22-
бап. Таратылған дiни бiрлестiктiң
мүлкiне иелiк ету
1.
Діни
бірлестік
таратылған
немесе
қызметі
тоқтатылған кезде оның
меншігінде болған мүлікке иелік
169
ету оның
жарғысына және Қазақстан Республикасының
заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.
2.
Құқық
мирасқорлары болмаған кезде мүлік Қазақстан
Республикасының
мемлекеттік мүлік туралы заңнамасына
сәйкес мемлекет меншігіне өтеді.
Заң
шығарушы діни бірлестікке өз жарғысында діни
бірлестік таратылған немесе қызметі тоқтатылған кезде оның
меншігінде болған мүлікке иелік ету оның
жарғысына және
Қазақстан Республикасының
заңнамасына сәйкес жүзеге
асыруға құқық
береді. Бұл жерде аталмыш шарттар және тәртіп
аталмыш Заңның
16-
бабына сәйкес жарғының
міндетті ережесі
болып табылады. Яғни, діни бірлестік діни бірлестік қызметі
тоқтатылғаннан кейін мүлікке құқық
берілетін тұлғаны анықтай
алады. Егер мұндай тұлға діни бірлестіктің
жарғысында
көрсетілмесе, немесе тұлға мүліктен бас тартса, онда заң
шығарушы мұндай жағдайда мемлекетті құқық
мирасқоры
ретінде анықтайды, және мүлік мемлекеттік мүлік туралы
белгіленген заңнамаға сәйкес мемлекет меншігіне өтеді.
Діни бірлестік таратылған немесе қызметі тоқтатылған
кезде ҚР азаматтық
заңнамалық
ережелер жұмыс істейді.
«Ереже бойынша, мұндай жағдайларда барлық
рәсімдік іс
-
әрекеттерден кейін мүлік туыс діни бірлестіктерге беріледі
немесе қайырымдылық
мақсаттарда пайдаланылады. Діни
бірлестік коммерциялық
емес ұйым екендігін ескерсек, мүлік
діни бірлестік мүшелері арасында бөліне алмайды. Егер діни
бірлестік жедел басқару құқығында оқшауландырылған мүлікке
ие болса,
мүлік құрылтайшыға қайтарылады».
Аталмыш бапта 1992 жылғы ҚР «Діни сенім бостандығы
және діни бірлестіктер туралы» Заңында кездескен, сонымен
қатар
Беларусь
Республикасы
мен
Өзбекстан
Республикасының
осыған
ұқсас
нормативтік
құқықтық
актілерінде бар діни
бірлестіктердің
діни мазмұндағы мүлікке
несие берушілердің
талаптары бойынша жазалауға тыйым
салатын ереже жоқ
.
6-
тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР
23-
бап. Қазақстан Республикасының
дiни қызмет және
дiни бiрлестiктер туралы заңнамасын бұзғаны үшiн
жауаптылық
Қазақстан Республикасының
дiни қызмет және дiни
бiрлестiктер туралы заңнамасын бұзушылық
Қазақстан
170
Республикасының
заңдарында белгiленген жауаптылыққа
әкеп соғады.
Түсіндірме беріліп отырған бап діни қызмет және діни
бірлестіктер туралы заңнаманың
бұзылуына кінәлі жеке және
заңды тұлғалардың
жауапкершілікке тартылуын қарастырады.
Бұл ретте тек қана діни қауым өкілдерінің
жауапкершілігі ғана
емес, сонымен қатар мемлекеттік органдардың
лауазымды
тұлғаларының
және т.б. жауапкершілігі жаййында түсіндіріледі.
Құқық
қолдану тәжірибесінде жауапкершіліктің
мынадай екі
түрі болуы мүмкін: әкімшілік және қылмыстық. Кінәнің
мазмұны,
сипаты және деңгейіне байланысты тиісті жауапкершілік
шарасы қолданылады. Бұл жағдайда заңды жауапкершілік
субъектілері болып жеке және заңды тұлғалар саналады.
Қазақстан Республикасының
діни заңнамасын бұзушылық
әкімшілік жауапкершілікке әкеп соғады.
Әкімшілік құқық
бұзушылық
туралы кодекстің
(бұдан әрі –
ӘҚБК) 374
-
1 және 375
-
баптарында жаза қолданудың
түрлері
мен мөлшері белгіленген. Әкімшілік жауапкершіліктің
негізі –
ӘҚБК
-
да қарастырылған құқық
бұзушылық
құрамының
барлық
белгілерінен тұратын іс
-
әрекетті жасау болып саналады.
Мәселе
жеке
және
заңды
тұлғалардың
Қазақстан
Республикасының
заңнамасында белгіленген төмендегідей
талаптарды бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілікке тарту
туралы:
-
діни жоралар, рәсімдер және (немесе) жиналыстар өткізу;
-
қайырымдылық
қызметті жүзеге асыру;
-
діни әдебиеттерді және діни мазмұндағы (мақсаттағы) өзге
де материалдарды, діни мақсаттағы заттарды әкелу, басып
шығару және (немесе) тарату;
-
ғибадат
үйлерді
(ғимараттарды)
салу,
үйлерді
(
ғимараттарды) ғибадат үйлері (ғимараттары) етіп бейінін
өзгерту (функционалдық
мақсатын өзгерту);
-
Қазақстан Республикасы азаматтарының, шетелдіктер мен
азаматтығы жоқ
адамдардың
тіркеусіз (қайта тіркеусіз)
миссионерлік
қызметті
жүзеге
асыруы,
сол
сияқты
миссионерлердің
дінтану сараптамасының
оң
қорытындысын
алмас бұрын діни әдебиеттерді, діни мазмұндағы ақпараттық
материалдарды және діни мақсаттағы заттарды пайдалануы
және т.б.
Әкімшілік құқық
бұзушылық
туралы істер әкімшілік
соттардың
төрешілерімен қарастырылады, бұл жерде әкімшілік
171
құқық
бұзушылық
туралы хаттамаларды жасауға діни қызмет
саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган құқылы.
24-
бап. Өтпелі ережелер
1.
Діни бірлестіктер осы Заң
қолданысқа енгізілген
күннен бастап бір жылдың
ішінде осы Заңның
талаптарына
сәйкес өздерінің
құрылтай құжаттарына тиісті өзгерістер
енгізуге міндетті. Сонымен бір мезгілде тіркеуші органға
діни бірлестіктің
мәртебесін растайтын құжаттар табыс
етіледі.
2.
Діни
мүдделері
мен
қажеттіліктерін
қанағаттандырумен
айналысатын
және
осы
Заң
қолданысқа енгізілгенге дейін діни бірлестіктен басқа
өзгеше ұйымдық
-
құқықтық
нысанда құрылған заңды
тұлғалар осы Заң
қолданысқа енгізілген күннен бастап бір
жылдың
ішінде өздерінің
құрылтай құжаттарына тиісті
өзгерістер енгізуге міндетті.
3.
Көрсетілген мерзім өткеннен кейін өздерінің
құрылтай
құжаттарын осы Заңның
талаптарына сәйкес келтірмеген
заңды тұлғалар діни бірлестіктерді мемлекеттік тіркеуді
жүзеге асыратын органның
жүгінуі бойынша сот тәртібімен
таратылады.
Қазақстан Республикасының
«Діни қызмет және діни
бірлестіктер туралы» Заңы 2011 жылдың
15
қазанында кезеңді
баспа шығарылымдарында басып шығарылды. Заңның
25-
бабына сәйкес, ол алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізілетіндігін
ескерсек, оның
қолданысқа енгізілу күні 2011 жылдың
25
қазаны болып табылады.
Осыған
байланысты,
24
-
баптың
1-
тармағы
діни
бірлестіктердің
2012 жылдың
24
қазанына дейін
осы
Заңның
талаптарына
сәйкес
өздерінің
құрылтай
құжаттарына тиісті өзгерістер енгізуге міндетті екендігін
білдіреді.
Осы Заңға сәйкес, діни бірлестіктің
атауы ұстанатын діні
мен мәртебесін қамтуға тиіс.
Заңды
тұлға
атауының
өзгеруі
кезінде
Қазақстан
Республикасы Азаматтық
кодексінің
42-
бабы 6
-
тармағы 2)
тармақшасына сәйкес заңды тұлғалар қайта тіркеуден өтуі тиіс
және демек, жарғыға Қазақстан Республикасының
«Заңды
тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен
өкілдіктерді
есептік тіркеу туралы» Заңында және Қазақстан
172
Республикасы
Әділет
министрінің
«Заңды
тұлғаларды
мемлекеттік
тіркеу
және
филиалдар
мен
өкілдіктерді
есептік
тіркеу
жөніндегі
нұсқаулықты
бекіту
туралы» 2007 жылғы 12 сәуірдегі № 112 бұйрығында
белгіленген тәртіппен өзгертулер енгізіледі.
