АСТЫҚ ҚАБЫЛДАУ КӘСІПОРЫНДАРЫНДА АСТЫҚ КЕПТІРУ

466 
Көбінесе қыздырылған ауамен конвективті кептіру қолданылады [1].
Астық кептіргіштердің түрлері: шахталық, дірілді, барабанды, камералы, 
рециркуляциялық[1]. 
Конвективті кептіргіштер қыздырылған ауаны кептіру агенті ретінде қолданумен 
сипатталады. Олардың дизайны ауадан астыққа жылу беруді, ауаның ылғалды сіңіруін және 
оны кептіру камерасынан шығаруды қамтамасыз етеді. Кептіру кезінде отынның жану 
өнімдері қолданылатын кептіргіштер де бар. Олар кептіру үшін ауамен араласады. Газ әдетте 
отын ретінде қолданылады. Астықтан өтіп, жану өнімдері газ қыздырғышын дұрыс орнатқан 
кезде теріс әсер етпейді. Жеткілікті үлкен астық кептіргіштердің жұмысы үшін табиғи газды 
ғана емес, сұйық отынды да қолдануға болады. Сұйық отынмен жұмыс істейтін 
кептіргіштердің дизайнында жылу алмастырғыш бар. Ол таза ауаны беру үшін қызмет етеді 
[1]. 
Кептірудің конвективті әдісі астыққа жылу берудің барлық әдістерінің ішінде ең 
бәсекеге қабілетті болып қала береді. Бұл жағдайда сұйық отын немесе газ қолданылады. 
Бүгінгі таңда инфрақызыл сәулеленуді қолдануға тырысады, бірақ мұндай астық 
кептіргіштерін жаппай қолдануға әлі алыс. Кептіру процесі астық сапасына әсер етеді. Ұнның 
пісіру сапасы төмендеуі мүмкін[1]. 
Шахталы астық кептіргіштері бірдей сыйымдылығы мен тік нориясы бар екі шахтадан 
тұрады. Әдетте олар тұрақты негізге орнатылады. Жұмыс принципі қарапайым. Өз 
салмағының әсерінен астық кептіргіштен өтеді. Ыстық ауаны беру төменнен жоғары қарай 
жүзеге асырылады. Кептіруден кейін астық арнайы салқындату камераларына жіберіледі. 
Шахта кептіргіштері 8 және 16 тонна астық партияларына арналған. Азық-түлік және 
тұқымдық астық үшін кептіру режимдері әртүрлі. Осылайша, азық-түліктік астықты кептіру 
кезінде бір цикл ішінде 5-6% ылғал жойылады және өнімділігі 8-16 тонна/сағ құрайды, ал 
тұқымдық астықта өнімділігі 4-8 тонна/сағ болған кезде 3-4% ылғал жойылады. Шахталық 
кептіргіштерде Астықты кептіру үшін тұтануды болдырмау үшін сабан мен қауыздан алдын 
ала тазарту қажет[1]. 
Барабанды кептіргіштер өнімділігі және бір циклдағы ылғалды жою бойынша (5-6% 
азық-түлік дәні және 3-4% тұқым) шахтадан кем түспейді. Кептіргіштің негізгі құрылымдық 
элементтері: пеш, барабан, салқындату камерасы. Барабан осі металл плиталармен 
жабдықталған. Олар астықты көлденең спираль бойымен қозғалтады. Барабан кептіргіштері 
ықшам. Осының арқасында олар оңай тасымалданады. Бірақ, соған қарамастан, олар көбінесе 
стационарлық ретінде қолданылады[1]. 
Камералық кептіргіштер алады елеулі ауданы. Астықты беру механикалық тәсілмен 
жүзеге асырылады. Осы типтегі кептіргіштерде түтік бар. Олар перфорацияланған едені бар 
екі камерадан тұрады. Астық 80 см аспайтын қабатқа құйылады, әйтпесе астық нашар кебуі 
мүмкін. Кептіру процесі астықты ауамен үрлеуден тұрады, оны аздап жылытуға болады. 
Бірінші қабат кептіргішке, содан кейін екіншісі кептірілгеннен кейін жүктеледі. Және олай 
бұдан әрі. Сүрлемді астықпен толық толтырғанға дейін. Сүрлемді астықпен толтыру және 
қалыңдығы бірдей қабатты алып тастау үшін арнайы жабдық бар. Ылғалды біркелкі кетіру 
үшін кептіргіште кептіру кезінде астықты араластыруға арналған бұрандалар бар. Ылғал 
астықтың құрғақ күйіне дейін бір тиеуден кейін жойылады [1]. 
Қайта өңделетін (рециркуляциялық) астық кептіргіштер құрылымдық жағынан шахтаға 
ұқсас. Бірақ олардың айтарлықтай айырмашылықтары бар. Бұл кептіргіштерде шахтаға 
жоғарыдан берілетін астық бірнеше секунд ішінде қызады және өз салмағының әсерінен 
шахтаның түбіне түседі. Мұнда астықтың бір бөлігі сақтауға жіберіледі, ал бір бөлігі басқа 
шахтаға жіберіледі, онда қазірдің өзінде қыздырылған құрғақ астық жаңадан келген 
шикізатпен араластырылады. Нәтижесінде астық дереу жартылай кептіріледі. Содан кейін ол 
кептіру үшін бірінші шахтаға жіберіледі. Құрғақ және дымқыл астықты араластыру процесі 
кездейсоқ емес. Бұл отынды үнемдеуге мүмкіндік береді. Мұндай кептіргіштер азық-түлік 
астыққа арналған. Олардың өнімділігі үлкен және сағатына 70 тоннаға жетуі мүмкін[1]. 

