Жұмыссыздықтың зардаптары

~145~ 
-
инвестицияға сұраныс қысқарады,
-
өндіріс құлдырайды.
2.
Ұзақ мерзімде болатын жұмыссыздық жағдайында жұмыссыз 
адамдардың біліктілігі жоғалады.
3.
Жұмыссыздықтың өсуі қоғамда
қылмысты істердің өсуіне жəне 
халықтың əлеуметтік жағдайының төмендеуіне əкеледі.
Кез келген жұмыссыздықтың деңгейімен байланысты болатын 
экономикалық зиянды анықтау үшін Оукен заңы
 
қолданылады. Осы заң 
жұмыссыздық деңгейі мен жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ) көлемінің төмендеуі 
арасындағы байланысты көрсетеді. 
Оукен заңы бойынша жұмыссыздықтың нақты деңгейі, табиғи деңгейіне 
қарағанда, 1 %
-
ке өсуі нақты ЖҰӨ
-
нің
əлеуетті
мүмкіндігімен салыстырғанда 
орташа 2,5%
-
ке төмендеуіне əкеледі. Əлеуетті ЖҰӨ толық жұмыспен қамту 
жағдайында өндірілетін өнім.
Кез келген елдің экономикасында жұмыспен айналыспайтын белгілі бір 
адамдар саны бар, сондықтан мемлекет тарапынан оларға жұмыссыздық 
бойынша қаржы төлейді. Жұмыссыздықтың əлеуметтік жəне саяси зардаптарын 
азайту үшін дамыған елдердің үкіметтері соңғы жылдары жұмыссыздарға 
жəрдем берудің əр түрлі жүйелерін қолдануда
.
Өзін
-
өзі
 
тексеруге
 
арналған
 
сұрақтар
 
1.
 
Экономикалық
 
цикл
 
түсінігі
,
 
пайа
 
болу
 
себептері
.
 
2.
 
Экономикалық
 
цикл
 
фазаларының
 
ерекшеліктерін
 
атаңыз
.
 
3.
 
Экономикалық
 
дағдарыстың
 
негіздеріне
 
байланысты
 
жіктелуі
.
 
4.
 
Баға
 
өсу
 
қарқыны
 
көзқарасы
 
тұрғысынан
 
инфляцияны
 
қанша
 
түрі
 
қарастырылады
?
 
5.
 
Инфляцияның
 
медицина
 
нарығына
 
əсеріне
 
талдау
 
жасаңыз
.
 
6.
 
Қазіргі
 
таңда
 
ҚР
 
нарығында
 
инфляция
 
деңгейі
?
 
 
Өзіндік
 
жұмысқа
 
арналған
 
сұрақтар
 
1. 
Ашық
 
инфляцияның
 
басыңқы
 
инфляциядан
 
айырмашылығы
 
қандай
?
 
2. 
Инфляцияның
 
экономикалық
 
жəне
 
əлеуметтік
 
зардаптарын
 
атаңыз
.
 
3. 
Деноминация
 
ұғымына
 
анықтама
 
беріңіз
.
 
4. 
ҚР
 
медицина
 
саласындағы
 
жұмыссыздық
 
деңгейіне
 
талдау
 
жасаңыз
 
(
соңғы
 3 
жыл
 
көрсеткіштері
 
бойынша
).
 
 
Мемлекеттік
 
реттеу
: 
маңызы
, 
мақсаттары
, 
құралдары
. 
Денсаулық
 
сақтау
 
саласындағы
 
мемлекеттің
 
ролі
 
Джон Кейнс 1936 жылы шыққан өзінің «Еңбекпен қамту, өсім мен 
ақшаның жалпы теориясы» еңбегінде мемлекеттің экономикаға араласуының 
қажеттілігін айтты. Ол экономикалық дағдарысты, жаппай жұмыссыздықтың 
тууын ескертіп отыруы жəне соның негізінде экономиканы дағдарыстан шығару 

~146~ 
үшін əртүрлі шараларды қолдануы керек
екендігін айтты. Батыс елдерінде 70
-
ші 
жылдардың ортасында болған экономикалық дағдарыстар арқасында Дж. 
Кейнстің көзқарасын жоққа шығаратын тұжырымдар пайда бола бастады. Олар 
нарықтық экономикаға мемлекеттік араласпау идеясын дəріптеді.
Бұл тұжырымдар «неоклассикалық» деп аталды. Оның авторлары неміс 
экономисі Фридрех Август фон Хайек (1899
-
1984жж.) пен американ экономисті 
Милтон Фридман (1912ж) жəне басқалары болды.
Нарықтық экономикаға мемлекеттің рөлі жайлы аралас экономиканы 
жақтайтындар басқа көзқараста болды. Нарықтық экономиканы өте терең 
зерттеген ағылшын экономистері Дж. Кейнс, Рой Харрот (1890
-
1978жж.) Джон 
Робинсон (1903ж) жəне американ экономисті Элвин Хансен (1887
-
1975жж).
Американ экономисті Дж. Гэльбрейд (1908ж) «Салмақтылық» күш 
теориясын ұсынды. Оның айтуынша, еркін нарықтық экономикада реттеу 
механизмі жоқ, ал оның орнын «Салмақтылық» күш ауыстырып, монополияға 
қарсылық білдіреді жəне олардың қысымын басып отырады. Дж. Гэлбрейд 
«Салмақтылық» күшке алдыменен мемлекетті жатқызады. 
Басқа да
белгілі американ экономистері, «аралас экономика» теориясының 
өкілі Пол Самуэль Сон былай деген: «Біздің экономикалық жүйе
-
еркін 
кəсіпкерлердің «аралас» жүйесі болып табылады, себебі экономикалық бақылау 
қоғам тарапынан жүзеге асырылады».
Нарықтық экономикада мемлекетік реттеудің 

жүктеу/скачать 2,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: