мәселесі емес, адамның парызы мен міндеттерінің мәселесі

207

адам  мәселесі  –  Фейербах  философиясындағы  басты  сұрақ. 

Сондықтан  да  ол  «философиялық  антропология»  деп  ата-

лады.  Ойшыл  Адамды  оны  тудырған  Табиғатпен  тығыз,  яғни 

психофизиологиялық  байланыста  қарастырады.  Адамды  көбінесе  рух 

ретінде  қарастыратын  алдыңғы  неміс  философтарының  көзқарастары 

оны қанағаттандырмайды. Ол адам тән ретінде – материалдық, ал ой-

лайтын  тіршілік  иесі  ретінде  –  рухани  деп  мәлімдейді.  Ол  кезде  ой-

шыл адамның табиғаттық-биологиялық жақтарына көп көңіл бөледі. 

«МЕН» – ол тек тірі тіршілік иесі ғана емес, оның денесі және ойлай 

алатын  басы  бар,  –  белгілі  бір  кеңістік  пен  уақыт  шектерінде  өмір 

сүретін тірі тәнді адам.

Адамның  маңызды  сипаттамасы  деп  Фейербах  оның  сезімділігін 

санайды.  Болмыс  пен  ойлаудың  гегельдік  теңбе-теңдігіне  ол  болмыс 

пен  сезімділіктің  теңбе-теңдігін  қарсы  қояды.  Біздің  санамыздан  тыс 

өмір сүретін материалдық әлемді ол «сезімдік болмыс» деп атайды. Ол 

табиғаттың  «өз  бетінше»  өмір  сүретін  денелері  мен  құбылыстарына 

оншалықты  назар  аудара  қоймайды,  оның  назары  адамның 

сезімдеріне  әсер  ететін,  тиісінше,  солармен  байланысты  денелер  мен 

құбылыстарға  бағытталған.  Адамның  денелілігін  (денесі  болуын)  ол 

сезімділік арқылы түсінеді. Адамға тән түйсіктер мен сезімдер – оның 

денелілігінің дәлелі. Нәтижесінде, ол «МЕН» – ол сезімді тіршілік иесі, 

олай болса, адамның денелілігі толығымен оның мәндік анықтамасына 

кіруге  тиіс.  Егер  Табиғат  өзінің  меншікті  болмысынан  өзін  ажырата 

алмаса, онда адам – өзін ерекшелей алатын тіршілік иесі болып табы-

лады.

Адамды  осылай  түсінуден  қандай  гносеологиялық  (танымдық) 

қорытынды  жасауға  болады?  Фейербах  бойынша,  қоршаған  дүниені 

танып білу заттарды сезу, қабылдау және пайымдап қарау арқылы іске 

асады.  Адамның  басқадай  мүмкіндігі,  тіпті,  жоқ.  Демек,  тірі  пайым 

арқылы  анықталатын  және  бағытталатын  ойлау  ғана  шынайы  бо-

лып  табылады.  Егер  біздің  ойлау  қабілетіміз  сезімдік  пайымдаудан 

алыс  кетсе,  онда  ол  өз  шектерінен  асуға  бата  алмай,  шындықтан  да 

алшақтайды.

Ойшылдың  пікірінше,  адамның  сезімділігінің  ең  бір  тамаша 

қыры – сүйіспеншілік болып табылады. «сүйіспеншілік жоқ жерде 

жүктеу/скачать 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: