Зертханалық сабақтардың жоспары

2.3 Зертханалық сабақтардың жоспары
Тақырып 1. Атмосферадағы шаң мөлшерін анықтау – 2 сағат.
Тапсырма.  Қазіргі  кезде  атмосфералық  ауадағы  шаңның  мөлшерін
анықтау  үшін  қандай  əдіс  қолданады. Атмосферадағы  шаң  мөлшерін  анықтау
үшін қандай құрал жабдықтар қолданады
Негізгі əдебиеттер: 1[135-176],  3[208-215]
Қосымша əдебиеттер:  3[208-215]
Бақылау сұрақтары:
1. Атмосферадағы шаң мөлшерін қалай анықтайды?
2. Жұмыста қандай құрал-жабдықтар қолданады?
3. Шаң концентрациясын қалай табады?
Тақырып 2. Топырақ пен ауылшаруашылық өнімдердің ластаушы
минералдық тынайтқыштардың сапалық анализін анықтау - 3 сағат.
Тапсырма: Топырақ құрамындағы минералды тынайтқыштардың сапасын
жəне түрін, түсін, құрамын анықтау. Олар фосфор, азот, калий тыңайтқыштары.
Негізгі əдебиеттер: 5 [52-55]
Қосымша əдебиеттер: 7 [21-23]
Бақылау сұрақтары:
1. Тынайтқыш неге қажет?
2. Тынайтқыштын сапасы неге байланысты?
3. Тынайтқыштардың түрлерін атаныз?
Тақырып 3. Қала  көшелері  топырақтарындағы  химиялық
элементтердің суда еритін түрлерінің сапалық анализін анықтау – 2 сағат.
Тапсырма. Қала көшелерінің топырақтарындағы: Хлорлы-ионды анықтау.
Сульфат-иондарын анықтау. Кальцийді анықтау. Нитраттарды анықтау.
Негізгі əдебиеттер: 5 [52-55]
Қосымша əдебиеттер: 7 [21-23]
Бақылау сұрақтары:
1. Биосферадағы топырақтың маңызы қандай?
2. Хлорлы жəне  Сульфат иондарын, Кальцийді  жəне  Нитраттарды  қалай
анықтаймыз?
3. Ағаштардың қала өміріндегі ролі қандай?
Тақырып 4. Ағынды  сулардағы  формальдегидтті  фотоколориметрия-
лық анықтау - 2 сағат.
Тапсырма.  Анализдің  физикалық-химиялық  əдістері, оның  ішінде  жиі
қолданады  əдіс. Ағынды  сулардағы  формальдегидтті  анықтау. Калибірлік
грфиктің тұрғызылуы.
Негізгі əдебиеттер: 4 [34-36]
Қосымша əдебиеттер:7 [281-288], 8 [13-15]
Бақылау сұрақтары:
1. Фотоколориметрия дегеніз не?

87
2. Калибірлік грфикті қалай тұрғызады?
3. Ағынды сулардағы формальдегидтті қалай анықтайды?
Тақырып 5. Судың реакция ортасын (рН) жəне судағы еріген оттегі
мөлшерін анықтау – 2 сағат.
Тапсырма. Судың реакция ортасын (рН) қалай анықтаймыз. Судың рН
көрсеткішін қандай əдіспен анықтауға болады. Судағы еріген оттегі мөлшерін
қалай анықтайды.
Негізгі əдебиеттер: 4 [34-36]
Қосымша əдебиеттер: 7 [281-288], 8 [13-15]
Бақылау сұрақтары:
1. Табиғи  сулардың  рН  ортасы  қаншаны  көрсетеді  жəне  ол  неге
байланысты?
2. рН мөлшері неге байланысты өзгереді?
3. Судағы еріген оттегі мөлшері қандай факторларға байланысты?
4. Сулардағы  оттегінің  концентрациясы  қаншадан  төмен  болмауы  керек
жəне судағы еріген оттегінің концентрациясын қалай анықтайды?
Тақырып 6. Судың жалпы кермектігін жəне судың органикалық
көрсеткіштерін анықтау – 2 сағат.
Тапсырма: Судың  жалпы  кермектігін  қалай  анықтайсыздар. Трилон  Б
ерітіндісін  дайындалуы. Судың  органикалық  көрсеткіштерін: Температура,
мөлдірлігін, түсі, исі, дəмін, тұнбалығын анықтау.
 Негізгі əдебиеттер: 4 [34-36]
Қосымша əдебиеттер: 7 [281-288], 8 [13-15]
Бақылау сұрақтары:
1. Судың кермектілігі жалпы қанша түрі болады?
2. Судың кермектігін қандай формула бойынша табады?
3. Судың жалпы кермектігін қандай əдіспен анықтайды?
4. Судың температурасын, мөлдірлігін, түсін, исін, дəмін, тұнбалығын қалай
анықтайды?
Бақылау сұрақтары:
1. Хром-кобальт шкаласының кестесі неге байланысты толтырылады?
2. Судың исі қандай терминология бойынша сипатталады?
Тақырып 7. Потенциометриялық анализдеу əдісі – 2 сағат.
Тапсырма: Потенциометриялық  анализдеу  əдісі  қалай  анықтайды.
Потенциомерлік  титрлеуде  не  аламыз. Тотығу - тотықсыздану  тəсілі.
Потенциометриялық өлшеуді қалай анықтайды.
Бақылау сұрақтары:
1. Индикаторлы электрод деп нені атайады?
2. Потенциомерлік титрлеу кезінде эквивалент нүктесін қалай табады?
3. Потенциометриялық  өлшеу  үшін  қандай  индикатор  электродтарды
қолданады?
Негізгі əдебиеттер: 4 [180-181]
Қосымша əдебиеттер: 7 [21-27]