Осы баптың
2-
тармағы діни мүдделері мен қажеттіліктерін
қанағаттандырумен айналысатын және осы Заң
қолданысқа
енгізілгенге дейін діни бірлестіктен басқа өзгеше ұйымдастыру
-
құқықтық
нысанда құрылған заңды тұлғалардың
өздерінің
құрылтай құжаттарына тиісті өзгерістер енгізуге міндетін
белгілейді.
Осы баптың
3-
тармағында өз құрылтай құжаттарын осы
Заңның
талаптарына сәйкес келтірмеген ұйымдар әділет
органдарының
жүгінуі бойынша сот тәртібімен таратылады деп
айтылған.
25-
бап. Қорытынды ережелер
1. Осы Заң
алғашқы ресми жарияланғанынан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізіледі.
2. «Діни
сенім бостандығы және діни бірлестіктер
туралы»
1992
жылғы
15
қаңтардағы
Қазақстан
Республикасы
Заңының
(
Қазақстан
Республикасы
Жоғарғы
Кеңесінің
Жаршысы,
1992 ж.,
№ 4, 84
-
құжат;
1995 ж., № 20, 120, 121
-
құжаттар; Қазақстан Республикасы
Парламентінің
Жаршысы, 1997 ж., № 13
-14, 205-
құжат; 2004
ж., № 23, 142
-
құжат; 2005 ж., № 5, 5
-
құжат; № 13, 53
-
құжат;
2007 ж., № 9, 67
-
құжат; 2011 ж., № 11, 102
-
құжат) күші
жойылды деп танылсын.
Заң
2011 жылдың
15
қазанында «Егемен Қазақстан» және
«Казахстанская правда» ресми мерзімді баспаларда, сондай
-
ақ
Парламент Жаршысында жарық
көрді. «Нормативтік құқықтық
актілер туралы» Заңның
36-
бабы 2
-
тармағына сәйкес Қазақстан
Республикасының
заңнамалық
актілері егер актілердің
өзінде
немесе оларды қолданысқа енгізу туралы актілерде басқа
мерзімдер көрсетілмесе, алғашқы ресми жарияланғаннан кейін
күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізіледі.
Сөйтіп, осы Заң
2011 жылдың
25
қазанынан бастап
қолданысқа енгізілді.
173
ҚОРЫТЫНДЫ
Аталған түсініктемеде діни бірлестіктер мен мемлекеттік
органдардың
қызметінің
тәжірибесінде аса жиі кездесетін
проблемалар мен мәселелер баяндалды.
Заңның
мазмұнын талдау оның
қоғамдық
және діни
мүдделердің
теңгерімін қолдауға бағытталғандығын көрсетті.
Бұдан алдын қолданыста болған «Діни сенім бостандығы және
діни
бірлестіктер
туралы»
Заңның
ережелерімен
салыстырғанда құқықтық
нормалардың
өзгеруі Қазақстан
Республикасының
заңнамасын жетілдіруге бағытталған. Бұл –
дін,
мемлекеттік
-
конфессиялық
қатынастар
және
конфессияаралық
қатынастар
саласындағы
қоғамдық
қатынастарды нормативтік құқықтық
реттеудің
тиімділігін
арттыруға ықпал етеді.
Заңның
идеологиясы
діни
бостандық
саласындағы
мемлекеттік саясаттың
үш маңызды қағидаттарына –
бейтараптық, төзімділік және тең
құқылыққа негізделеді. Және
де діни бірлестіктердің
ішкі жұмыстарына араласпауын
ұйғаратын мемлекеттің
бейтараптығы қағидаты басым орынға
ие. Төзімділік қағидаты барлық
діни сенімдерге құрметпен
қарау, барлық
діни нанымды ұстанушыларға төзімділік
танытуды білдіреді. Тең
құқылық
қағидаты барлық
діни
бірлестіктер мен түрлі конфесия өкілдерінің
заң
алдында
теңдігін білдіреді. Заң
зорлыққа, конституциялық
құрылысты
құлатуға шақыратын, өзге түрде қолданыстағы заңнаманы
бұзатын кез келген діни бірлестіктің
қызмет етуі жолында қатаң
бөгет қояды.
