Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының Қауымдастығы с. Қ. Тұртабаев
Жасуша – тірі ағзаның құрылымдық бірлігі
жүктеу/скачать 1,75 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1.1. Жасуша – тірі ағзаның құрылымдық бірлігі
Барлық тірі ағзалар жасушалардан тұрады. Бұл пікірді 1838 жылы М. Шлейден жəне Т. Шванн постулат түрінде дəлелдеді. Тірі ағза жасушаларында барлық химиялық процестер жүріп жа- тады. Жасушаның қызметін фабрика қызметіне теңеуге болады. Құрылысы мен атқаратын қызметіне қарай жасушаларды екі класқа бөледі. Құрылысы қарапайым болатын жасушалар про- кариоттар, олардың негізгі қасиеттерін бактериялар мысалынан қарауға болады. Бұлардың құрылысы қарапайым, кіші өлшемді. Бактериялар қажетті энергияны қоршаған ортадан алады жəне бұлар үшін энергияның қайнар көзі – глюкоза. Жасушалардың екінші класы – эукариоттық жасушалар. Бұ лардың мөлшері прокариоттардан 10-15 есе үлкен болады. Эукариоттардың жасушаларында түрлі функция атқаратын орга- неллалар бар: ядро, митохондриялар, пероксисомалар, лизосома- лар, Гольджи аппараты, цитоплазма, эндоплазмалық тор, рибосо- малар, хлоропластар, биологиялық мембраналар. Жасушалардың барлығы қабықшамен – жарғақшамен қап- талған. Жарғақшаның белокты қабаты амин қышқылдардың, көмірсулардың жəне жасушадағы өзге де заттардың сыртқы жəне ішке тасымалдануын қамтамасыз етеді. Цитоплазма - барлық жасушаларда болатын сұйық зат. Ядро дегеніміз – бұл жарғақшалы органелла. Оның ішінде ядрошырын сөлі – кариоплазма болады. Ядрошырын сөлінің ішінде ядрошық жəне ДНҚ-дан құралатын хромосомалар жүзіп |