ЭЛЕКТРОХИМИЯЛЫҚ ТАЛДАУ ӘДІСТЕРІ
Электрохимиялық
талдау
әдiстерiнiң
ортақ
мiнездемесi.
Классификация.
Екiншi
тек
ӛткiзгiштерiндегi
электрохимиялық
процесстер. Кернеудi омиялық құлау. Шоғырлану және кинетикалық
поляризация. Поляризацияның қисықтары. Аударылатын және қайтымсыз
электрохимиялық реакциялар. Электрохимиялық саралау әдiстерiнiң
сезгiштiк және таңдаулылығы.
Потенция ӛлшегiш әдiс.
Тӛте потенциометрия. Электрод процесстерiнiң тетiгi. Электродтардың
классификация және мiнездемесi. Индикатор электродтары және салыстыру
электродтары. (платина, вольфрам) металлдық, газды (сутектi), мембрана
индикатор электродтары. Потенциалдың ӛлшемi. Ионометрия. Ион классификация
- таңдаулы электродтар. Электродтар сұйық және қатты мембраналармен.
Таңдаулылықтың коэффициенттерi. Шыны электрод, оның құрылымы.
Потенциометрияның түзуiн практикалық қолданудың мысалдары. Шыны
электродтың қолдануы бар рНсы анықтау. Сiлтiлiк металлдардың иондарының
белсендiлiгiнiң анықтауы, галогенид - иондар.
Потенция
ӛлшегiш
титрлеу.
(индикатор)
химия
және
электрохимиялық реакциялар. Титрлеудi процесстегi потенциалдың
белсендiлiгiнiң ӛзгерiсi. Титрлеудi шектi нүктенiң табылуының әдiстерi.
Қышқылдық - негiзгi, тұнбалар, комплекстiң пайда болуы және тотығу
қалпына келтiрудiң қолдану реакциялары. Дейiн индикатор реакциялары
және баламалықтың нүктесiнiң табысынан кейiн. Индикатор электродтары.
Потенциоӛлшегiш титрлеудi практикалық қолданудың мысалдары.
Титрлеу тұзды және (су жолы - ацетон ортасы) сiрке қышқылдарына
араластыр. Қорғасынның анықтауы ферроцианид арқылы. (шолар)
10
алюминиды комплексонометрика анықтау. (II) кобальттiң анықтаулары үшiн
қолдану тотықтырғыш - қалпына келтiргiш титрлеулер, (IV) хромға
араластыр - (V) ванади, (VII) Маргандық - (V) ванади, (VII) Маргандық - (VI)
хром.
Кулон ӛлшегiш әдiсі
Теориялық
негiздер.
Фарадейдiң
заңы.
Электрдiң
санының
анықтауының әдiстерi. Тӛте кулонометрия және кулон ӛлшегiш титрлеу.
Кулон ӛлшегiш титрантаның сыртқы және iшкi генерациясы. Белсендi және
белсендi емес компоненттердiң титрлеуi. Титрлеудi шектi нүктенiң
анықтауы. Артықшылықтар және салыстырғанда басқа титриметр әдiстердiң
кулон ӛлшегiш титрлеудi әдiстiң шектеуi. Кулонометрлер.
Кулон ӛлшегiш әдiстiң практикалық қолдануының мысалдары.
Тотықтырғыштардың анықтауы Мп (VII); Се (IV); Сг (VI); V(V) iшкi
генерациямен Fe (П).
Вольтамперометрика әдiстері.
Электрохимиялық
ұяшық.
Индикатор
электродтары
және
электродтар салыстырулар. Артықшылықтар және сынап электродтың
кемшiлiктерi. Қолдану қатты электродтар. Вольтамперлiк қисықтың алу
және
мiнездемесi.
(сыйымды)
конденсаторлық,
миграциялы,
диффузиялық тоқтар. Шектi диффузиялық тоқ. Полярография - вольт
амперометрия сынап электродтың қолдануымен. Ильковичтің теңдеуi.
Теңдеу Илькович-Гейровскийдiң полярографиялық толқыны. Жарты
толқынды потенциал.
Жарты толқынды потенциалдың шама ықпал ететiн факторлар.
Тәуелдiлiк кешендi Қосудың орнықтылығының тұрақтысынанғы жарты
толқындары потенциал.
Вольтамперометрикалық спектр.
Поляризацияның облысы.
Вольт амперометрияны қазiргi бiр түрлерi: тӛте және инверсия вольт
амперометриясы, переменнотоковаявольтамперометрия,
(осциллография
)
сызықты
жазбадан
амперометрия.
Артықшылықтар және салыстырғанда классикалық полярографияны
шектеу.
Ампероөлшегiш титрлеу.
Индикатор электродтары әдiстiң мәнi.
Индикатор электродының потенциалының таңдауы. Бiр және екi индикатор
поляризациялалған электродтарымен ампероӛлшегiш титрлеу. Индикатор
электродының потенциалы және салатын кернеудi таңдау екi индикатор
электродтарының қолдануында. Титрлеудiң қисықтарының түрлерi. Тұнбалар,
комплекстiң пайда болуы, тотығу-тотықсыздану келтiрудiң қолдану
реакциялары. Вольтамперометрика әдiстердiң практикалық қолдануы және
ампероӛлшегiш титрлеудiң мысалдары. (талли, кадми, қорғасын, никел, цинк) жеке
деполяризатордың
полярограммасының
алу
және
шифрды
шешуi.
Полярографиялық спектрдi алу. Классикалық, осциллограф және вольт
амперометрияны переменнотоковой бӛлiктеу графикасының әдiсiн заттардың
шоғырландыруын анықтау және қолдануы бар қосымшалардың әдiсiмен.
Объекттердiң талдауы: балқымалар, жартылай ӛткiзгiш материалдардағы
қоспаларын анықтау. Қоршаған ортаның ластануын зерттеу. Бiр электродпен
11
ампероӛлшегiш титрлеу: қалидың ферроцианидымен цинк және натридың
тиосульфатының Медиолары, бiрлескен қатысуда қолданумен никел және
магнидiң анықтауы ЭДТА, Екi поляризациялық электродтармен ампероӛлшегiш
титрлеу: иодты натридың тиосульфаты.
ТАЛДАУДЫҢ ОПТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
Электромагниттi сәулелену спектрі, оның негiзгi мiнездемелерi және
олардың ӛрнегiнiң әдiстерi (шығаруларды толқын ұзындығы, жиiлiк,
толқындық сан, ағын, қарқын). Инфрақызылды спектр облыс кӛрнектi
ультракӛгiлдiр. Атомдардың спектрлерi. Энергетикалық ӛткелдер. Таңдаудың
ережелерi. Шығару және жұтудың заңдары. Электрондық ӛткелдердiң
ықтималдығы және желдi күйлердi ӛмiрдiң заманы. Спектрлiк сызықтардың
мiнездемесi: спектрдегi жағдай, қарқын, Полуширин. Шығарып жатқан
бӛлшектердiң саны бар қарқынының байланысы. Молекулалардың спектрлерi.
Молекулалардың толық энергиясының ұсынысы бұл сома электрондық, тербелмелi
және айналдырушы. Молекуланың электрондық деңгейлерiнiң схемалары. Негiзгi
және желдi электрондық күйлер. Молекулалық спектрлер ерекшелiктері. Заттың
агрегаттық күйiнен спектрлi түрдiң тәуелдiлiгi. Қолданылуы, аналитикалық
химиядағы молекулалардың спектрлерi. Электромагниттi сәулеленудi жұтудың
заңдары және олардың ӛрнегiнiң әдiстерi. Бугера-Ламберт-Бердiң заңы. Бұл
заңның математикалық ӛрнегi. Жұту шамаларын сипаттайтын.
Сәулелi энергияның монохроматизация әдiстері. Жарық сүзгiлер және
олардың мiнездемесi. Спектрлiк құралдардың классификациясы: күш, жарық күшi
рұқсат беретiн дисперсия. Спектрдiң әр түрлi облыстарындағы жұмыстары үшiн
қолданылатын оптикалық материалдар. Шығарудың қабылдағыштары:
фотоэмульсия, фотоэлементтер және фотокӛбейткiштер.
Жүйелi түрде
аппаратуралық бұрмалаулар.
12
ОРГАНИКАЛЫҚ ХИМИЯ
Кӛмірсутектер
Алкандар. Алкандардың зертханалық және ӛндірістік алу жолдары
(қанықпаған қосылыстарды каталитикалық гидрлеу, галогеналкандардың ӛзгеруі,
Кольбе реакциясы, олефиндерді алкилдеу, Фишера-Тропш процесі). Алкандардың
структуралық және стереохимиялық бағытталған синтездері.
Алкандардың радикалды және иондық реакцияларының селективтігі.
Алкил-радикалдардың салыстырмалы тұрақтылығы алкандарды галогендеу
реакциясының селективтігін анықтайтын факторлардың бірі.
Алкандарды галогендеу әдістері (фторлау, хлорлау, бромдау, йодтау)
Алкандарды сульфохлорлау, тотықтыру, нитрлеу және олардың механизмі.
Крегингте алкандардың радикалды және иондық жолмен ыдырауы.
Алкендер. Структуралық және геометриялық изомерлерінің салыстырмалы
тұрақтығы.
Алкендерді синтездеу. Алкандардың туындыларының элиминирлену
реакцияларындағы региоселектвтілік: Зайцев және Гофман ережелері.
Элиминирлену реакциясының механизмі және стехиометриялық ерекшеліктері.
Алкендердің қосып алу реакциялары. Галогендердің, галогенсутектердің,
судың, сутектің алкендермен электрофилді және радикалды қосылу
реакциясына түсу механизмі. Марковников ережесі. Хараштың пероксидтік
эффектісі. Алкендердің тотығу реакциялары: гидроксилденуі (Вагнер),
эпоксидтенуі (Прилежаев), кӛміртек қаңқасының КМпО
4
кӛмегімен озондану.
Алкендердің радикалдық және иондық полимеризациясы. Алкендердің
теломеризациясы. Алкендердің аллил фрагменттерінің қатысында жүретін
реакциялар.
Алкендер — органикалық химия ӛнеркәсібінің шикізаты және
органикалық синтездің объектілері (акрилонитрил мен хлорлы винилдің
синтезі).
Алкадиендер: кумулендер, қосарланған және оқшауланған диендер және
олардың салыстырмалы тұрақтығы.
Қосарланған диендердің қасиеттері: 1,2 және 1,4 жағдайдалар
реакцияларын кинетикалық және термодинамикалық бақылау. Диендік синтез
және оны қолдану.
1,4- и 1,5-диендердің спецификалық қасиеттері. Аллендердің синтезі және
олардың реакциялары: гидрлеу, изомеризация, димеризация.
Алкиндер. Ацетилендердің С-Н-қышқылдығы. Ацетиленидтер
және ацетиленнің магнийорганикалық туындылары.
Алкиндердің үштік байланысына қосылу реакцияларының регио- және
стереоселективтігі: гидрлеу, гидроборлау, галогендеу гидрогалогендеу, гидратация,
спирттермен тиолдардың қосылуы. Дильс-Альдер реакциясында алкиндер
дионофил. Ацетилендердің стереобағыттау цис- және транс-диорынбасу
реакцияларына
түсуі.
Ацетилендердің
альдегидтер
мен
кетондармен
конденсациялану реакция (Фаворский). Ацетиленнің ди-, три-, тетрамеризациясы.
Ацетиленнің винилацетаттың алкилвинилді эфирлерін, трихлорэтиленді
және басқ. синтездеуге пайдалануы.
13
Моно- және полифункционалды қосылыстар. Галогеналкандар, -алкендер
және -алкиндер. Галогентуындылардың құрылысының ерекшеліктері, оларды
синтездеудің жалпы әдістері. Әртурлі класқа жататын қосылыстарды (спирттерді,
эфирлерді, тиолдарды, тиоэфирлерді, сульфон тұздарын, роданидтерді, аминдерді,
азидтерді, нитроқосылыстарды, нитрилдерді) синтезіндегі нуклеофильді
орынбасу реакциялары. Қаныққан кӛміртек атомының жанындағы нуклеофилді
S
N
i и S
N
2 орынбасу реакцияларының жалпы механизмі. Субстраттың
структурасының, реагенттің нуклеофилдік деңгейінің, еріткіштің полярлығының,
бӛлінетін топтардың қасиеттерінің орынбасу реакциясының жылдамдығына және
механизміне әсері. S
N1
реакцияларында карбкатиондардың түзілуі.
