ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы
мен заттың өзінің толық сәйкеспейтіні
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Физика»
| мен заттың өзінің толық сәйкеспейтіні туралы мәселені көтергені
болып табылады. Шындығында, тарих алаңында әрекет ететін кез келген ғұламаға, ұлы адамға қарап, оның тұлғасын адам ұғымымен салыстырып көріңіз. К.Маркс: «Адамға тән нәрсенің барлығы да маған жат емес», – деп тектен-тек айтпаса керек. Алайда адам – ұғымның өзін түсінуге ұмтылып, өне бойы жетілумен болатын тірі тіршілік иесі, бірақ соған жетпеген соң, болмыссыздыққа кетеді. Оның қасіретті тағдыры осын- да. Қашанда ол іске асырмаған, жетпеген бірдеңе қалады... Антика дәуірінің данышпаны Аристотель Платонның оған қымбат екенін, бірақ шындықтың одан да қымбатырақ екенін айтып, оның екі әлемін қабылдамайды. Әлемнің бастапқы бастауы, түпнегізі – біздің 363 алдымызда созылып жатқан нақты өмір. Алайда нақты өмірдегі заттың сыртқы жағы, оның көрінуі, ал оның ар жағында оның ішкі мәні бар. Үнділік ойшыл және ақын Р.Тагор айтқандай, бір немесе басқа затты оп-оңай түсінуге болады, бірақ оның ішкі мәнін түсіну ұзақ уақытты қажет етеді. Бұл қарама-қайшылықты шешу үшін, Аристотель екі кітап жазады. Бірі – «Физика», екіншісі – «метафизика». Біріншісінде ол барлығы өзгеретін, бір күйден екіншісіне ауысатын, табиғатта болып жата- тын үдерістерді, іс-әрекеттерді зерттесе, ал екіншісінде өзгермейтін, жоғарғы себептеріне, яғни заттардың мәңгі, орнықты негіздемелеріне талдау жасады. Осы екі әлемді ұштастыру үшін, ол философияға: мүмкіндік және
өмір сүретін, бейберекет күйдегі мәңгілік материя бар-жоғы әлемнің мүмкіндігі болып саналады. Формаға ие болып қана ол шындыққа, біздің зерттейтін нысанамызға айналады. Форма заттың ішкі энте- лехиясын, оның мақсат-міндетін, қазіргі терминдермен айтқанда, – заттың ішкі бағдарламасын жасайды. Әлемге осындай көзқарас гилеоморфизм (грекше «hyle» – ма- терия, «morphe» – форма) деп аталады. Формаға ие болған материя енді бейберекетсіздік емес, – ол алдымызда жатқан нақтылық, заңға сәйкестігі, тәртібі, үйлесімділігі бар әлем. Бірақ бұл жерде біз өзгеше күрделі мәселеге тап боламыз. Егер ма- терия өз-өзімен мәңгі өмір сүрсе, онда форма қайдан шықты? Басқа жауап таппаған соң, Аристотель: «Барлық формалардың формасы – Құдай», – дейді. Ал онымен мәселенің өзі, әлбетте, күн тәртібінен алынбайды ғой. Ертедегі гректер әлемнің түпқазығын Жер деп санайды. Ондай көзқарас дүниеге геоцентрлік көзқарас деп аталады. Аристарх Самос- ский ғана әлемнің түпқазығын Күн деп санайтынын білдірді. Алайда антика заманында ол қолдау таппады. Қайта өрлеу дәуірінде ғана оның идеяларына Н.Коперник жаңа серпін берді.
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|