88
2.4 Студенттердің оқытушының жетекшілігімен өзіндік
жұмыстарының жоспары (СОӨЖ)
І№  Тапсырма
Сабақты  өткізу
формасы
Əдістемелік ұсыныстар
Ұсынылатын
əдебиеттер
1
2
3
4
5
11 Талдаудың
полярографиялық
əдісі
Презентация
тренинг 
пікір
талас
Бұл  талдау  əдісі  кезінде
жүретін  химиялық  реакцияны
білу қажет
Нег: 3 [410-455]
22 Поляризациялану
қисықтары
Тренинг 
пікір
талас
Сұлбадағы  тамшылы  сынап
катодының болуы қажет
Нег: 2 [410-411]
33 Катодты
поляризациялану
Тренинг 
пікір
талас мəнжазба
Кішкене  беттік  жазық  катод
қажет
Нег: 4 [410-411]
44 Анодты
поляризациялану
Тренинг 
пікір
талас
Үлкен  беттік  жазық  анод
қажет
Нег: 4 [410-411]
55 Концентрациялы
поляризация
Тренинг 
пікір
талас
Электролиз  механизмін  білу
қажет
Нег: 4 [410-411]
66 Электродтағы
қайтымды  процес
қалпына келу
Тренинг 
пікір
талас
Электролиз  механизмін  білу
қажет
Нег: 5 [410-411]
77  Диффузиялы ток
Тренинг 
пікір
талас
Электродта жүретін химиялық
процесті білу қажет
Нег: 3 [411-414]
88 Сапалы
полярографиялық
əдіс
Тренинг 
пікір
талас
Илькович теңдеуін білу қажет
Нег: 3 [414-416]
99 Хромотографиялық
əдіс
Тренинг 
пікір
талас
Жалпы  хромотография  əдісі
туралы білу қажет
Нег: 2 [416-420]
110 Газ хромотография
Тренинг 
пікір
талас
газ  хромотография  əдісінің
механизмін білу қажет
Нег: 2 [416-420]
111 Градуирлеу
графигінің əдісі
Тренинг 
пікір
талас
Зерттеулерден 
алынған
мəліметтерді  корреляциялау
əдісі
Нег:5 [416-420]
112 Сұйық
хромотография
Тренинг 
пікір
талас
Сұйық
хромотография
механизмін білу қажет
Нег: 2 [420-421]
113 Қағаз
хромотография
Тренинг 
пікір
талас
Қағаз 
хромотография
механизмін білу қажет
Нег: 2 [420-429]
114 Тарелкалы
пиктерді талқылау
Тренинг 
пікір
талас
Есептеу жүргізген кезде
(l, h, d) білу қажет
Нег: 4 [420-429]
115
Газ-сұйық
хромотография
Тренинг 
пікір
талас
Физика-химиялық  қасиеттерін
білу қажет
Нег: 2 [420-429]

89
2.5 Студенттердің өздік жұмыстары (СӨЖ) бойынша сабақ жоспары
І№
Тапсырма
Əдістемелік ұсыныстар
Ұсынылатын
əдебиеттер
1
2
3
4
11
Өлшеу  құралының  ең
алғаш даму түрі
Негізгі метрологиялық түсініктер
мен терминдерді білу қажет
Қос: 2 [ 5-15 ]
22  Қазіргі таңдағы өлшеу
құралдары
Өлшеу 
үшін 
қолданылатын
техникалық  құралдарды  білу
қажет
Қос: 1 [ 149-150 ]
33  Өлшеу  құралдарының
түрі
Өлшеу 
үшін 
қолданылатын
техникалық  құралдардың  түрін
білу қажет
Қос: 3 [ 149-150 ]
44  Өлшеу əдістері
Техникалық  құралдарды  өлшеу
əдістерін білу қажет
Қос: 4 [ 149-150 ]
55  Өлшеу  аспаптарымен
жабдықтары
Өлшеу 
аспаптары 
мен
жабдықтарын білу қажет
Қос: 5 [ 21-23 ]
6
66
Өлшеу  құралдарының
параметрлері 
мен
қасиеттері
Өлшеу  жұмыстарының  негізгі
кезеңдерін білу керек
Қос: 4 [ 203-205 ]
77 Өлшеу  құралдарына
қойылатын талап
Тексерудің  мəні  мен  міндетін
білу керек
Қос: 6 [ 179-181 ]
88 Тексерістің түрлілігі 
Тексерістің 
түрлілігін 
жəне
мəнін білу керек
Қос: 5 [ 179-181 ]
99 Мемлекеттік тексеріс 
Мемлекеттік 
тексерістің
жүргізілу  жəне  құжаттандыру
процестерін білу керек
Қос: 3 [ 179-181 ]
110 Физикалық 
өлшем
бірліктерінің эталоны
Негізгі  физикалық  өлшемдердің
эталонны білу керек
Қос: 6 [ 53-55 ]
111 Өлшеу қателіктері
Өлшеу кезіндегі қателіктердің не
екенін білу керек
Қос: 7 [ 69-70 ]
112 Жүйелік қателіктер
Қандай  қателіктердің  жүйелікке
жататындығын білу керек
Қос: 8 [ 80-95 ]
113 Өлшеу  қателіктерінің
түрі  жəне  классифак-
сы
Өлшеу  қателіктерінің  түрін  білу
қажет
Қос: 7 [ 69-70 ]
114 Кездейсоқ қателіктер 
Қандай қателіктер кездейсоқ деп
аталатындығын білу қажет
Қос: 7 [ 110-145 ]
115 Аспаптардан
жіберілетін қателіктер
Аспаптардан 
жіберілетін
қателіктерге  қандай  қателіктер
жататынын білу
Қос: 8 [ 80-95 ]
2.6 Өзіндік бақылауға арналған тесттік бақылаулар
$$$1. Талдаудың физика-химиялық əдісі нені анықтайды
А) Химиялық немесе электрохимиялық реакциялар нəтижесінде жүретін,
жүйенің  физикалық  қасиетінің  өзгеруі (электр  өткізгіштік, жарық  жұтылу
коэффициенті жəне т.б.);
В) Реагенттің химиялық реакция негізінде алғашқы коэффициент
С) Атомдар 
табиғатына  жəне 
олардың  заттек 
құрамындағы
концентрациясына  тəуелді  қасиетін (жарық  сəулеленуінң  интенсивтілігі,
радиоактивті сəулелену жəне т.б. );

90
Д) Əртүрлі физикалық қасиеттерді қолданғандағы заттек мөлшерін;
Е) Басқа параметрлердің мəні бойынша заттек концентрациясын.
$$$2. Атмосфералық ауа құрамы.
А) 50,0% көміртек оксиді, метан жəне 50,0% сутегі, күкірт сутегі, оттегі;
В) 99,9% азот, аргон, оттегі жəне 0,1% көміртек диоксилі, криптон, неон,
гелий, ксенон, сутегі  жəне  көміртек  оксидінің  қалдық  мөлшері, азон, азот
оксиді жəне аммиак;
С) 50,0% су, сутегі, гелий, оттегі жəне 50,0% көміртегі оксиді;
Д) 99,9% оттегі, азот, сутегі жəне 0,1% көміртегі оксиді жəне метан;
Е) 99,9% оттегі, сутегі, азот жəне 0,1% хлор, күкірт.
$$$3. Атмосфенраны ластаушы көздер
А) Жанартаулар, АЭС, əлемдік мұхит, мұздықтар, ормандар;
В) Суэлектрстанциялары, теміржол  транспорты, азық-түлік  өндірісі,
қорықтар;
С) ЖЭС, траспорт  химиялық  жəне  мұнай  химиялық  кəсіпшіліктің
өндірісі, қара  жəне  түсті  металлургия, құрылыс  индустриясы, ауыл
шаруашылығы;
Д) Тау-кен кəсіпшілігі, ауа жəне су транспорты, демалыс зонасы, алқап;
Е) Ауыл  шаруашылығы, заттар, кітапханалар, сауықтыру  орындары,
автомобиль транспорты;
 $$$4. Атмосфералық ластаушылар улылығы жəне потенциалды қуіптілігі
ескеріле отырып мынадай топтарға бөлінеді:
А) Газдар, қатты  заттар, органикалық  жəне  бейорганикалық  тұздар,
көмірсутектер.
В) Иісі  жағымсыз  газдар, пестицидтер, ароматты  көмірсутектер, күлдер,
қара күйе.
С) Құм, кварц, əктас, цемент, полициклді көмірсутегі, тұрақты газдар.
Д) Негізгі  полициклды  көмірсутектер, эелементтер  ізі, тұрақты  газдар,
пестицидтер, аэрозольдер, абразивті қатты бөлшектер.
Е) Полициклды  ароматты  көмірсутектер, альдегидтер,  кетондар, қара
күйе, күл, кварц, құм.
$$$5. Сынама алудың басты моменттері
А) Ластанған ауаны концентрациялы құбыр арқылы өткізу;
В) Сынаманы сынама алушы қондырғыларда жасау;
С) Ластанған ауаны сынама алушы қондырғылар арқылы өткізу;
Д) Ұстағыштарда лас ауаның жиналуы;
Е) Талданатын  ауаның  нақты  құрамын  көрсететін, ұстағыш-
концентраторда жиналып, аналитикалық анықтауға жеткілікті заттек мөлшерін
көрсететін  көрсеткіш  сынама  алу (газдар, булар, аэроөольдер, жəне  қатты
бөлшектер ).
 $$$6. Қазіргі  кезге  дейін  қолданылып  келген  ауадан  зиянды  заттарды
жинау əдісіне кіретіндер.
А) Ластанған  ауаны  контейнерге  жинау, ауаны  ластаушы  заттардың
еріткішпен  абсорбциялануы, қоспаларды  қатыру  жəне  оларды  сорбентті

91
құбырларда жұту, сонымен қатар қатты бөлшектерді жəне сұйық аэрозольдерді
сүзгіште концентрлеу;
В) Ластанған ауаны полимерлі қапшықтарға жинау;
С) Ластанған  ауаны  ішінде  еріткіші  бар  жұтқыш  кішкене  шыны  сауыт
(абсорбер) арқылы өткізу;
Д) Ластанған ауаны салқындатылған тұтқыш арқылы тартып алу;
Е) Ауаның үлкен көлемін беттігі жақсы дамыған сорбент қатпары арқылы
өткізу.
$$$7 Сынама  алнынатын  құбырларды  толтыру  үшін  сорбен  ретінде
қолданылатындар.
А) коксті  көмірлер, силикагел, хромосорбтар, порапактар, алюминий
оксиді;
В) əртүрлі көмірлер, силикагельдер, көптеген қарапайым полимерлер;
С) мұнай көмірлері, хромосорбтар, порапактар;
Д) синтетикалық көмірлер, хромосорбтар, пропактар;
Е) тенакс, кеуекті полимерлер, силикагельдер.
$$$8 Адсорбциялы  құбырлардан  қоспаларды  десорбциялау  келесі
əдістермен жүзеге асырылады:
А) реагенттермен, пармен, десорбциялау, тотығу-тотықсыздану
реакциясы;
В) тотығу-тотықсыздану реакциясымен, кешен түзушілермен əрекеттесу,
термодесорбциялану;
С) еріткішпен экстракциялау немесе Сокслет аппаратында экстракциялау,
термодесорбция, вакуумді десорбциямен,
Д) пармен  десорбциялау, моналмасушы  реакциялармен, еріткіш
экстракциясымен;
Е) реагенттермен, моналмасумен, тотығу-тотықсыздану реакциясымен.
$$$9 Талдаудың хроматографиялық əдісі мынаған негізделген:
А) Белгілі  толқын  ұзындығының  сəулеленуінің  жұтылу  дəрежесін
өлшеуге;
В) Реңк интенсивтігін визуальді салыстыру,
С) Екі өзара араласпайтын ерітінділердің бөлек компоненттерінің таралу
коэффициентінің айырмашылығына;
Д) Екі  фаза  арасында  заттектің  таралу  коэффициентінің  таралуының
айырмашылығы. Олардың  біріншісі  қозғалыссыз, ал  екіншісіне  қатысты
бағыттас жылжиды;
Е) Кешенді 
қосылыстардың 
тұрақтылық 
константаларының
айырмашылығы.
$$$10 Ионалмасушы хромотография негізделген:
А) Жауын-шашынның əртүрлі ерігіштігіне;
В) Кешенді 
қосылыстардың 
тұрақтылық 
константаларының
айырмашылығы;
С) Екі өзара араласпайтын ерітінділердің бөлек компоненттерінің таралу
коэффициенті шамасының əртүрлілігі;
Д) Қатты дене бетінің газды, бу жəне еріген заттарды жұты мүмкіндігіне;

92
Е) Қатты фазаның  белсенді топтарының  ерітіндіде  иондармен  химиялық
əрекеттесуі.
$$$11 Шөгінді храматографияда тасымалдағы ретінде қолданады:
А) Силикагель, алюминий  оксиді, алюминий  гидрооксиді, барий
сульфаты, крахмал, құм;
В) Су, каустикалық сода, тұз қышқылы;
С) металл, темір оксиді, белсенді көмір, күкірт қышқылы;
Д) Темір үгінділері, алюминий, калий йоды, күміс хлориді;
Е) Белсенді көмір, алюминий оксиді, барий оксиді.
$$$12 Шөгінді  храматографияда  тұнушы  ретінде  аз  еритін  тұнба  түзуші
реагенттер қолданылады.
А) Ag
2
SO
4
 , Al (OH)
3
 , Na
2
S , NaJ;
В) HCl , H
2
SO
4
 , Na
2
CO
3
 , KOH;
С) Cu (OH)
2
 , Pb (OH)
2
 , CuS , H
2
O;
Д) Na
2
S , FeS , Ag
2
CrO
4
;
Е) CH
3
COOH , Al
2
O
3
 , Na
2
O
$$$13 Адсорбциялы хроматографияда адсорбент ретінде қолданылатын:
А) керосин, алюминий оксиді, қағаз, саз, крахмал, құм;
В) металл, мырыш, темір үгіндісі, мыстың күкірт қышқылды тұзы;
С) целлюоза, крахмал, алюминий оксиді, СаСО
3
, силикагель;
Д) резеңке, темір, калций карбиді, глюкоза, кремнефторилі натрий;
Е) Ag , As , Sb, CuS;
$$$14 Қағаздағы  екі  өлшемді  хроматография  қнадай  мақсатта
қолданыады?
А) Заттектердің  бөлінуі  олардың  бірі  жылжымалы  ерітінділерег, ал
екіншісі – басқаларына ауысады;
В) Бірдей Rƒ-ті екі заттектің екі ерітіндіде бөлінуі;
С) Хроматографиялық əдістің сезімталдығын көтеру;
Д) Заттектердің  бөлінуі  олардың  бірі  бір  ерітіндіде Rƒ –ке  жақын, ал
басқасында əртүрлі;
Е) Əртүрлі ерітінділердегі бірдей Rƒ –ті екі заттектің бөлінуі.
$$$15 Қағаз  хроматографиядағы  тасымалдану  жылдамдығы  жəне Rƒ
қандай факторларға тəуелді.
А) анықталатын заттектің концентрациясынан;
В) қағазға жəне дақты айқындау əдісінен;
С) қолданылатын еріткішке жəне оның буының қысымына;
Д) температураға;
Е) заттектің таьиғатына жəне қолданылатын еріткіштің құрамы.
$$$16 Газды  тарату  хроматографиясының  адсорбциялыдан  қандай
айырмашылығы бар?
А) Тарату  хроматографиясында газ əртүрлі сұйықтардың қабықшасымен
жұтылады, ал адсорбциялыда – қатты адсорбенттермен;
В) Айымашылығы жоқ;
С) Тарату хроматографиясы заттек қоспаларын дəлірек бөлуге мүмкіндік
береді;

93
Д) Тарату хроматографиясында газды қатты сорбенттермен жұтылады;
Е) Тарату  хроматографиясында  төмен  температуралы  бағаналар
қолданылады.
$$$17 Газды хроматография əдісі арқылы газ тəрізді жəне қатты заттарды
зерттеуге бола ма?
А) Газ тəрізді, əрі қатты заттектерді зерттеуге болмайды;
В) Кез келген газ тəрізді заттектерді, ал қатты – тек ұшқыш заттектерді;
С) Газ  тəрізді  заттектерді  зерттеуге  болады, ал  қатты  заттектерді
болмайды;
Д) Кез келген газ тəрізді жəне қатты заттарды зерттеуге болады;
Е) Тек қатты заттектерді зерттеуге болады.
$$$18 Хроматограмма – бұл
А) Детектор  сигналының  тасымалдаушы  газ  көлемінен  Х  немесе  газ
қоспасының сорбция бағанасы арқылы өту уақытына Т тəуелді қисық.
В) Тасымалдаушы – газ  концентрациясының  С  газ  қоспасының
сорбциялық бағана арқылы өту уақытынан Т тəуелдік қисығы.
С) Сорбциялық  бағана  арқылы  өту  уақытының  Т  тасымалдаушы – газ
концентрациясынан тəуелділік қисығы.
Д) Тасымалдаушы – газдың оның көлеміне тəуелді қисығы.
Е) Көлемнің V  оның концентрациясынан тəуелділік қисығы.
$$$19 Хроматограмма биіктігінің шыңы:
А) Анықталатын компоненттің концентрациясына сəйкес;
В) Анықталатын компоненттің мөлшеріне прпорционал;
С) Анықталатын компоненттің мөлшеріне тең;
Д) Анықталатын компоненттің химиялық құрамына сəйкес;
Е) Анықталатын компоненттің сапалық құрамына пропорционал.
$$$20 Ақаба  суларын  талдаудың  кең  тараған  физика-химиялық  əдісі
болып фотометриялық болып табылады. Ол мына анықтауғы негізделген:
А) электрлік қасиетін;
В) физикалық қасиетін;
С) оптикалық қасиетін;
Д) химиялық қасиетін;
Е) биологиялық қасиетін;
$$$21 Фотометрияның келесі түрлері айырылады: спектрофотометриялық
талдау – бұл
А) Заттек жүзгіндерімен сəулені сирету;
В) Бірінші  электромагниттік  сəулеленудің  жұтылу  нəтижесінде  пайда
болатын, заттектің екінші электромагниттік сəулеленуін өлшеу;
С) Жарық поляризациясы жазықтығының заттек ерітіндісімен айналуы;
Д) Жарықтың сұйық заттектерімен сынуының коэффициентін анықтау;
Е) Толқын  ұзындығы 180-1200 нм  диапозонындағы  электромагниттік
сəулеленудің жұтылуы.
$$$22 Келтірілген  теңдеулердің  қайсысы  Бугер – Ламберт – Бердің
заңына жауап бер
А) lg I
t
/ I
0
 = 10;

94
В) lg I
0
 – lg I
t
/ El = C;
С) I
t
/ I
0
 = 10
–Elc
;
Д) lg I
t
 -  lg I
0
 = Elc;
Е) lg I
t
 +  lg I
0
 = Elc
$$$23 Талдаудың спектрофотометрлік əдісінің артықшылығы неде?
А) Түсінің кетуі есебінен оларды қателік жіберілмейді
В) Олар үшін Бугер – Ламберт – Бер заңын қадағалау міндетті емес.
С) Олар түссіз ерітіндіні зерттеуге мүмкіндік береді.
Д) Олар боялған заттектердің қоспаларын зерттеуге мүмкіндік береді.
Е) Олар үшін Бугер – Ламберт – Бер заңын қадағалау міндетті.
$$$24 Өткізу коэффициенті Т оптикалық тығыздық Д жəне концентрация
С арасындағы тəуелдікке келтірілген формулалардың қайсысы рас
А) Д = К
С
В) Д = 10
–Кс
С) Т = Кс
Д) Д = К/с
Е) Д = 10
Кс
$$$25 Калориметриялық  теңестіру  əдісінің  дубликаттау  əдісімен
салыстырғандағы жетістігі?
А) Теңестіру əдісі зерттеуді спектрдің ультракүлгін аймағында жүргізуге
мүмкіндік береді;
В) Теңестіру əдісі дəлірек болады;
С) Теңестіру əдісі жай түзілетін тұнбаларды зерттеуге мүмкіндік береді ;
Д) Теңестіру əдісінде Бугер-Ламберт-Бер заңына бағыну көрсетілмеген ;
Е) Теңестіру əдісі  зерттеуді спектрдің инфракызыл  аймағында жүргізуге
мүмкіндік береді ;
$$$26 Ерітіндінің  оптикалық  тығыздығы  оның pH-на  қалай  тəуелді
болады ?
А) pH көбеюімен азаяды;
В) Өзгеру боялған ерітіндінің табиғатына тəуелді;
С) Бірінші көбейеді, содан кейін азаяды;
Д) pH- қа тəуелді емес;
Е) Бірінші азаяды, содан кейін көбейеді
$$$27 Адамның көзі сəуленің қандай түсіне сезімтал болады ?
А) Қызыл түсті сəулеге
В) Күлкін  түсті сəулеге
С) Жасыл түсті сəулеге
Д) Көк түсті сəулеге
Е) Сары түсті сəулеге
$$$28 Стандарты сериялар əдісін қолданғанда имитациялық ерітінділерді
неге қолданалады ?
А) Тұрақты бояу сериясынын алу үшін
В) Анықтаудын сезімталдығын жоғарылату үшін
С) Анықталатын концентрациялардын шегін кеңейту үшін
Д) Оны пайдалану ешқандай жетістікке келтірмейді

95
Е) Əдісте Бугер-Ламберт-Бер заңына бағыну көрсетелмеген
$$$29 Көрсетілген  калориметриялық  əдістердің  қайсысында  Бугер-
Ламберт-Бер заңына бағыну міндетті ?
А) Имитациялық ерітінділерді қолдалатын стандарты сериялар əдістінде
В) Дубликаттау əдісінде
С) Жарық фильтрлерді қолданатың теңестіру əдісінде
Д) Имитациялық ерітінділерді қолданбайтын стандарты сериялар əдісінде
Е)  Жарық фильтрлерін қолданбайтын теңестіру əдісінде
$$$30 Фотокалориметрлерде не үшін жарық фильтрлерін қолданады?
А) Талдаудың дəлдігін жоғарылату үшін
В) Талдаудың сезімталдығын жоғарылату үшін
С) Спектрде көп жарықты жұтатын учаскесін айқындау үшін
Д) Жарық ағынын төмендету үшін
Е) Талдауды тездету үшін
Тест сұрақтары бойынша дұрыс жауаптар
Сұрақ номері Дұрыс жауап Сұрақ номері Дұрыс жауап  Сұрақ номері Дұрыс жауап
1
С
11
А
21
А
2
В
12
С
22
В
3
В
13
С
23
В
4
С
14
Д
24
С
5
А
15
В
25
С
6
Д
16
В
26
Д
7
Д
17
В
27
А
8
Е
18
А
28
Е
9
А
19
С
29
Е
10
В
20
Д
30
С
2.7 Курстық жұмыстың тақырыптары жəне тапсырмалары
Курстық  жұмыстар  мақсаты  мен  мазмұны, жұмыстың  көлемі 20-30 бет
аралығында, курстық  жұмыс  стандартқа  сəйкес  толтыру  керек, техникалық
құралдарды пайдалана білуі, жоғарыдағы кестеде берілгендей уақытылы өткізу
керек, орындау  əдістері  мен  ұсынылатын  əдебиеттерді  көрсете  отырып,
тапсырмаларды орындау бойынша əдістемелік ұсыныстар.
Курстық жұмыстың тақырыбы
1. Потенциометриялық талдау əдіс.
2. Электрохимиялық талдаудағы электрогравиметриялық əдіс.
3. Хромотографиялық əдіс (Гель хроиат).
4. Ионхраматографиясы.
5. Сұйық-газ хромотографиясы.
6. Кешенді титрлеу əдісі (Аналит.химия).
7. Пептизациялық əдіс.
8. Атом – абсорбциялық əдіс.
9. ИҚ- спектрометриялық əдіс.
10. Термодинамиканың
I-заңын талдау.

96
11. Термодинамиканың
II-заңын талдау.
12. Деревотографияның əдістері.
13. Рентген фазалық талдау.
14. Рефрактометриялық талдау.
15. Ядролық талдау əдістері.
16. Биоиндикация.
17. Поляриметриялық əдіс.
18. Нефелометрия жəне турбидиметриялық əдіс.
19. Вольтамперметрия.
20. Поляграфиялық əдіс.
2.8 Өткен курс бойынша емтихан сұрақтарының тізімі
1. Атмосфералық ауа жəне өндірістік белдеменің ауасы.
2. Ауаны ласту көздері
3. Ауа ласаушылардың классификациясы
4. Атмосферадағы ластаушылардың химиялық реакциялары
5. Ауа сапасының стандарттары
6. Ауаны талдаудың əдістері мен ерекшеліктері
7. Талдауға сынамалар алу жəне дайындау
8. Контейнерлерг сынама алу
9. Қоспа абсорбциясы. Қоспаларды қатыру
10. Қоспалардың адсорбциясы
11. Сорбенттер. Активті  жəне  құрамында  көміртегі  бар  сорбенттер,
селикагель  млекулярлы  торлар, алюминий  оксиді, кеуекті  полимерлер,
сорбенттер.
12. Қатты  бөлшектер  мен  аэрозольдерді  ұстап  қалу. Инпакторлар  мен
ұстағыштардың құрылымы.
13. Сорбенттен қоспаларды десорбциялау
14. Талдау объектісі ретіндегі судың ерекшеліктері
15. Негізгі ластаушылар жəне олардың классификациясы
16. Химиялық жəне физико-химиялық талдау əдісі
17. Сынамаларды алу жəне сақтау
18. Сынамаларды алуғ дайындау
19. Судың  негізгі  сипаттамалары  жəне  оларды  анықтау (сутегі
иондарының  белсенділігі, ірі  дисперсті  қоспалар- құрғақ  жəне  қыздырылғн,
құрғақ қалдық, қыздырылған қалдық, көбіктілік, сілтілік, қышқылдық)
20. Су сапасының қосынды көрсеткіштері жəне оларды анықтау (түс, иіс,
ауыр металдар, органикалық көміртегі жалпы азот жəне күкірт, ОХХ жəнеОБХ,
хлор сыйымдылық)
21. Олардың  жағдайын  бақылауын ұйымдастыру  кезіндегі  аналитикалық
объект ретіндегі топырақтың ерекшеліктері
22. Олардың  жағдайын  бақылау  ұйымдастыру  кезіндегі  аналитикалық
объектілер ретіндегі мұздық жəне қар жамылғысының ерекшеліктері
23. Анропогенді ластаушылардың түрлері
24. Топырақ сынамаларын алудағы жалпы талаптар

97
25. Қар мен мұздың сынамаларын алудағы жалпы талаптар
26. Сынамаларды алу жəне дайындау əдістері
27. Топырақтан тұзды жəне қышқылды суырындыларды дайындау
28. Суырындылардағы  зиянды  заттектерді  анықтау (ауыр  металдар,
пстицидтер, мышьяк жəне т.б.)
29. Газды хроматография
30. Хроматографиялық колонкалар. Детекторлар
31. Хроматограмма жəне оның параметрі
32. Сандық жəне сапалық талдау
33. Иондық хроматография əдісімен ластануды талдау
34. Жұқа қабатты  хроматография
35. Фотометриялық талдау əдістерінің классификациясы
36. Жарық жұтылудың негізгі заңдылықтары
37. Фотоколориметрлер, спектрофотометрлер
38. Ауа ластанудың спектральды талдау əдістері
39. Атомды абсорбциялық спектрометрлер
40. Электрохимиялық талдау əдістерін қолдану
41. Амперометрлік титрлеу
42. Кондуктоматриялық талдау
43. Кулонометриялық талдау əдісі
44. Потенциометрлік талдау əдістері
45. Атмосфералық ауа жəне өндірістік белдеменің ауасы.
46. Ауаны ласту көздері
47. Ауа ласаушылардың классификациясы
48. Атмосферадағы ластаушылардың химиялық реакциялары
49. Ауа сапасының стандарттары
50. Ауаны талдаудың əдістері мен ерекшеліктері
51. Талдауға сынамалар алу жəне дайындау
52. Контейнерлерг сынама алу
53. Қоспа абсорбциясы. Қоспаларды қатыру
54. Қоспалардың адсорбциясы
55. Сорбенттер. Активті  жəне  құрамында  көміртегі  бар  сорбенттер,
селикагель  млекулярлы  торлар, алюминий  оксиді, кеуекті  полимерлер,
сорбенттер.
56. Қатты  бөлшектер  мен  аэрозольдерді  ұстап  қалу. Инпакторлар  мен
ұстағыштардың құрылымы.
57. Сорбенттен қоспаларды десорбциялау
58. Талдау объектісі ретіндегі судың ерекшеліктері
59. Негізгі ластаушылар жəне олардың классификациясы
60. Химиялық жəне физико-химиялық талдау əдісі
61. Сынамаларды алу жəне сақтау
62. Сынамаларды алуғ дайындау
63. Судың  негізгі  сипаттамалары  жəне  оларды  анықтау (сутегі
иондарының  белсенділігі, ірі  дисперсті  қоспалар- құрғақ  жəне  қыздырылғн,
құрғақ қалдық, қыздырылған қалдық, көбіктілік, сілтілік, қышқылдық)

98
64. Су сапасының қосынды көрсеткіштері жəне оларды анықтау (түс, иіс,
ауыр металдар, органикалық көміртегі жалпы азот жəне күкірт, ОХХ жəнеОБХ,
хлор сыйымдылық)
65. Олардың  жағдайын  бақылауын ұйымдастыру  кезіндегі  аналитикалық
объект ретіндегі топырақтың ерекшеліктері
66. Олардың  жағдайын  бақылау  ұйымдастыру  кезіндегі  аналитикалық
объектілер ретіндегі мұздық жəне қар жамылғысының ерекшеліктері
67. Анропогенді ластаушылардың түрлері
68. Топырақ сынамаларын алудағы жалпы талаптар
69. Қар мен мұздың сынамаларын алудағы жалпы талаптар
70. Сынамаларды алу жəне дайындау əдістері
71. Топырақтан тұзды жəне қышқылды суырындыларды дайындау
72. Суырындылардағы  зиянды  заттектерді  анықтау (ауыр  металдар,
пстицидтер, мышьяк жəне т.б.)
73. Газды хроматография
74. Хроматографиялық колонкалар. Детекторлар
75. Хроматограмма жəне оның параметрі
76. Сандық жəне сапалық талдау
77. Иондық хроматография əдісімен ластануды талдау
78. Жұқа қабатты хроматография
79. Фотометриялық талдау əдістерінің классификациясы
80. Жарық жұтылудың негізгі заңдылықтары
81. Фотоколориметрлер, спектрофотометрлер
82. Ауа ластанудың спектральды талдау əдістері
83. Атомды абсорбциялық спектрометрлер
84. Электрохимиялық талдау əдістерін қолдану
85. Амперометрлік титрлеу
86. Кондуктоматриялық талдау
87. Кулонометриялық талдау əдісі
88. Потенциометрлік талдау əдістері
89. Лазерлік спектрлерге қандай əдістерді жатқызамыз.
90. Топыраққ сферасына қолданылатын əдістердің түрлері.
91. Су сынамаларын өзендерде қалай алынады.
92. Периодты бақылау түрлеріне қандай салаларды кіргізуге болады.
93. Периодсыз бақылау ше
?
94. Экспрес бақылау əдісі қандай
?
95. Химиялық топқа қандай əдістерді жатқызуға болады.
96. Биологиялық ше
?
97. Физикалық топқа ше
?
98. Ядролық əдістер ге ше
?
99. Су саласында ең кең тараған əдіс.
100. Атомдық – абсорбциялық əдіс неге негізделген.

