АҚМОЛА ОБЛЫСЫ ЖАҒДАЙЫНДА ОРТАША ЕРТЕ ПІСЕТІН ЖАЗДЫҚ

9 
құрғақшылығына қатты әсер етеді. Осыған байланысты қоршаған ортаның стресстік 
факторларына жақсы төтеп бере алатын ерте пісетін жаздық жұмсақ бидай сорттарынсоның 
ішінде Қазақстан селекциясының сорттарын экологиялық сынудан өткізіп, өндіріске енгізу 
қажет [1; 32-36 Б.]. 
Ауыл шаруашылығы өндірісінің басты міндеті осы құнды дақылдың жоғары және 
тұрақты өнімділігіне қол жеткізу, өнім сапасын арттыру, оның алуан түрлілігін кеңейту, 
халықтың азық-түлік қажеттіліктерін барынша толық қамтамасыз ету болып қала береді. 
Сондықтан, климаттық-жағдайлардың әр түрлі болуына байланысты жоғары сапалы 
өнімдермен тұрақты өнімділікті қамтамасыз ететін жаздық жұмсақ бидайдың сорттарын 
таңдау өзекті мәселе болып табылады [2; 3-5 Б.]. 
Мақсаты:
Ақмола облысы жағдайында орташа ерте пісетін жаздық жұмсақ бидай 
линияларының вегетациялық кезеңінің тыңайтқыштардың әртүрлі мөлшерінің әсерін анықтау. 
Міндеттері:
Жаздық жұмсақ бидайдың орташа ерте мерзімде пісетін линияларын жан-
жақты зерттеу мақсатында келесі бақылаулар мен есептеулер тәжірибе ісінің әдістемесі 
талаптарына сәйкес және өсімдік шаруашылығы БӨҒЗИ әдістемесі бойынша анықталды: 

Тыңайтқыш мөлшерінің жаздық жұмсақ бидай линияларына кезеңаралығы мен 
вегетациялық кезеңдердің ұзақтығына әсері
Зерттеу объектісі
ретінде Қазақстанның әртүрлі ғылыми зерттеу институттарында 
шығарылған 9 орташа ерте пісетін жаздық жұмсақ бидай линиялары және стандарт ретінде 
Омская 35 
аудандастырылған сорты қолданылды. 
Әдістеме.
Тәжірибе 2022 жылы сүрі жер ауыспалы егісінде Шағалалы тәжірибе-
өндірістік шаруашылығы танабында қойылды. Мөлдектің жалпы ауданы 25м
2
, 4 қайталаным. 
Себу мерзімі мамырдың 22-23 күндері, себу әдісі: қатар, аралығы 22,8 см, себу нормасы 300 
ө.т./м
2
, егу тереңдігі 6 см. Себу үшін СЗС-2,1 сепкіші қолданылды. 
Тәжірибе 2 факторлы: А факторы – жаздық жұмсақ бидайдың орташа ерте пісетін 
линиялар, В факторы – минералды тыңайтқыштардың мөлшері. 
Минералдық тыңайтқыштар (суперфосфат, аммиак селитрасы) толық мөлшері (N
94
P
103, 
N
273
P
224
) қолданылды. Тәжірибеде жүргізілген агротехника жұмысы аймаққа бағытталған 
жалпы қабылданған әдістемеге сәйкес өткізілді. Вегетация кезеңінде қос жарнақты және 
даражарнақты арамшөптеріне қарсы гербицидтерімен өңдеу жұмыстары жүргізілді. 
Фенологиялық бақылаулар – жаздық жұмсақ бидай сорттарының вегетациялық 
мерзімінің әр фазасы бақыланды, фазааралық ұзақтығы БРӨШИ (1981) әдістемесі бойынша 
анықталды. Сонымен қатар әр фазаның басталу уақыты және ұзақтығы мен аяқталу уақыты 
көзбен анықталды [3; 95-98 Б.]. 
2021 жылы жүргізілген ғылыми-практикалық зерттеулерде ол құрғақшылықпен 
сипатталды, әсіресе-бұл өсу мен дамудың маңызды кезеңдерінде ГТК – 0,4 байқалды. 
Фазааралық кезеңдерде қажетті жауын-шашынның болмауына байланысты өркендер - 
өркендер қысқарып, өркендеу кезеңінің фазааралық кезеңінің күндері толық пісу ұлғайды. 
Сондай-ақ, 2021 жылы өте қатты құрғақшылық болғанын атап өткен жөн. 
Вегетациялық кезеңінде ГТК=0,2...0,12 аралығында болды, фазааралық кезеңі мен 
вегетациялық кезеңінде зерттеу нұсқаларында айырмашылық байқалған жоқ.
Орташа ерте пісетін топтағы көктеу – масақтану фазааралық кезеңі маусым айында 
ГТК=0,5, орташа көпжылдық – 08 көрсетті. Тыңайтқышсыз нұсқада орташа топ бойынша және 
Омская 35 стандартында 37 күнді құрады. Барлығынан ерте Эритросперум 738 линиясында 35 
күн және Лютесценс 1148 сп2/09, Лютесценс 857 сп2/05, Лютесценс 1206 сп 2/19 36 күнде өтті. 
Лютесценс 783 сп2/07, Лютесценс 821 сп2/08 линияларында 39 күнді құрап фазааралық кезеңі 
ұзағырақ болды. 
Кесте 1 - Жаздық жұмсақ бидайдың орташа ерте пісетін линияларының фазааралық 
және вегетациялық мерзімдерінің ұзақтығы, орташа 2021-2022 ж.
Жыл 
Сорт, генотип 
Фазааралық мерзімі, күн 
Вегетациялық 
мерзімі, күн 

10 
егін 
көгі 
- 
масақтану 
масақтану - 
пісу 
2021 
Бақылау (т/з) 
37 
40 
77 
N
94
P
103
37 
40 
77 
N
273
P
224
37 
40 
77 
2022 
Бақылау (т/з) 
49 
36 
85 
N
94
P
103
51

жүктеу/скачать 19,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: