Төтенше жағдай аймағында зардап шеккендермен қарым-қатынас

31 
Ұлыбританияның Корольдік шыңдарынан суға түсірілген "Титаник" 
Атлантика арқылы өзінің алғашқы жүзуіне кетіп, қайтып оралмаған.Кеме 1912 
жылдың 15 сәуіріне 14-тен түнге айсбергпен соқтығысқан және Атлантиканың 
Солтүстік суларында суға батқан.Жүздеген адамның өмірін қиған 
индустриалды ғасырдың басында бұрын-соңды болмаған апат әлемді дүр 
сілкіндірді.
1986 жылы 26-сәуірде Украина аумағында орналасқан Чернобыль АЭС-
ның төртінші энергоблогы (ол кезде Украина КСР) жойылды. Қирату 
жарылғыш болды, реактор толығымен жойылды, қоршаған ортаға көптеген 
радиобелсенді заттар тасталды. Ластанған жерлерден 200 мыңға жуық адам 
эвакуацияланды. Қайғылы оқиғаның құрбандарын тек апаттан кейін қайтыс 
болған азаматтар ғана емес, сонымен қатар қауіп туралы білместен, мамыр 
күніне арналған демонстрацияға барған тұрғындар да қарастыруға болады.
Луговоедағы жер сілкінісі 2003 жылы 23-мамырда жергілікті уақытпен 01 
сағат 12 минутта сол жерде болды. Қатты қирау аймағында халқы 38 мыңнан 
асатын 18 елді мекен болды. Жер сілкінісі салдарынан 29 адам жарақат алды, 
оның ішінде 3 - қайтыс болды, 10 адам түрлі дәрежедегі жарақаттармен 
ауруханаға жеткізілді, 16 адамға медициналық көмек көрсетілді. 20 900 адам 
баспанасыз қалды (2.4-сурет).
Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар, қарулы 
қақтығыстар, террористік актілер психикаға әсер етеді және әсердің пайда 
болуына ықпал етеді және оқиғаларға тікелей қатысушылардың арасында ғана 
емес, сонымен бірге бұқаралық ақпарат құралдарының (БАҚ) арқасында осы 
оқиғаларға жанама қатысушы болатын бақылаушылар үшін де маңызды. 
Бұқаралық ақпарат құралдары оқиғаларды нақты көрсететіндіктен, адамдар 
оларға түсіп, тікелей куәгер болулары керек.
2.4сурет -Луговой жер сілкінісінен кейін қираған ғимараттар

32 
Адам психикасына теріс әсер тек жоғарыда аталған оқиғалармен ғана 
емес. Заманауи технологиялық прогресс және жоғары жауапкершілікті және 
шоғырлануды қажет ететін жоғары қауіпті кәсіптердің түрлері адамдардың 
психикалық денсаулығына да әсер етеді.
Төтенше 
жағдайлардағы 
тәжірибесі 
бар 
құтқарушылар 
мен 
өртсөндіруші зардап шеккендермен дұрыс қарым-қатынас апатлық-құтқару 
жұмыстарын жүргізуге көмектеседі, сонымен қатар маманға оң әсер етеді. 
Дұрыс байланыс және байланыс көптеген жағымсыз салдардың алдын алуға 
көмектеседі. Бірақ,зардап шеккендермен байланыс орнатуды қиындата алатын 
жағдайда болуы мүмкін екенін ұмытпаңыз.
Адамдармен эмоциялық шиеленісті сезінетіндіктен, қарым-қатынас 
орнату қиынға соғуы мүмкін. Сізге көмектесу үшін мұнда екеніңізді адамға 
түсіндіруіңіз керек. Бірақ зардап шеккендермен жеке қарым-қатынас жасау 
қажет болған жағдайлар да кездеседі.
2.4.-кестесінде зардап шеккендермен жұмыс жасау кезіндегі төтенше 
жағдайлар қызметінің қызметкерлеріне арналған ережелер жинақталған. 
2.4-кесте 
Құтқару қызметінің қызметкерлері үшін ереже 
р/р 
Әрекеттер 
Сипаттамасы 
1. 
Зардап шегушіге сіздің 
жанында 
екеніңізді 
және құтқару шаралары 
қазірдің 
өзінде 
жүргізіліп 
жатқандығын 
хабарлаңыз. 
Зардап шегуші бұл жағдайда оның жалғыз емес екенін 
сезінуі керек. Зардап шегушіге барып, мысалы: «жедел 
жәрдем келгенше мен сізбен бірге боламын» деп айтыңыз. 
Зардап шегушіге не болып жатқандығы туралы хабарлау 
керек: «Жедел жәрдем келе жатыр». 
2. 
Көзді 
жұмып 
құрбанның өзге ойдан 
арылуға тырыссын. 
Қызықты көріністер дағдарыс жағдайындағы адамға өте 
жағымсыз. Егер көрушілер кетпесе, оларға бұйрық беріңіз, 
мысалы, қызығып қарап тұрған адамдарды оқиға орнынан 
құып шығыңыз. 
3. 
Дене 
байланысын 
абайлап орнатыңыз. 
Жеңіл дене байланысы әдетте зардап шеккендерді сендіреді. 
Сондықтан зардап шегушіні қолынан немесе иығынан 
ұстаңыз. Басына немесе дененің басқа бөліктеріне тию 
ұсынылмайды. Зардап шегушімен бірдей деңгейде болыңыз. 
Медициналық көмек көрсеткен кезде де, зардап шегушімен 
тең болуға тырысыңыз. 
4. 
Сөйлеңіз 
және 
тыңдаңыз. 
Мұқият тыңдаңыз, кедергі жасамаңыз, өз міндеттеріңізді 
орындау кезінде шыдамды болыңыз. Егер зардап шегушіесін 
жоғалтса 
да, 
тыныш 
сөйлеңіз. 
Ешқандай 
ашу 
көрсетпеңізЗардап шегушіден: «Мен сізге бір нәрсе жасай 
аламын ба?» -деп сұраңыз. 
Зардап шеккендермен жұмыс жасау кезінде іс-шараларды тиімді 
жүргізуге мүмкіндік беретін бірқатар қағидатты сақтау қажет.
1-қағида. Маман өзінің эмоциялық жағдайын бақылауды жүзеге асыруы 
керек.

33 
2-қағида. Орындай алмайтын уәде берудің қажеті жоқ.
3-қағида: «Бәрі жақсы болады!» -деген сөйлемге тыйым салынған. Құрбан 
болғандарда ол агрессияны тудыруы мүмкін.
4-қағида. Сөздер: «Көмек келді!», «Мені тыңдаңыз!» ұсыныстар 
элементтерімен болуы керек.
5-қағида.Зардап шеккендермен кездейсоқ естілуі мүмкін, ақпаратты 
бақылау қажет. 

жүктеу/скачать 1,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: