі
эндемиялық зоб
Минамата ауруына
Итай-итай ауруына
метгемоглобинемия
тіс жегісі, флюороз
37. Су құрамында биологиялық заттардың болуы, әкелуі мүмкін
Итай-итай ауруына
іш-сүзегі ауруына
Минамата ауруына
квашиоркор ауруына
алиментарлық маразм
38. Судың тұз құрамы қандай аурулардың қауіп -қатер факторлар болып табылады
іш сүзегі, дизентерия
диабет, панкреатит
тынжытас ауруы
Минамата және Итай-итай аурулары
кариес, флюороз
39. Судың органикалық ластануының көрсеткіші
аммиак
марганец
лигниндер
темір тұздары
фторлы қосылыстар
40. Судың органикалық ластануының көрсеткіші
a) ақуыздар
микробтар
нитраттар
фторлы қосылыстар
темір, марганец тұздары
41.Қоршаған орта ластаушылары денсаулыққа әсері бойынша бөлінеді:
жедел және созылмалы
табиғи және жасанды
онкологиялық
канцерогенді
табиғи
42. Тұрғындардың денсаулығын сипаттайтын негізгі көрсеткіштер:
санитарлық-демографиялық
тұрғындар құрылымы
тұрғындар құрамы
тұрғындар динамикасы
тұрғындар саны
43. Денсаулықтың 1-ші деңгейі
топтық денсаулық
тұрғындар денсаулығы
қоғамдық денсаулық
жеке адамның денсаулығы
континент тұрғындарының денсаулығы
44. Денсаулықтың 2-ші деңгейі – бұл
топтық денсаулық
қоғамдық денсаулық
тұрғындар денсаулығы
жеке адамның денсаулығы
континент тұрғындарының денсаулығы
45. Денсаулықтың 3-ші деңгейі – бұл
топтық денсаулық
қоғамдық денсаулық
тұрғындар денсаулығы
жеке адамның денсаулығы
континент тұрғындарының денсаулығы
46. Денсаулықтың 4-ші деңгейі – бұл
топтық денсаулық
қоғамдық денсаулық
тұрғындар денсаулығы
жеке адамның денсаулығы
континент тұрғындарының денсаулығы
47. Топырақтағы патогенді бактерия көздері, қандай инфекциялық аурулар туғызады?
сібір жарасы, газды гангрена, холера, ботулизм
сүйек тіндерінің зақымдануы
бүйрек қызметінің бұзылуы
пневмокониоз
ОЖЖ аурулары
48. Топырақ құрамында кадмий концентрациясының жоғарылығы, қандай ауруларды туындатуы мүмкін:
сүйек тіндерінің зақымдануы, бүйрек қызметінің бұзылуы, протеинурия
сібір жарасы
газды гангрена
пневмокониозов
ОЖЖ аурулары
49. Топырағы иодқа тапшы Қазақстан территорияларын атап беріңіз:
Оңтүстік және Шығыс Қазақстан
Солтүстік және Батыс Қазақстан
Шығыс және Батыс Қазақстан
Оңтүстік және Батыс Қазақстан
Орал облысы
50. Автотасса маңындағы қауіпті химиялық ластауышты көрсетіңіз:
темір
кадмий
қорғасын
магний
хром
51. Топырақта мышьяк концентрациясының жоғарылығы, қандай аурулардың себебі болуы мүмкін:
терінің қатерлі ісігі, перифериялық невриттер
сүйектердің зақымдануы
бүйрек қызметінің бұзылуы
сүйек тіндерінің өзгерістері
пневмокониоздар
52. Экологиялық қауіп-қатерді бағалау неше кезеңнен тұрады?
4
5
3
2
6
53. 0-< 18 жас интервалы арасындағы адам ағзасына канцерогендік әсерді есептеу кезінде, дене салмағының қандай стандарты көрсеткішін қолданады?
70 кг
50 кг
14-15 кг
45 кг
42 кг
54. Қауіп-қатерді бағалаудың қай кезеңінде, канцерогенді және канцерогенді емес заттарды топтастыру жүргізіледі?
қауіп-қатер идентификациясы
тәуелділікті бағалау
экспозицияны бағалау
қауіп-қатер сипаты
қауіп-қатерді салыстыру
55. Қауіп қатерді басқару кезеңі:
экспозицияны салыстыру
тиімділікті бағалау және мониторинг
экспозицияны бағалау
экспозицияны басқару
әрекетті бағалау
56. Барлық ластаушы көздер туралы ақпараттарды жинау мен талдау қауіп қатерді бағалаудың қайкезеңінде жүргізіледі?
қауіп-қатер сипаты
тиімділікті бағалау және мониторинг
қауіп-қатер идентификациясы
экспозицияны бағалау
ақпарат және пікір алмасу
57. LADD дегеніміз?
өмір сүрудің орташа тәуліктік дозасы
қиғаш фактор
көлбеу бұрышы
канцерогенді потенциал факторы
Максималды бір реттік доза
58. Қауіп-қатер классификацисы бойынша, қанша қауіп-қатер деңгейі бар?
2
4
5
3
6
59. Қауіп-қатерді бағалаудың кезеңіне жатады:
әрекетті бағалау
қауіп-қатерді идентификациялау
қауіп-қатерді басқару
ауданды бағалау
тәуелділікті бағалау
60. Қауіп-қатерді бағалаудың бірінші кезеңінің мақсаты?
потенциалды қауіптілікті анықтау
«доза-эффект» тәуелділігін орнату
ластаушы көздерді анықтау
қауіп-қатер сипаты
экспозицияның сандық сипаты
Тесттік тапсырмалар жауаптары
№
|
жауап
|
№
|
жауап
|
№
|
жауап
|
№
|
жауап
|
№
|
жауап
|
|
e)
|
|
e)
|
|
b)
|
|
b)
|
|
d)
|
|
e)
|
|
a)
|
|
e)
|
|
a)
|
|
d)
|
|
a)
|
|
d)
|
|
b)
|
|
e)
|
|
d)
|
|
b)
|
|
a)
|
|
d)
|
|
c)
|
|
c)
|
|
e)
|
|
e)
|
|
c)
|
|
a)
|
|
b)
|
|
b)
|
|
b)
|
|
e)
|
|
a)
|
|
b)
|
|
d)
|
|
c)
|
|
d)
|
|
d)
|
|
c)
|
|
d)
|
|
a)
|
|
e)
|
|
a)
|
|
c)
|
|
a)
|
|
d)
|
|
e)
|
|
b)
|
|
c)
|
|
e)
|
|
e)
|
|
e)
|
|
c)
|
|
d)
|
|
d)
|
|
d)
|
|
b)
|
|
d)
|
|
a)
|
|
d)
|
|
b)
|
|
a)
|
|
e)
|
|
b)
|
Достарыңызбен бөлісу: |