99
Глоссарий
Ізді  санды  талдау - зерттелетін  жүйелерде  заттектің  өте  аз  мөлшерін
анықтау  əдісі. Концентрациялар  мг, мкг (10
-6
г), мг (10
-9
г), пг(10
-12
г) болуы
мүмкін.
Антропогендік  факторлар – адам  іс-əрекетінің  қоршаған  ортаға  əсері:
атмосфера, өзен, мұхит  жəне  топырақтың  технодогиялық  өнімдермен  жəне
радиоактивтігі заттектермен ластануынан құрамы мен режимінің өзгеруі.
Атмосфера – түрлі  газдардың, сулы  булардың, шаңның  қоспаларынан
тұратын планетаның газ тəрізді қабықшасы.
Атомды-абсорбциялық  əдіс – жұту  спектрлерінің  зерттеуге  негізделген
талдау əдісі.
Биоиндикатор - өсімдіктер  мен  жануарлардың  бір  түрінің  жеке  тобы,
олардың  жағдайына, мінез-құлқына  байланысты  ортаның  өзгеруін, ортадағы
ластауыштардың концентрацияларын жəне бар екендігін көруге болады.
Биоиндикация (биодиагностика) – бүкіл  топтанулар  немесе  индикатор
ағзалар  арқылы  экологиялық  жағдайды  бағалау (көбінесе  ортаның  адам  іс-
əрекетінен ластануы).
ОБҚ – оттегінің  биохимиялық  қажеттілігі – аэробты  жағдайда  судағы
органикалық заттектерді тотықтыру үшін қажетті оттегі мөлшері.
Сілтіден  айыру – тау  кенінің  немесе  топырақтың  суда  еритін
заттектерінің  ерітіндіге  өту  үрдісі  жəне  олардың  экожүйеден  шығару  немесе
терең көкжиекке ауыстыру.
Парникті  газдар – атмосфераға  түсіп  парник  эффектісін  түзетін  газдар
(СО
2
, Н
2
О, СН
4
 жəне т. б. көмірсутектер).
Гербицидтер – топыраққа  енгізу, себу  арқылы  өсімдіктерді, əсіресе
арамшөптерді, жою үшін қолданатын заттектер.
Глобальды  ластану – планетаның  кез-келген  нүктесінде  жəне  олардың
көздерінен алыс  жерлерде табылған физикалық, химиялық агенттердің ортаны
ластауы.
Гумус (қарашірік) - өсімдік жəне жануарлар қалдықтарының шіріндісінен
түзілген топырақтағы органикалық компанент.
Қышқылды 
жаңбыр
– атмосфералық 
ылғалда 
өндірістік
шығарындылардың  еруінен  рН 5,6 төмен  жаңбырлы  тұнбалар (5О
2
,  NO,  МО
2
жəне т.б.).
Су қаттылығы – кальций, магний сияқты жерсілтілі металдардың еріген
тұздарының су құрамында болуы. 1 л судағы соммасымен өлшенеді. (мг-экв/л).
Қорықтар - өнім алу үшін пайдалану түгелімен алып тасталынған ерекше
қорғалатын территория.
Ластану – ортаға  оған  тəн  емес  физикалық, химиялық, биологиялық
агенттердің енуі.
Индекс – қоршаған  ортаның  жағдайын  сипаттайтын  сандық  көрсеткіш.
Оны баллмен немесе абсолютті көрсеткішпен көрсетуге болады.
Индикатор – физикалық  құбылыс, саны  жəне  жағдайының  өзгеруі
қоршаған  ортаның  қасиеттерінің  өзгерісін  немесе  сипатын  көрсететін  ағза
немесе химиялық заттек

100
Ионометрия – ион-селективті  электродты  пайдалануға  негізделген  əдіс,
ол  электродтық  электрохимиялық  жартылай  элементтер  болып  келеді, олар
үшін  электродты  материал – электролит  фазаларының  шекарасындағы
потенциалдар айырымы зерттелетін ортадағы анықталатын ионның активтігіне
тəуелді болады.
Топырақтың  ионалмасу  сыйымдылығы  – топырақтың  өсімдіктерге
қажетті биогендерді байланыстыру, босату, ұстап қалу қасиеті.
Канцероген – рак ауруларын қоздыратын физикалық агент немесе заттек.
Канцерогендердің көбісі антропогенді жолмен түзілген.
Судың  қышқылдығы – ондағы  бос  көмір  қышқылының, сонымен  қатар
басқа  да  қышқылдардың  немесе  гидролитикалық  қышқыл  тұздарының  бар
болуы.
Топырақ  қышқылдығы (рН) – сутегі  иондарының  топырақ  ертіндісінде
(активті  немесе  актуалды  қышқылдық) жəне  топырақты  жұту  кешеніндегі
(потенциалды
қышқылдық)
концентрациясы 
бұл 
агрохимиялық
көрсеткіштердің маңыздысы.
Калориметрия – стандарттарды  жəне  талданатын  ерітінділер  арқылы
жарық  ағынының  өтуі  кезінде  олардың  сандық  жəне  сапалық  өзгерулерін
салыстыруға негізделген талдау əдісі.
Кулонометрия – ток күшін өлшейтін аспап (қанша кулон бар екенің
өлшейді)
Талдаудың  кулонометриялық  əдістері
– электродты  реакцияға
шығындалған электр мөлшерін есептеуге негізделген талдау əдісі.
Минералдау – судағы  тұздар  концентрациясы; мг/л, г/л, г/м
2
, % - пен
көрсетіледі.
Антропогендік  жүктеу – адамның  жəне  оның  шаруашылығының
табиғатқа  немесе  оның  бөлек  экологиялық  компоненттері  мен  элементтеріне
(ландшафт, табиғи ресустар, т. б.) тікелей немесе жанама əсерінің деңгейі.
Озон  тесіктері – Жер  атмосферасындағы  озон  концентрациясы  өте  аз
үлкен аймақтар.
Озонды экран, озоносфера – 10-40 км биіктікте орналасқан, максималды
озон  мөлшері  бар  атмосфераның  аймағы. Ол  жердегі  барлық  тіршілікті
ультракүлгін сəулелер əсерінен қорғайды.
Түп  шөгінделер  – су  қоймасының  ішінде  физико-химиялық  жəне
биохимиялық  үрдістердің  нəтижесінде  су  объектісінің  түбіне  түзілген  жəне
тұнған қатты бөлшектер мен түп үйінділер.
ШРК
ж.а.
–жұмыс 
аймағындағы 
аудағы 
заттектің 
шекті 
рауалы
концентрация, мг/м
3
. Бұл  концентрация  күнделікті 8 сағ. немесе  аптасына 41
сағ. аспайтын жұмыс уақытында жұмысшының немесе үрпақтың денсаулығына
зиян  келтірмеу  керек . Жұмыс  аймағы  деп  жұмысшының  тұрақты  істейтін
орнының еденнен 2 м биіктікке дейнгі аймақты айтамыз.
ШРК
м.б.
-елді  мекеннің  ауасындағы  токсикалық  заттектің  шекті  рауалы
концентрациясы,мг/м
3
. Бұл  концентрация 20 мин  демалғанда  адам  ағзасында
рефлекторлы жəне  субсенсорлы реакциялар  туғызбауы керек.

