карл маркс (1818-1883) пен
Фридрих Энгельс (1820-1895)
болды.
Бұл ілімнің пайда болуының тарихи алғышарттары еуропалық мем-
лекеттер капитализмнің қарқынды дамуы кезеңін бастан кешіп жатқан
XIX ғасырдың ортасындағы әлеуметтік-экономикалық, саяси және
ғылыми жаратылыстану факторларының жиынтығы болып табылады.
Ол кезде капиталистік қатынастардың жедел дамуы жүріп жатқан, еңбек
пен капиталдың қарама-қайшылығы үлкен дәрежеде ашыла бастаған-
ды. Қайта өндіру дағдарысы мыңдаған жұмысшыларды фабрикалар
мен зауыттардың қақпасының сыртына лақтырып тастауға жеткізіп,
жұмыссыздық өсті, ал ол жалдамалы жұмысшылардың әлеуметтік
жағдайын күрт төмендетіп жіберді. Буржуазиялық идеологтардың
«Еркіндік, теңдік және бауырластық» деген ұраны өзінің бұрынғы
тартымдылығын жоғалтып, зиялы топтар ортасында түңілу орын
алды. Осының бәрі ойшылдардың буржуазиялық тұжырымдамалардан
шегініп, революциялық демократия жолын қабылдауына себеп болды.
Еуропа елдерін шарпып өткен 1848 жылғы революциялар терең таптық
қайшылықтарды жалаңаштап, Маркс пен Энгельстің революциялық-
демократиялық бағдарын нығайтты. Тарихи үдерісті жаңаша ойласты-
ру қажеттігі айқын көрінді.
Марксизм философиясы сонымен қатар өз заманының ғылыми
жаратылыстану жетістіктерінің ықпалымен де қалыптасты. XIX
ғасырдың ортасына қарай ғылым елеулі жетістіктерге қол жеткізді,
соның нәтижесінде материалистік диалектика қағидаларын теориялық
негіздеуге мүмкіндік туды. Сол уақыттың саны көп ғылыми
жетістіктерінің ішінен неміс биологтары –
т.Шван мен
м.Шлейденнің жануарлар мен өсімдіктер организмдерінің жасушалы құрылысы бойынша ашқан жаңалықтарын ерекше атап өткен жөн, өйткені бұл
олардың ішкі туыстығының өмірді эволюция (даму) тұрғысында
түсінуге жол ашқанын көрсетеді. Диалектикалық-материалистік
көзқарастардың қалыптасуына сол заманғы қоғамға жарылған бом-