Орынбасу және бӛліну реакцияларының конкуренциясы. Е
1
және Е
2
механизмдері және олардың стехеометриялық ерекшеліктері.
Галогеналкандардың, -алкендердің, -алкиндердің металдармен әрекеттесу
реакцияларының механизмі. Алкил-, алкенил- және аллилгалогенидтердің
магнийорганикалық қосылыстарыцның қасиеттері.
Полигалогеналкандар: дихлорэтан, хлороформ, бромоформ, тӛртхлорлы
кӛміртек углерод; оларды зертханалық зерттеулерде және ӛндірісте қолдану.
Дигалогенкарбендерді
алу
және
оларды
синтезде
қолдану,
теломеризациясы туралы түсінік.
Кӛмірсутектердің оттектік туындылары
Спирт – негіз, нуклеофилді реагент және ОН-қышқыл. Сутектік
байланыс. Спирттерді синтездеудің жалпы әдістері
Протондық қышқылдар және Льюис қышқылы - спирттердің нуклеофилді
орынбасу реакцияларында активтеуші реагенттер. Спирттердің дегидрленуі,
тотығуы және дегидратациясы. Пинаколинді және ретропинаколинді қайта
топтасу.
Бейорганикалық
қосылыстардың
эфирлері:
алкилсульфаттар,
алкилнитраттар, алкилнитриттер.
Қарапайым эфирлер. Диалкил және диалкилвинил эфирлерін синтездеудің
жалпы әдістері (альфа-галоген эфирлерінен Вильямсон әдісімен, алкендерді
алкоксимеркурлеу және демеркурлеу әдістерімен спирттерді дегидратациялау,
алкиндерден, ацетальдардан алу).
Қарапайым эфирлердің бӛлінбеген электрон жұптарының қатысуымен
жүретін реакциялар: оксонийлық тұздардың түзілуі, С-О байланыстардың үзілуі.
α-С-Н-байланыстардың гемолизі нәтижесінде жүретін реакциялар: галогендеу,
гидропероксидердің түзілуі. Эфирлердің α-галоген туындыларын органикалық
синтезде қолдану. Краун-эфирлер және оларды синтезде қолдану. Диэтил
эфирі, этиленгликоль және диэтиленгликоль эфирлері. Тетрагидрофуран және
диоксан.
α-Оксидтер, синтездеу әдістері, қасиеттері: электрофилді және
нуклеофилді реагенттермен, трифенилфосфинмен әрекеттесуі. Этиленнің оксиді
еріткіштердің (спирттердің, этаноламиндердің) ӛндірісінің шикізаты
Альдегидтер мен кетондар. Синтездеу әістері. Карбонил тобының
құрылысы, полярлығы және поляризациялануы.
Альдегидтер мен кетондардың карбонил топтарының ӛзгерулері:
бисульфитті туындыларды, циангидриндерді, гидразондарды, Шифф негіздерін,
14
оксимдерді алу. Оларды басқа класқа жататын қосылыстарды синтездеуде
қолдану. Бекманның қайта топтасу реакциясы. Альдегидтер мен кетондардың
магнийорганикалық реагенттермен әрекеттесуі – спирттерді синтездеу әдісі.
Виттиг реакциясы. Ацетальдарды, кетальдарды және олардың тиоаналогтарын
алу, Принс реакциясы.
Альдегидтер мен кетондарды спирттерге дейін тотықсыздандыру:
Тищенко реакциясы, Кижнер-Вольф әдісімен тотықсыздандыру, Меервейн -
Пондорф-Верлей–Оппенауэр
тепе-теңдігі.
Комплексті
гидридтермен
тотықсыздандыру. Кетондарды тотықсыздандырып аминдеу (катализдік әдіс және
Лейкарт әдісі). Альдегидтер мен кетондардың тотығуы.
Альдегидтер
мен
кетондардың
карбонил
топтарымен
α-С-Н-
байланыстарының реакцияларының қышқылдық-негіздік катализі. Енолдық
формалардың реакциялары: галогендеу, нитрозирлеу, тотығу, альдольдық-
кротондық конденсация. Манних реакциясы (аминметилдеу). Енаминдер, оларды
алкилдеу және ацилдеу.