467 
1 кестеде төрт астық қабылдау кәсіпорындарының пайдаланатын астық кептіру 
жабдықтарының түрлері, отын түрлері және тұтыну көлемі көрсетілген.
Кесте 1 - Астық қабылдау кәсіпорындарында астық кептіру жабдығымен отын тұтыну көлемі 
Кәсіпорын 
Астық кептіру 
жабдығының түрі
Отын түрі 
Отын тұтыну 
көлемі, тонна 
«Айыртау элеваторы» 
ЖШС 
ДСП-32 
дизель 
875,477 
Целинная - 50 
пеш 
707,403 
«Достық элеваторы» ЖШС 
Астық кептіру комплексі 
сұйытылған 
газ 
295,0 
ДСП-32 
дизель
286,0 
Целинная - 50 
пеш 
410,682 
«Арша - 2» ЖШС 
Астық кептіру комплексі 
дизель 
568,47 
«Алтын Дән» ЖШС 
ДСП-32 
дизель 
727,41 
ДСП-24 
дизель 
Целинная - 30 
пеш 
194,966 
Зерттеу нәтижесінде қарастырылған астық қабылдау кәсіпорындарында астық кептіру 
қондырғыларының жұмысы кезінде парниктік газдардың ең көп жиынтық шығарындылары 
жылына 3082,82 тоннаны құрады (кесте 2). 
Кесте 2 - Астық қабылдау кәсіпорындарында астық кептіру жабдығынан парниктік газдар 
шығарындылары 
Кәсіпорын 
Астық 
кептіру 
жабдығының 
түрі
Көміртек диоксиді 
шығарындыларының 
көлемі, тонна 
Метан 
шығарындыларының 
көлемі, тонна 
Азот шала тотығы 
шығарындыларының 
көлемі, тонна 
«Айыртау 
элеваторы» 
ЖШС 
ДСП-32 
2759,1929 
0,007533 
0,015065 
Целинная - 
50 
2238,81 
0,006019 
0,012037 
«Достық 
элеваторы» 
ЖШС 
Астық 
кептіргіштер 
3082,735 
0,018209 
0,066208 
«Арша -2» 
ЖШС 
Астық 
кептіру 
комплексі 
1792, 625 
0,00489 
0,00978 
«Алтын 
Дән» 
ЖШС 
ДСП-32 
2293,557 
0,0626 
0,0125 
ДСП-24 
Целинная - 
30 
617,074 
0,00166 
0,0332 
Сонымен қатар шығарындылардың жалпы көрсеткішіне отын түрі, жабдық түрі, 
кәсіпорынның қуаты және т. б. сияқты әртүрлі факторлар әсер етеді деп айтуға болады. 
Әдебиет 

468 
1.
Сушка зерна. Виды зерносушилок. Интернет – источник: 
https://www.prosushka.ru/150-
sushka-zerna-vidy-zernosushilok.html
 (дата обращения: 05.04.2022 г.) 
2.
https://pk.uchet.kz/c/bin/010640000260/
 (дата обращения: 05.04.2022 г.) 

жүктеу/скачать 19,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: