ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ойды дұрыс жинақтау
- «панча Шила»
| Дұрыс күш салу
, яғни адамның өзін-өзі тәрбиелеуі және өз-өзін ұстауы. 7. Дұрыс көңіл бөлу (түсіну) , демек, сананың белсенді қырағы- лығы. 8. Ойды дұрыс жинақтау , яғни медитацияның дұрыс әдістері. Бұддашылық сегізінші тармаққа ерекше назар аударады: меди- тация адамды толық тыныштық жағдайына, яғни ол нирвананың (жұмақтың) «тынық тұңғиығына» батқан кезде, оған ешқандай «заң жүрмейтін» күйге жеткізетіндей болуға тиіс. Әлбетте, оны тақуа- монахтар ғана орындай алады Ал жай адамдар туралы айтсақ, олар үшін «панча Шила» («Бес Өсиет») қағидаларының ізімен жүру жеткілікті. Олар: 1. Адам өлтіруші болма. 2. Ұрлық істеуден тартын. 3. Теріс жолға түсуден сақтан. 4. Өтірік айтпа. 5. Елірткіш сусындардан бойыңды аулақ ұста. Бұддашылықты зерттеушілер арасындағы беделділердің бірі Клайв Эррикер осыған орай: «Бұл жерде барлық осы санаттардың бір-бірімен тығыз байланыстылығын түсіну өте маңызды. Сегіздік жолды кейде адамдар сегіз басқыштан тұратын баспалдақпен теңестіреді де, адам басқыштан-басқышқа көтеріле отырып дамитындай әсер қалдырады. Бұл – жаңсақтық. Бұдда іс жүзінде бұл санаттардың әрқайсысын (ғылыми көзқарастардың әрқайсысын да) басқалармен бірлікте меңгергенде ғана жетістікке жетуге болатынын атап көрсет-кен», – деп жазды (Эррикер К. Буддизм. – М., 1986. – 97-бет). б) материалистік үрдістер. Үндістандағыдай, Қытайда да, рас, бұл қоғамдарда терең тамыр жаймаған материалдық үрдістер болған. Еске түсірсек, кейбір қытай философтарының ойынша, әлемнің негізінде өте ұсақ «ци» бөлшектері жатыр, олар бір-біріне тізбектеліп, табиғат денесін құрайды. «Егер рух жоқ болса, онда неге Құдайға жалбарынғаннан кейін жаңбыр жауа- ды?» – деген сұраққа олар: «Жаңбыр бұған дейін де болған, одан кейін де бола береді», – деп жауап берген. 41 Үндістанда әлем: жер, су, ауа, от және кеңістік деген бес тұрақты- лықтан тұрады деп есептеледі. Мағынасы жағынан қытайдың «циіне» жақын «пракрити» осы жерде пайда болған. Оның үш қасиеті (гуна) бар: 1. Саттва адамға білім мен бақыт әкеледі. 2. Раджас – ол адамды әрекет етуге итермелейтін құмарлық. 3. Тамас жалқаулықты, енжарлық пен ұйқыны қоздырады. Материалистердің өмірлік бағдары өмірден тәндік-сезімдік ләззат алуға саяды. «Чарвак-материалистер» дегендер: «Осы өмірдегі бақытқа ұмтылатын боламыз! Бұл дүниеде ажалсыздық, мәңгі өмір сүру жоқ – өлгеннен кейін кез келген адам күлге айналады. Сонда ол бұл өмірге қалай қайтіп оралады?» – дейді. Солай ойлаудың нәтижесі олардың «басқа дүниені» қабылдамауына, осы өмірдің рақатын көруге шақыруына жеткізді: «Осы өмірде көңіл көтер және шарап іш! Ертең- ақ күлге айналасың және бұл өмірге қайтып оралмайсың». Үнділердің материалистік философиясында бұл әлемнің екі баста- уын (дуализм) мойындайтын ағымдар болған. Олардың бірі – пракрити (материя), ал екіншісі – пуруша (жан). Екеуі де әуелден-ақ бастапқысыз және шексіз деректермен танылған. Аталған ағымдардың жұртшылық алдында ерекше үлкен беделі болмағанын айтқан жөн. Негізінен, Ертедегі Шығыс философиясы идеалистік сипатта болды. жүктеу/скачать 2,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|