Формальдегид, ацетальдегид, ацетон, олардың алу, қолдану. Лебедев және
Репе әдісімен синтездеу, изопренді Фаворский әдісімен синтездеу.
α, β-қанықпаған альдегидтер мен кетондар. Оларды синтездеу. Карбонил
тобының қос байланыспен С=С қосарласуы. Винилогия. 1,2- және 1,4-қосылу
(галогенсутектер,
спирттер,
натрий
бисульфиті,
цианды
сутек,
магнийорганикалық қосылыстар, малон эфирі, аминдер). Диендік синтез
реакцияларына қатысуы. Селективті тотығу және тотықсыздану. Акролеиннің
полимеризациясы және тотығуы.
Дикарбонил қосылыстар: глиоксаль, диацетил және оның диоксимі,
ацетилацетон
(кето-енол
таутомериясы,
металдармен
хелатты
туындылары).
Карбон қышқылдары және олардың туындылары. Карбоксил
фрагментінің құрылысы. Қышқылдардың ассоциациясы. Қышқылдардың
қышқылдық кӛрсеткіштерінің (рКа) орынбасарлардың индуктивті эффектісіне
тәуелдігі.
Карбон қышқылдарының реакциялары: тұздарды, хлорангидридтерді,
күрделі эфирлерді, азидтерді, асқын қышқылдарды алу, қышқылдарды Гелль-
Фольгард-Зелинский
бойынша
галогендеу,
қышқылдардың
пиролизі.
Қышқылдардың функционалдық топтарының гидридті тотықсыздандырғыштарға,
аммиакқа және аминдерге, магнийорганикалық қосылыстарға әсерлесуі.
Карбон қышқылдарының тұздарының қасиеттері: пиролиз, электролиз,
бесхлорлы фосформен, алкил- және ацетилгалогенидтермен әрекеттесуі, карбоксил
тобын галогенге аумастыру. Қышқылдардың амидтерін олардың тұздарынан
синтездеу.
Күрделі эфирлер. Этерификация реакциясы, механизмі. Күрделі эфирлердің
гидролизі, аммонолизі және переэтерификациясы. Күрделі-эфирлік және
ацилоиндты конденсация.
Кетендер, құрылысы, алу жолы, қасиеттері. Карбон қышқылдарының
ангидридтерімен және α, β-қанықпаған альдегидтердің қасиеттерімен
салыстыру.
Нитрилдер және амидтер, олардың ӛзара аумасуы. Нитрилдердің
алкоголизі және аммонолизі. Амидтердің (Гофман) және азидтердің (Курциус)
15
қайта топтасуы. Секстетті қайта топтасу туралы түсінік.
α, β –Қанықпаған қышқылдар: олардың синтезі, С=С-байланыс бойынша
қосылу реакциялары. Акрилонитрил, цианэтилдеу реакциясы. Акрил және
метакрил қышқылдары негізіндегі полимерлер, сәйкес мономерлердің ӛндірістік
синтезі.
Майлар және олардың құрамына кіретін қышқылдар. Майларды гидрлеу
және сабындау Сабындар.
Екі негізді қышқылдар: қымыздық, малон, янтарь қышқылдары. Олардың
химиялық қасиеттерінің ерекшеліктері, туындыларын органикалық синтезде
қолдану. Бромсукцинимид және оның қолданылуы.
Қанықпаған екі негізді қышқылдар: фумар және малеин қышқылдары,
стереохимиясы, туындылары, диендік синтезде қолданылуы.
Металлорганикалық қосылыстар. Кӛміртек-металл байланысының
түрлері (коваленттік, иондық, кӛпцентрлі, р-байланыс). Металлорганикалық
қосылыстардың қасиеттері және жалпы алу әдістері. Литий-, магний-,
цинкорганикалық қосылыстарды синтездеуге және қолдануға мысалдар
кӛрсету. Протондық (-0-Н, -S-H, N-H және т.б.) қышқылдармен, оттегімен,
галогендермен және т.б. реакциясы. Этилен
мен
ацетиленнің
полимеризациясын металлорганикалық қосылыстармен катализдеу.