Түсініктеме түрлі діни сенім бағытындағы барлық
діни
бірлестіктерге бірыңғай құқықтық
тұрғы ұстанымынан құрылды.
Іс жүзінде діни бірлестіктердің
көптүрлілігі, олардың
заңдық
терминологиямен және құқықтық
нормалармен келістіруі қиын
ішкі
ұйымдастыруының,
дәстүрлері
мен
ережелерінің
ерекшелігін ескеру қажет екенін атап өту керек. Бұл, мысалы
діни ережелерді тіркеу мен олардың
жарғылық
құжаттарына
сараптама жүргізуге қатысты болуы мүмкін. Діни сенімге
қатыстылығын көрсету, діни қызмет пен жоралардың, басқару
құрылымының
сипаттамасымен байланысты қиындықтар тууы
мүмкін. Сондықтан құқықты қолдану тәжірибесінде белгілі
қиындықтар мен әртүрліліктер туындауы мүмкін, бұл діни
бірлестіктерге сараланған тұрғыдан қарау қажеттігіні тағы да
дәлелдейді.
174
Соңында «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы»
Заңның
қолданысқа енгізілуі оң
құқықтық
салдарға ие болады.
Заңда мемлекеттік
-
конфессиялық
қатынастар саласында
заңнаманы жетілдіруге кешенді тұрғыдан қарауға мүмкіндік
беретін нормаларды қамтылған. Оның
ішінде, заң
діни
бірлестіктерді тіркеу, қайта құру және тарату механизмдерін
айқын
анықтайды,
бұл
мемлекеттік
-
конфессиялық
қатынастарды ары қарай жетілдіруге ықпал етеді. Қазақстанда
демократиялық
және
зайырлы
құндылықтарды
дамыту
жағдайында қабылданған нормалар ар
-
ождан бостандығы мен
діни сенім бостандығы саласында адамның
құқықтары мен
бостандығын қорғау кепілдігін күшейтуге мүмкінік береді.
Дін мәселелері бойынша заңнамалық
және нормативтік
құқықтық
базаны жетілдіру жұмысы Конституция мен
заңнаманың
талаптарына сәйкес жалғастырылатын болады.
«Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Заңның
талаптарын іске асыру мақсатында мынадай құқықтық
актілер
қабылданды:
-
«Дінтану сараптамасын жүргізу қағидаларын бекіту және
Қазақстан Республикасы Үкіметінің
кейбір шешімдерін күші
жойылған деп тану туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің
2012 жылғы 7 ақпандағы № 209 Қаулысы;
-
«Ғибадат үйлерiн, ғимараттарды және өзге де мүлiктi
дiни бiрлестiктерге беру тәртiбi туралы ереженi бекiту жайында»
Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң
1993 жылғы
14 желтоқсандағы № 1247 қаулысының
күшi жойылды деп
тану туралы Қазақстан Республикасы Үкiметiн
i
ң
2012 жылғы 7
ақпандағы № 210 Қаулысы;
-
«Миссионерлiк қызметтi жүзеге асыратын тұлғаларды
тiркеудi және қайта тiркеудi жүргiзу» мемлекеттiк қызмет
стандартын бекiту және «Жеке және заңды тұлғаларға
көрсетiлетiн мемлекеттiк қызметтердiң
тiзiлiмiн бекiту
туралы»
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2010 жылғы 20 шiлдедегi №
745
қаулысына өзгерiс енгiзу туралы Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң
2012 жылғы 7 ақпандағы № 211 Қаулысы.
Заңды қабылдағаннан кейін барлық
діни бірлестіктерді
қайта тіркеу басталды. Мемлекеттік органдардың
өзара іс
-
қимылын реттеу үшін діни бірлестіктерді тіркеу (қайта тіркеу)
барысында Әділет министрі мен Агенттік төрағасы арасында
«Діни бірлестіктерді тіркеу (қайта тіркеу) мәселелері бойынша
Агенттік және Әділет органдарының
өзара байланыс тәртібін
бекіту туралы» Бірлескен бұйрыққа қол қойылды.
175
Қосымша дін саласындағы қатынастарды құқықтық
негіздер
мен реттеу механизмдерін анықтайтын бірқатар мемлекеттік
стандарттар дайындалып, қазіргі уақытта келісу процесінде.
Бұл:
-
«Республика аумағындағы шетелдiк дiни бiрлестiктердiң
қызметiн,
шетелдiк
дiни
орталықтардың
Қазақстан
Республикасындағы
дiни
бiрлестiктер
басшыларын
тағайындауын келiсу»;
-
«Дін қызметі саласындағы құзыретті органмен келісу
бойынша ғибадат үйлерін (ғимараттарын) салу және олардың
орналасатын жерін анықтау, сондай
-
ақ
үйлерді (ғимараттарды)
ғибадат
үйлері
(ғимараттары)
етіп
қайта
бейіндеу
(функционалдық
мақсатын өзгерту) туралы шешімдер беру».
Жергілікті атқарушы органдардың
Заңның
нормаларын іске
асыруына
бағытталған
бірқатар
нормативтік
актілер
дайындалуда.
Жалпы, Заңды қолдану үшін, оның
ішінде жаңа заңнама
жағдайында діни бірлестіктердің
толыққанды қызметі үшін
қажетті құқықтық
негіз жасалған.
Қазақстан Республикасының
«Діни қызмет және діни
бірлестіктер туралы» Заңын сауатты және жүйелі іске асыру
республикадағы діни ахуалдың
күйіне ғана емес, сонымен қоса
жалпы қазақстандық
қоғамның
дамуына да оң
әсер етуі мүмкін.
Дін саласындағы қатынастарды реттейтін нормативтік
құқықтық
базаны ары қарай жетілдіру процесінде төзімділік, ар
-
ождан және діни сенім бостандығы қағидаттарын іске асыруға,
сондай
-
ақ
мемлекет пен діни бірлестіктердің
әрі қарайғы
ынтымақтастығына ықпал ететін жаңартулар енгізілуі мүмкін.
176
Қосымша 3
ҚР Үкіметі мен ҚР Дін істері агенттігінің
нормативтік
-
құқықтық
актілерінің
тізімі
Агенттік Заң
қабылдағаннан кейін барлығы 19 заңға
қосымша актілер жасалды және қабылданды, олардың
ішінде
12-
сі күшіне енді, сонымен қатар Үкіметтің
қолданыстағы 4
Қаулысы, таяу арада іс жүзінде енгізілетін Үкіметтің
2
Қаулысы
(діни қызмет саласындағы мемлекеттік қызмет көрсету
стандарттарын бекіту туралы, сонымен бірге діни маңыздағы
заттардың
белгілері мен тізімін бекіту туралы) және Агенттіктің
қолданыстағы 5 бұйрығы мен таяу уақытта іс жүзінде енгізілетін
1 бұйрық
(діни қызмет саласындағы мемлекеттік қызметтердің
тәртібін бекіту туралы).
*****
Қазақстан Республикасының
Үкіметінің
қаулылары:
1.
«Дiни бiрлестiктермен байланыстар жөнiндегi Кеңестi құру
туралы» Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2000 жылдың
6
мамырындағы №683 қаулысы;
2.
«ҚР Yкiметi жанындағы Дiни бiрлестiктермен байланыстар
жөнiндегi кеңестiң
ережесi мен құрамын бекiту туралы» ҚР
Үкiметiнiң
2000 жылғы 27 шiлдедегі №1140 қаулысы;
3.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2011 жылғы 1
тамыздағы № 888 «Қазақстан Республикасы Дiн iстерi
агенттiгiнiң
мәселелерi» қаулысы;
4.
«Дiнтану сараптамасын жүргiзу ережелерін бекiту және
Қазақстан Республикасы Үкіметінің
кейбір шешімдерінің
күші
жойылды деп тану туралы» ҚР Үкiметiнiң
2012 жылғы 7
ақпандағы № 209 Қаулысы;
5.
«Діни қызмет саласындағы мемлекеттік қызмет көрсету
стандарттарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2014 жылғы 24 ақпандағы № 137
қаулысы
;
6.
«Қазақстан Республикасының
әділет органдарында
тіркелген діни бірлестіктер әкелетін, қосылған құн салығынан
босатылатын діни мақсаттағы заттардың
тізбесін және оларды
іріктеу критерийлерін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2014 жылғы 14 сәуірдегі № 352 қаулысы.
*****
177
Достарыңызбен бөлісу: |