ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы
«ақыл біледі, бірақ ерік таңдайды»
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Философия
| «ақыл біледі, бірақ ерік таңдайды»
– осы қолдан жасағандай формулада Августин соңғы сөздің ерікке тиесілі екенін мойындайды. Діни ойшыл адамның күнәһарлығының негізгі себебін дәл осы адам еркінің бастапқы Құдай жолынан ауытқығанынан көреді. Жаңа дәуірде Кант нақты, іс жүзіндегі ақылдың басымдығын көрсете келе, оның «ерік бостандығын» негіздеді. Бұл идеяны ары қарай дамытып, Фихте Әлемнің пайда болуының өзін еркін еріктің үлкен «МЕНінің» әрекетінен көрді. Алайда, қалай болғанда да, Шо- пенгауэрге дейін бұл санатты ешкім де философияның негізгі түсінігі деңгейіне көтере алған жоқ. Шопенгауэр бойынша, біртұтас әлемдік ерік әлемнің негізінде жатыр және ол өзінің шексіз формаларында көрінеді. Ерік – әлемнің танылмаған күштеріне теңестірілген, өздігінен жетілген бастау, өйткені бар нәрсенің бәріне ерік құлшынысы тән. Өзінің мәңгі санадан тыс қалыптасуында, өмірге мақсатсыз құштарлығында ол күйзелістерді тудырады. Оған қандай да бір заңдылықтар жат, сондықтан ол үнемі қанағаттанбаушылық сезініп, заттарды бөледі, қағыстырады, мәңгі ізденіс, өз-өзімен күресуді жалғастырып, қайтадан сындырады, күйретеді. Әлемнің алғашқы себебі ретінде Ерік тойымсыз алапат құштарлықты, қараңғы, соқыр құлшынысты білдіреді. Ол әлсіреген 224 ызақорлықпен өткір тырнақтарымен өз-өзін жарақаттайтын құтырған аңға ұқсайды. Жансыз табиғатта Ерік өзін тартылыс және кері тебу күштерінде, химиялық қоспалар мен іріп-шірулерде т.б. көрсетсе, ал тірі, жанды табиғатта өмірге ұмтылыста және тіршілік ету үшін өзара күресте, ұрпақ жалғастыру мақсатындағы жыныстық сезімде көрінеді. Парасат және адамгершілік тұрғысынан адам неғұрлым жетілген болса, басына соғұрлым көп қарама-қарсылықтар мен күйзелістер түседі. Әлеуметтік өмір – ол іштарлық, жалғандық, надандық және екіжүзділіктің сах- насы. Өмірге келетін жаңа ұрпақ алдыңғы ұрпақтың сол қателіктері мен адасушылықтарын қайталайды, қоғамды адамгершіліксіз адамдар басқарады, ал ғылыми жетістіктер жамандықты жүзеге асыру үшін пайдаланылады. Моральдық саланы айтсақ, онда соңғы жүзжылдықтарда онда ешқандай да алға жылжу болмады: бұрынғыша қан төгіліп, алдау, зорлық-зомбылық, қанау және басқалары болып жатыр, азаюдың орны- на, олар өршіп барады. Үнемі үрейлену және сенімсіздік жағдайында өмір сүру – адам өмірінің нормасына айналды. Сонымен, А.Шопенгауэр бойынша, әлем жамандыққа толы және оның басты кінәлісі – Әлемдік еріктің өзі. Ол саналы болмауы себепті жолында басқа жаңа қылмыстарды жасай отырып, өзінің іс-әрекеттері үшін жауапкершілік көтермейді. Бұл жерде дүниеге адамның келуіне, оның санасына байланысты жалғыз ғана үміт пайда болады. Адам ғана осы Әлемдік ерікке қарсы тұрып, тарихтың қасіретті жолына тосқауыл бола алады. Бірақ ол үшін адам философиялық деңгейде Әлемдік еріктің терең мәніне жетуге, содан кейін екі кезеңнен: жүктеу/скачать 2,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|