101
ШРК
о.т
– елді  мекен  аусындағы  токсикалық  заттектің  шекті  рауалы
концентрациясы, мг/м
3
. Бұл  концентрация  шексіз  уақыт  бойы  демалғанда
адамға тікелей немесе жанама əсер етпеуі керек.
Сулы ортада:
ШРК
с
 – тұрмыстық – мəдени  жəне  ауыз-су- шаруашылық  су  пайдалану
су  қоймасы  суындағы  заттектің  шекті  рауалы  концентрациясы, мг/л. Бұл
концентрация  адамның  бүкіл  өмір  бойы  оның  денсаулығына  тікелей  немесе
жанама əсер етпеуі керек, су пайдаланудың гигиеналық жағдайларыңда жаман
қылмау керек.
ШРК
б.ш
 – балық  шаруашылығы  үшін  қолданатын  су  қоймасы  суындағы
заттектің шекті рауалы концентрациясы.
Су сапасының көрсеткіштері – судың физико – химиялық, биологиялық
мінездемелерінің жиынтығы:тұздылығы, сутектің көрсеткіш рН, зиянды зеттек
концентрациясы.
Топырақ  құнарлығы
- өімдіктерді  сумен, ауамен  қоректендіру
элементтерімен  қамтамасыз  ету  қасиеті, соның  негізінде  ауыл – шаруашылық
дақылдарын алу мүмкіндік.
Полярография – бұл  электрохимиялық  талдау  əдісі, мұның  негізінде
ерітінде  арқылы  өтетін  тоқ  күшімен  поляризацияланатын  жұмысшы  электрод
потенциалының арасында тəуелділік жатыр.
Потенциометриялық  талдау – электрод  потенциалының  ертінді
құрамына байланысты тəуелділігі бойынша заттек  концентрациясын анықтау.
Топырақ  –  атмосфераның, гидросфераның, литосфераның  өсімдіктер
жəне  жануарлар  əлемнің  өзара  күрделі  əсерлесуі  нəтижесінде  пайда  болған
адамды қоршаған табиғи ортаның бөлігі.
Радиоактивті  ластану  – қоршаған  ортаның  радиоактивті  заттармен
ластануы.
Санитарлық-гигиеналық  нормативтер  – заңды  түрде  орнатылады,
барлық  ведомстволар, органдар  жəне  ұйымдар  үшін  қоршаған  орта
объектілерінде шекті деңгейді орындау міндеті.
Токсиканттар- тірі ағзалар үшін улы химиялық заттектер. Токсиканттар
қатарына табиғи ортаға кіретін көптеген ластауыштар мен пестицидтер кіреді.
Токсика (улылық ) – кейбір химиялық элементтердің, қосылыстардаң жəне
биогенді заттектердің ағзаға кері əсер ету мүмкіндігі.
Радиоактивтілік  деңгейі- ортада  радиоактивті  элементтердің  өздігінен
ыдырау соммалық қарқындылығы (табиғи жəне жасанды).
Фактор – табиғи ортаның жағдайына  жер ететін шарт.
Физико-химиялық  талдау  əдісі  - химиялық  жəне  электрохимиялық
реакциялардың  нəтижесінде  пайда  болатын  жүйедегі  физикалық  қасиеттердің
(жарықтың сыну коэффициенті, электрлік өткізгіштік, жарықты жұту жəне т.б.)
өзгеруін анықтауға негізделген əдіс.
Физикалық  əдістер
– заттектегі 
атомдардың 
жəне 
олардың
концентрацияларының  табиғатына  байланысты  қасиеттерді (жарықтың
сəулелену  қарқыңдылығы, радиоактивті  сəулелену  жəне  т.б.) өлшеуге
негізделген əдіс.

102
Фондық  концентрация  – глобальді  табиғи  үрдістермен  анықталатын
судағы немесе ауадағы заттектердің құрамы.
Фотометрялық талдау əдісі – ультракүлгін, инфрақызыл, көрінетін түсті
заттектерді ерітінділермен таңдамалы түрде жұтуға негізделген əдіс.
Химиялық  əдістер  – анықталатын  компоненттің  реагентпен  химиялық
реакциясына негізделген əдістер.
Оттегінің  химиялық  қажеттілігі (ОХҚ )  – күшті  тотықтырғыштармен
əсерлесетін  судағы  тотықсыздандырғыштардың ( органикалық  жəне
бейорганикалық) құрамын сипаттайтын шама.
Хромотография – қосылыстарды  айыру  əдісі, ол  заттекті 2 фазаның –
қозғалмайтын  үлкен  беттік  жазықтығымен  жəне  қозғалмайтын  фаза  арқылы
өтетін қозғалатын фазаларының арасына таратуға негізделген.
Электрогравиметриялық  талдау  əдісі  –  сулы  ерітінділерден  элекролиз
арқылы оксидтерді немесе металдарды бөліуге негізделген талдау əдісі.
Топырақ  эрозиясы – желмен, жаңбырлы  немесе  еріген  сулармен
топырақтың құнарлы қабатының бұзылу үрдісі.
Жүйелік  қателіктер  –  бүкіл  параллельді  өлшеулерде  өзгеріссіз  қалатын
қателіктер.
Сəйкестілік  –  бір  адам  қолымен  бір  күнде, бірдей  материалдар  мен
аппаратураларды  қолданғанда, бірдей  жағдайда  бірлік  параллель  өлшеулерді
өткізгенде нəтижелерінің бір- біріне сəйкес келуі.
Топырақ 
суырындысының 
құрғақ 
қалдығы 
– 
сулы 
топырақ
суырындысындағы еритін тұздардың жалпы мөлшері.
Анықтау шегі – берілген ықтималдылыққа сəйкес анықталатын заттектің
ең аз мөлшерін сипаттайды.
Ақаулықтар –  аналитиктің  сапасыз  жұмысының  нəтижесінде (түзілген)
пайда болған дөрекі қателіктер.
Топырақ ерітіндісі –  топырақтың белсенді  жəне қозғалмалы бөлігі, онда
түрлі  химиялық  үрдістер  жүреді  жəне  одан  өсімдіктер  қөректену  заттектерін
алады.
Судың  сілтілігі  – ондағы  гидролитикалық  сілтілі  тұздардің  жəне  бос
сілтілердің  болуымен  сипатталады.кальций  жəне  магний  иондарының
миллиграмм эквивалент

103
Сакиева Зауре Жандарбекқызы., Ажибекова Сандуғаш Серікқызы
ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ БАҚЫЛАУ ƏДІСТЕРІ
МЕН ҚҰРАЛДАРЫ
Пəннің оқу-əдістемелік кешені
«5В060800 – Экология мамандығы үшін»
Редактор
Техн. редактор
«Қолданбалы экология”
кафедрасы мәжілісінің хаттамасы      №___  «__» _____________  2012 ж.
Жоғары технологиялар жəне
тұрақты даму институты
ОӘК мәжілісінің хаттамасы                 №___  «__» _____________  2012 ж.
Басуға қол қойған күні …...    20…ж.
Таралымы … дана. Пішімі 60х84 1/16.  № 1 баспаханалық қағаз. Көлемі....б.т.
Тапсырыс № … Бағасы келісімді.
Қ.И.Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінің басылымы
ҚазҰТУ Ақпараттық-баспа орталығы,
Алматы қ., Сəтбаев көшесі, 22