Органикалық синтезде металлорганикалық қосылыстарды қолдануға
мысалдар келтіру.
Азотты қосылыстар
Нитроқосылыстар, олардың электрондық құрылысы. Синтездеу
әдістері: Мейер, Коновалов бойынша және аминдерді тотықтыру арқылы.
Нитроалкандардың С-Н-байланысының қышқылдығының жоғарлығы.
Нитрометанның димеризациясы, электрофильді реагенттермен реакциясы.
Нитротоптың тотықсыздануы.
Аминдер, және олардың электрондық құрылысы. Біріншілік,
екіншілік, үшіншілік аминдерді синтездеудің жалпы әдістері: нуклеофильді
орын басу реакциясы арқылы және нитроқосылыстардың тотықсыздандыру
арқылы алу.
Аминдердің жалпы қасиеттері: аминдер - негіздер және нуклеофильді
реагенттер. N-H-қышқылдар, бір- және қос электрон донорлары. Тӛртіншілік
аммонийлы негіздер (ТАН) және олардың тұздары. ТАН-дарды катализатор
ретінде қолдану.
ω-Диаминалкандар, олардан полиамидті талшықтар алу.
Диазоқосылыстар,
электрондық
құрылысының
ерекшеліктері.
Электрофилді реагенттермен (протондық қышқылдар, қышқылдардың
галогенангидридтері, карбонил қосылыстар) реакциясы.
Гетерофункционалды қосылыстар
Оксиқышқылдар, синтездеудің жалпы әдістері (гидролиз,
тотықтыру, тотықсыздандыру реакциялары, металлорганикалық
реагенттерді қолдану). Оксиқышқылдардың қасиеттерінің (қышқылдығы,
минерал қышқылдарға қатысы, қыздыруға қатысы) олардың құрылысынмен
байланысы. Табиғи оксиқышқылдар.
Оксоқышқылдар, синтездеудің жалпы әдістері (тотықтыру,
16
гидролиз, Кляйзен конденсациясы және т.б.). Оксоқышқылдардың және
эфирлерінің қасиеттерінің олардың құрылысына байланыстылығы. Кето-
(және альдо-) қышқылдардың сақиналы-тізбекті таутомериясы. Ацетосірке
эфирінің кето-енолдық таутомериясы. Ацетосірке эфирінің кетондық және
қышқылдық ыдырауы. О- және С-алкилдеу (еріткіштің ролі, ЖМКО
принципі). Ацетосірке эфирінің кӛмегімен синтез жүргізу.
Аминқышқылдар. α -Аминқышқылдары, олардың құрылысы, қасиеттері,
жалпы алу әдістері. Аминқышқылдарының селективті реакциялары: әрбір
функционалдық топтың қатысуымен, лактамдардың синтезі, ди-, олиго- және
полипептидердің синтезі. Ақуыз құрылысы жӛнінде түсінік. Подиамидтік
талшықтар. .
Кӛмірсулар,
олардың
табиғаттағы
ролі,
классификациясы,
номенклатурасы.
Моносахаридтер,
құрылысын
дәлелдеу
принциптері
(арабиноза, глюкоза, маннозаны мысалға алып). Сақиналы-тізбекті таутомерия.
Пиранозалар, фуранозалар, олардың құрылысын анықтау; пиранозалардың
конформациясы. Фишер мен Хеуорс формулалары. Гликозидті және жартылай
ацетальді гидроксил, олардың спецификалық қасиеттері.
Моносахаридтердің
селективті
реакциялары:
альдон
және
қант
қышқылдарына, кӛп атомды спирттерге айналуы. Маннозалардың хиральды
орталықтарының конфигурациясының ӛзгеруі: гидразондар мен озазондардың
түзілуі: С-С-байланыстың Руфф бойынша, Воля бойынша, йод қышқылының
кӛмегімен үзілуі. Кӛмірсулардың кӛміртектік тізбегін ұзарту: Килиани-Фишера
Кочетков-Дмитриев әдістері. Монозалар – биологиялық белсенді заттарды
(антибиотиктер, алкалоидтар, лейкотриендер және т.б.) алу үшін қолданылатын
хиралды синтондар
Достарыңызбен бөлісу: |